Ալեֆ

Ալեֆ Բեթ →
	ʔ, a
Դիրքը այբուբենում	1
Թվային արժեք	1
Փյունիկերենի այբբենական ածանցյալները

Ալեֆ, սեմական աբջադների առաջին տառը։ Այն համապատասխանում է փյունիկերեն այբուբենի Ālep -ին, եբրայերենի Ālef א-ին, արամերենի Ālap -ին, ասորերեն ʾĀlap̄ ܐ-ին, արաբերենի և պարսկերենի այբուբենների Alif ا-ին։

Փյունիկյան այս տառը ծագել է ցուլի գլուխ պատկերող եգիպտական հիերոգլիֆից^[1] և ծնունդ տվել հունարենի այբուբենի ալֆա (Α) տառին, հետագայում արտահայտելով ոչ թե կոկորդային բաղաձայնը, այլ դրան ուղեկցող ձայնավորը՝ լատիներենի A-ն, հայերենի այբը (Ա) և կիրիլիցայի А-ն։

Հնչյունաբանության մեջ ալեֆը (ˈɑːlɛf) սկզբնապես արտահայտել է կոկորդային կանգը և հաճախ տառադարձվել որպես ([ʔ])` հիմնվելով հին հունական թույլ շնչեղացման վրա։ Նույնիսկ վաղ կիրառությունների ժամանակ այն հաճախ ցույց է տվել որոշ բաղաձայնների խմբից առաջ գտնվող չշեշտված ձայնավորը։ Վաղ սեմական լեզուներում այն կարող էր նաև ցույց տալ ուժեղ շնչեղացումը՝ ցույց տալով սովորաբար երկար ձայնավորի առկայությունը^[2]։

ԾագումԽմբագրել

Ալեֆ բառը ծագել է հարավ սեմական ցուլ բառից և տառի ձևը եկել է նախասեմական փորվածից, որը կարող է հիմնված է եգիպտական

հիերոգլիֆի հիման վրա, որը պատկերում էր ցուլի գլուխ^[3]։

Եգիպտական հիերոգլիֆ

Նախասեմական գիր

Փյունիկյան գիր

Հին եբրայերեն

Ժամանակակից դասական արաբերենում, أليف /ʔaliːf/ բառը տառացի թարգմանվում է «ընտելացված» կամ «ծանոթ», որը ծագել է |ʔ-l-f| արմատից, որից ألِف /ʔalifa/ բայը նշանակում է «ծանոթ լինել», «մոտիկ լինել ինչ-որ բանի»^[4]։ Ժամանակակից եբրայերենում նույն արմատից |ʔ-l-f| (alef-lamed-peh) ծագել է me’ulaf-ը, le’alef բայի կրավորական դերբայը, որը նշանակում է «վարժեցված» (կենդանիների մասին) կամ «ընտելացված» (վայրի կենդանիների դեպքում)։

ԱրամերենԽմբագրել

Արամերեն տառը հարմարության համար գրատպության մեջ արտահայտվել է եբրայերեն א տառով, բայց իրական տառի ձևը տարբերվում է և փոփոխվել է երկար պատմության և աշխարհագրական մեծ ընդգրկման պատճառով։ Մարաքթենը արևելյան արաբական մետաղադրամներում առանձնացնում է երեք հիմնական ուղի^[5]։

Շեղ արամերեն	Վիմագիր արամերեն

ԵբրայերենԽմբագրել

Եբրայերենում ալեֆը գրվում է א և կարդացվում` אָלֶף։ Ժամանակակից իսրայելյան եբրայերենում, այս ձայնավորը կամ նշանակում է կոկորդային կանգը (ʔ ) կամ հորանջը (առանց բաղաձայնի իրար կից կանգնած երկու ձայնավորների անջատումը տարբեր վանկերի)։ Այն հաճախ անձայն է՝ հիմնականում բառավերջում, հաճախ բառամիջում הוּא [hu] «նա (ար.)», רָאשִׁי [ʁaˈʃi] հիմնական, רֹאשׁ [ʁoʃ] «գլուխ», רִאשׁוֹן [ʁiˈʃon] «առաջին»)։ Արտասանությունը տարբերվում է տարբեր հրեական խմբերի մոտ։

Գեմատրիայում, ալեֆը ունի 1 թվի իմաստը, եբրայական օրացույցում տարիների սկզբում գործածելիս նշանակում է 1000, (א'תשנ"ד արաբական թվանշաններով կլինի 1754 թվականը)։

Ալեֆը այինի, ռեշի և հեթի պես չեն կարող դագեշ ստանալ։ Ժամանակակից եբրայերենում ալեֆի գործածության հաճախությունը բառերում կազմում է 4.94%։

Ուղղագրական տարբերակներ
Տարբեր տպագրական տառատեսակներ			Շեղ	Ռաշի
Սերիֆ	Սան սերիֆ	Միալայնք	Շեղ	Ռաշի
א	א	א

ԱրաբերենԽմբագրել

Արաբերենում այն գրվում է` ا, կարդացվում` ألف և տառադարձվում որպես` alif, այն արաբերենի առաջին տառն է։ Եբրայական ալեֆի հետ, հունարեն ալֆան և լատիներեն A-ն, ծագել են փյունիկյան այբուբենի it ʾāleph-ից։

Կախված բառի մեջ տեղադրությունից ալիֆը գրվում է հետևյալ կերպ։

Դիրքը բառում	Մեկուսացած	Բառավերջում	Բառամիջում	Բառասկզբում
Ձև	ا‎	ـا‎	ـا‎	ا‎

ՄաթեմատիկաԽմբագրել

Բազմությունների տեսության մեջ, եբրայերեն ալեֆը` ալեֆ թվերի սիմվոլն է և խորհրդանշում է անվերջ բազմությունների քանակական լինելը։ Այս նշագրումն առաջին անգամ օգտագործել է Ջորջ Կանտոնը։ Մաթեմատիկայի հին գրքերում ալեֆ տառը պատահականորեն պատկերված է գլխիվայր, որը մասամբ սխալ կառուցված միատիպ մատրիքսի պատճառով էր^[6]։

Տես նաևԽմբագրել

Ալեֆ - ԽորԽե Լուիս Բորխեսի պատմվածքը

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ «BBC News - Middle East - Oldest alphabet found in Egypt»։ bbc.co.uk
↑ Andersen F.I., Freedman D.N. (1992)։ «Aleph as a vowel in Old Aramaic»։ Studies in Hebrew and Aramaic Orthography։ Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns։ էջեր 79–90
↑ «What did the letter A originally sound and look like? - Dictionary.com Blog»։ Dictionary Blog
↑ Wehr Hans (1994)։ A Dictionary of Modern Written Arabic: (Arabic-English) (4th ed.)։ Urbana: Spoken Language Services։ էջեր 28–29։ ISBN 0879500034
↑ Maraqten Mohammed (1996)։ «Notes on the Aramaic script of some coins from East Arabia»։ Arabian Archaeology and Epigraphy 7: 304–315
↑ Swanson, Ellen; O'Sean, Arlene Ann; Schleyer, Antoinette Tingley (1999) [1979], Mathematics into type. Copy editing and proofreading of mathematics for editorial assistants and authors (updated տպ.), Providence, R.I.: American Mathematical Society, pp. 16, ISBN 0-8218-0053-1

[1] «BBC News - Middle East - Oldest alphabet found in Egypt»։ bbc.co.uk

[2] Andersen F.I., Freedman D.N. (1992)։ «Aleph as a vowel in Old Aramaic»։ Studies in Hebrew and Aramaic Orthography։ Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns։ էջեր 79–90

[3] «What did the letter A originally sound and look like? - Dictionary.com Blog»։ Dictionary Blog

[4] Wehr Hans (1994)։ A Dictionary of Modern Written Arabic: (Arabic-English) (4th ed.)։ Urbana: Spoken Language Services։ էջեր 28–29։ ISBN 0879500034

[5] Maraqten Mohammed (1996)։ «Notes on the Aramaic script of some coins from East Arabia»։ Arabian Archaeology and Epigraphy 7: 304–315

[6] Swanson, Ellen; O'Sean, Arlene Ann; Schleyer, Antoinette Tingley (1999) [1979], Mathematics into type. Copy editing and proofreading of mathematics for editorial assistants and authors (updated տպ.), Providence, R.I.: American Mathematical Society, pp. 16, ISBN 0-8218-0053-1

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]