Ազիդաջրածնական թթու

քիմիական միացություն
(Վերահղված է Ազոտաջրածնական թթուից)

Ազիտաջրածնական թթու, HN3 ազոտի և ջրածնի միացություն է, միահիմն, թույլ թթու, անգույն, խիստ պայթունավտանգ (կարող է պայթել տաքացնելիս, հարվածելիս կամ շփելիս) սուր հոտով հեղուկ է։ Խիստ թունավոր է։ Հալման ջերմաստիճանը՝ –80 °C, եռմանը՝ 37 °C։ Նոսր ջրային լուծույթներում կայուն է։ Օքսիդիչ է։ Գործնական կիրառություն ունեն միայն ազոտաջրածնական թթուների աղերը՝ ազիդները։ Այս թթվի լավ լուծելի աղերը ևս խիստ թունավոր միացություններ են։ Թունավորման մեխանիզմը նման է ցիանիդներն (ցիտոքրոմների արգելափակում)։

Ազիդաջրածնական թթու
Изображение химической структуры
Քիմիական բանաձևHN₃
Մոլային զանգված7,1E−26 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Խտություն1,09 գ/սմ³ գ/սմ³
Իոնիզացման էներգիա1,7E−18 ջոուլ[2] կՋ/մոլ
Հալման ջերմաստիճան−80 °C[2] °C
Եռման ջերմաստիճան37 °C և 35,7 °C[2] °C
Քիմիական հատկություններ
pKa4,64
Դիպոլ մոմենտ5,7E−30 Կլ·մ[2]
Դասակարգում
CAS համար7782-79-8
PubChem24530
EINECS համար231-965-8
SMILESN=[N+]=[N-]
ЕС231-965-8
ChEBI22937
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)
Ազիդաջրածնական թթվի վերախմբավորում

Քիմիական հատկություններ խմբագրել

Այս նյութի ջրային լուծույթը պայթունավտանգ չէ։ Սակայն երկար ժամանակ թողնելիս այն քայքայվում է, առաջացնելով ազոտ և հիդրօքսիլամին։

 

Ջրային լուծույթում ազիդաջրածնական թթուն ցուցաբերում է թույլ թթվային հատկություններ(pKa)=4,59)։ Այն թթվային ուժով մոտ է քացախաթթվին։ Լուծույթներում այն դիսոցվում է, առաջացնելով իոններ։

 

Այս թթուն ցուցաբերում է օքսիդիչ հատկություններ։ Մետաղների հետ փոխազդելիս առաջացնում են համապատասխան աղեր, ազոտ և ամոնիակ։

 

Այս թթվի աղերը կոչվում են ազիդներ։ Հատկապես կայուն են ալկալիական մետաղների իոնային ազիդները, բացառությամբ լիթիումի ազիդի (LiN3)։ HN3-ի և HCl-ի խառնուրդը նման է արքայաջրին։ Այս խառնուրդը կարող է լուծել ոսկին և պլատինը, անջատված քլորի հաշվին։

 

Ստացումը խմբագրել

Ազիդաջրածնական թթուն կարելի է ստանալ օրթոֆոսֆորական թթվի և նատրիումի ազիդի փոխազդեցությունից, որը կարելի սինթեզել նատրիումի ամիդից։

 
 

Ազիդաջրածնական թթուն կարելի է ստանալ հիդրազինի(N2H4) և ազոտային թթվի(HNO2) փոխազդեցությունից, ծծմբական թթվի(H2SO4) և մետաղի ազիդի փոխազդեցությունից, ացիլազիդի հիդրոլիզից։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

Գրականություն խմբագրել

  • Карапетьянц М. Х., Дракин С. И. Общая и неорганическая химия. — М.։ Химия, 1994.
  • Ахметов Н. С. Общая и неорганическая химия. — М.։ Высшая школа, 2001.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 124