Ալեքսանդրա Սամուսենկո
Ալեքսանդրա Գրիգորիևնա Սամուսենկո (բելառուս․՝ Аляксандра Рыгораўна Самусенка, 1922[1], Kirava, Rogachyov Uyezd, Գոմելի գավառ, ՌԽՖՍՀ - մարտի 3, 1945[1], Suliszewice, West Pomeranian Voivodeship, Gmina Łobez, Łobez County, Արևմտյան Պոմորիեի վոեվոդություն, Լեհաստան), ԽՍՀՄ կապի սպա, կապիտան: Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ եղել է Տ-34 տանկի հրամանատար։ Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ 1-ին գվարդիական տանկային բանակի միակ կին տանկիստը[2] և միակ կինը, որ զբաղեցրել է տանկային գումարտակի հրամանատարի տեղակալի պաշտոնը[3]։
| Ալեքսանդրա Սամուսենկո ռուս.՝ Александра Григорьевна Самусенко և ուկրաիներեն՝ Олександра Григорівна Самусенко | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1922[1] |
| Ծննդավայր | Kirava, Rogachyov Uyezd, Գոմելի գավառ, ՌԽՖՍՀ |
| Մահացել է | մարտի 3, 1945[1] |
| Մահվան վայր | Suliszewice, West Pomeranian Voivodeship, Gmina Łobez, Łobez County, Արևմտյան Պոմորիեի վոեվոդություն, Լեհաստան |
| Գերեզման | Արևմտյան Պոմորիեի վոեվոդություն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | ռազմական գործիչ |
| Պարգևներ և մրցանակներ |   և  |
Կենսագրություն
խմբագրելԾնվել է 1922 թվականի հոկտեմբերի 14-ին Սվյատոյե գյուղում (այժմ ՝ Կիրովո գյուղ)[4]։
12 տարեկանից վերապատրաստվել է Կարմիր բանակի ստորաբաժանումներում (ըստ մրցանակի` 1935 թվականից[5])։ Մասնակցել է 1939-40 թվականների սովետա-ֆիննական պատերազմին[5]։ Յու. Ա. Ժուկովը «քառասունականների մարդիկ. Ռազմական թղթակցի գրառումները» պնդում է, որ Ալեքսանդրա Սամուսենկոն նույնպես կռվել է Իսպանիայում[6], ինչն է հերքվում ճակատային գրող Ֆ. Ա. Գարինի գրքում[7], բացի այդ, դա անհնար կլիներ նրա տարիքի պատճառով։
Նա սկսեց Հայրենական մեծ պատերազմը որպես մասնավոր հետևակային (կանչվել էր Չիտա ՌՎԿ-ի կողմից[5])։ Նա նամակ է գրել ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի Նախագահության Նախագահ Մ. Ի. Կալինինին՝ խնդրելով աջակցել իրեն տանկային դպրոց ընդունվելիս։ Հաջողությամբ ավարտեց այն[4][8]։
1941 թվականի հոկտեմբերից կռվել է Բրյանսկի, Արևմտյան և Վորոնեժի ճակատներում։ Երեք անգամ վիրավորվել է, այդ թվում՝ մեկ անգամ՝ ծանր[5]։ Գվարդիայի 97-րդ տանկային բրիգադի կապի սպա, ավագ լեյտենանտ Ա.Գ. Սամուսենկոն մասնակցել է Կուրսկի ճակատամարտին։ Ցուցաբերած խիզախության և վճռականության համար 1943 թվականի հուլիսի 19-28-ը պարգևատրվել է Կարմիր Աստղի շքանշանով (1943 թվականի հուլիսի 28)[5]։
1945-ին կապիտան Ա.Գ․-ի գվարդիան Սամուսենկոն կապի սպա էր տեղափոխվել 1-ին գվարդիական տանկային բրիգադի շտաբ, որի կազմում նա մասնակցել է Լվով-Սանդոմիր գործողությանը: 1946-ին Սամուսենկոն տեղափոխվեց 1-ին գվարդիական տանկային բրիգադի շտաբ, որի կազմում նա մասնակցեց Լվով-Սանդոմիր գործողությանը: Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ նշանակվել է 1-ին գվարդիական տանկային բրիգադի 1-ին տանկային գումարտակի հրամանատարի տեղակալ[6][9]։
1945 թվականի փետրվարին ամերիկացի սերժանտ Ջոզեֆ Բեյրլը ժամանեց ստորաբաժանման վայր՝ երրորդ անգամ փախչելով գերմանական գերությունից։ Նա համոզեց գվարդիայի կապիտան Ա. Գ. Սամուսենկոյին չուղարկել նրան թիկունք։ Հետագայում նրա փորձը օգտակար եղավ գումարտակում, որը հագեցած էր նաև ամերիկյան «Շերման» տանկերով։ Ջոզեֆ Բայերլին համարվում է ամերիկյան և խորհրդային բանակներում կռված երկու զինվորներից մեկը (մյուսը՝ Վլադիմիր Կուց)։ Ջոզեֆ Բայերլի-Ջոն Բայերլիի հայրը[10], 2008-2011 թվականներին Ռուսաստանում ԱՄՆ դեսպան էր:
Մահացել է 1945 թվականի մարտի 3-ին Ցյուլցեֆից գյուղում (այժմ՝ Սուլիշևիցե) Լոբեզ քաղաքի մոտ (այժմ ՝ Արևմտյան Պոմերանյան վոյեվոդություն Լեհաստանում)։ Վերաթաղվել է քաղաքի կենտրոնական հրապարակում (այժմ՝ Լեհաստան)։
Պարգևներ և կոչումներ
խմբագրել- Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշան (1943 թվականի մարտի 27)[11]
- Կարմիր աստղի շքանշան (հուլիսի 28, 1943 թվական)[5]
- Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշան (ապրիլի 10, 1945, հետմահու)[12]
Հիշողություն
խմբագրել- Ի պատիվ Ա.Գ. Սամուսենկոյի ցուցահանդես է տեղադրվել Գոմելի շրջանի Ժլոբին շրջանի Կիրովո գյուղատնտեսական քաղաքի միջնակարգ դպրոցի «հիշողություն» տեղական պատմության թանգարանում:
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 TracesOfWar
- ↑ П. М. Демидов, 2007, էջ 224
- ↑ В. Скобельский, 2010
- ↑ 4,0 4,1 Крюченко Т (2008-01-24). «Сколько прожито и пережито…». Гомельская правда. Վերցված է 2011-09-11-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Կաղապար:Подвиг народа
- ↑ 6,0 6,1 Жуков Ю. А. На Берлин. 1945 // Люди сороковых годов. — Изд. 2-е, переработанное и дополненное. — М.: Советская Россия, 1975. — С. 394.
- ↑ Ф. А. Гарин, 1973
- ↑ П. М. Демидов, 2007, էջ 225
- ↑ Дрёмов И. Ф. От Одера к Гдыне // Наступала грозная броня. — Киев: Изд-во политической литературы Украины, 1981. — 168 с.
- ↑ «Посол США в Москве открыл выставку, посвященную фантастической судьбе его отца». Российская газета (ռուսերեն). 2010-09-24. Վերցված է 2024-03-02-ին.
- ↑ «Самусенко Александра Григорьевна». Память народа. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-07-16-ին. Վերցված է 2020-07-21-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|subtitle=ignored (օգնություն) - ↑ «Самусенко Александра Григорьевна». Память народа. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-07-15-ին. Վերցված է 2020-07-21-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|subtitle=ignored (օգնություն)
Գրականություն
խմբագրել- Скрижалин В. Резонанс. Её имя известно: Александра Самусенко // Красная звезда. — 1995. — № 94.
- Гинцель Л. Дочь полка // Вечерний Екатеринбург. — 2010.(չաշխատող հղում)
- Скобельский В. Жизнь и смерть Александры Самусенко // Голос Украины : газета. — 2010. Архивировано из первоисточника 11 փետրվարի 2015.(չաշխատող հղում)
- Демидов П. М. На службе у бога войны: В прицеле черный крест. — М.: Яуза: Эксмо, 2007. — С. 224—226. — 320 с. — (Война и мы. Окопная правда). — 5000 экз. — ISBN 978–5–699–22735–8
- Мурманцева В. С. Советские женщины в Великой Отечественной войне. — М.: Мысль, 1974.
- Гарин Ф. А. Глава 10. На немецкой земле // Цветы на танках. — М.: Советская Россия, 1973.
Արտաքին հղումններ
խմբագրել- Иванов Д. (2010-05-08). «Александра Самусенко. Биография. Единственная женщина — замкомандира танкового батальона». Сайт «История государства». Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-16-ին. Վերցված է 2011-09-11-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն); no-break space character in|title=at position 54 (օգնություն) - Дубичева К., Андреева Т (2010-09-24). «Посол США в Москве открыл выставку, посвященную фантастической судьбе его отца». Российская газета. Վերցված է 2011-09-11-ին.
- Бесстрашную танкистку не остановили «железные тигры». Новы дзень.
- Шура, Шурочка и Т-34. Короткая героическая жизнь дочери полка и бесстрашной танкистки из Жлобинского района. Гомельская праўда.