Ադելինա Գուտիեռես
Ադելինա Գուտիեռես (իսպ.՝ Carmen Adelina Gutiérrez Alonso, մայիսի 27, 1925[1], Սանտյագո, Չիլի[1] - ապրիլի 11, 2015[1], Սանտյագո, Չիլի[1]), չիլիացի գիտնական, ակադեմիկոս, աստղաֆիզիկայի պրոֆեսոր[4]։ Առաջին չիլիացին է, ով ստացել է աստղաֆիզիկայի դոկտորի կոչում և առաջին կինը, ով դարձել է Չիլիի գիտությունների ակադեմիայի անդամ[5]։ Չիլիի համալսարանի Ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների (FCFM) ֆակուլտետի լիիրավ անդամ[6]։
Ադելինա Գուտիեռես | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մայիսի 27, 1925[1] Սանտյագո, Չիլի[1] |
| Մահացել է | ապրիլի 11, 2015[1] (89 տարեկան) Սանտյագո, Չիլի[1] |
| Գերեզման | Parque del Recuerdo Cemetery[2] |
| Քաղաքացիություն |  Չիլի |
| Մասնագիտություն | աստղաֆիզիկոս և ակադեմիկոս |
| Հաստատություն(ներ) | Չիլիի համալսարան[1] և National Astronomical Observatory?[1] |
| Ալմա մատեր | Չիլիի համալսարան (1948)[1] և Ինդիանայի համալսարան, Բլումինգթոն (1964)[1] |
| Տիրապետում է լեզուներին | իսպաներեն |
| Պարգևներ | |
Կենսագրություն խմբագրել
Կարմեն Ադելինա Գուտիեռես Ալոնսոն ծնվել է 1925 թվականին Չիլիի մայրաքաղաք Սանտյագոյում, Ռամոն Գուտիեռեսի և Կարմեն Ալոնսոյի ընտանիքում։ 1942 թվականին ավարտել է Սանտիագոյի Մարիա Աուքսիլիադորա քոլեջը, 1948 թվականին՝ Չիլիի համալսարանի մանկավարժական ինստիտուտը՝ ստանալով ֆիզիկոսի և մաթեմատիկայի ուսուցչի որակավորում։ Ուսումնառության տարիներին հանդիպել է գիտնական Ուգո Մորենո Լեոնին, և 1951 թվականին նրանք ամուսնացել են և ունեցել երեք երեխա[4]։
Գուտիեռեսն իր գործունեությունն սկսել է որպես Չիլիի համալսարանի Դարիո Սալաս քոլեջի և Ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների (FCFM) ֆակուլտետի գիտական ուսուցիչ։ 1949 թվականի հունիսի 1-ից աշխատել է Չիլիի ազգային աստղադիտարանում, վերլուծել է այլ գիտնականներից ստացված աստղագիտական տվյալները։ Աստղադիտարանում աշխատելու տարիներին հետաքրքրվել է աուստրալ աստեղրի ֆոտոէլեկտրական լուսաչափով, որին անդրադարձել է իր բազմաթիվ հրատարակություններում։
1950-ական թվականների վերջում մեկնել է ԱՄՆ՝ ստանալու աստղաֆիզիկայի դոկտորի կոչում։ 1964 թվականին ստացել է աստղաֆիզիկայի դոկտորի կոչում և դարձել առաջին չիլիացին, ով ստանում է այդ կոչումը։ 1965 թվականին վերադարձել է Չիլի և ամուսնու՝ Ուգո Մորենո Լեոնի հետ Չիլիի համալսարանում հիմնադրել աստղաֆիզիկայի բակալավրի դասընթացներ, 1976 թվականին՝ մագիստրատուրայի դասընթացներ աստղաֆիզիկա մասնագիտությամբ[4]։
1967 թվականին Ուգո Մորենո Լեոնի հետ աշխատել է նորաբաց Սեռո Տոլոլո միջամերիկյան աստղադիտարանում[7]։ Նույն թվականին դարձել է Չիլիի գիտությունների ակադեմիայի լիիրավ անդամ։ Ադելինա Գուտիեռեսն առաջին կին աստղաֆիզիկոսն է, ով դարձել է գիտնականների այդ ընտրյալ խմբի անդամ[4]։
Ադելինա Գուտիեռեսը մահացել է 2015 թվականի ապրիլի 11-ին[4]։
Աշխատություններ խմբագրել
| Հայերեն անվանումը | Բնօրինակ անվանումը | Տարի | Ծանոթություններ |
|---|---|---|---|
| «Աստղագիտական չափումներ Տեոդոլիտով» | Determinaciones astronómicas realizadas con teodolito | 1953 | |
| «Ոչնչացման սահմանման ճշգրտությունը» | 1966 | Չիլիի համալսարանի Աստղաֆիզիկայի ֆակուլտետ, Ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների (FCFM) ֆակուլտետ[8] | |
| «Մթնոլորտային մարում Սեռո Տոլոլոյում» | 1967 | Չիլիի համալսարանի Ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների (FCFM) ֆակուլտետ[9] | |
| «Վաղ տիպի աստղերի սպեկտրալուսաչափության պարամետրերը» | 1968 | Չիլիի համալսարանի Ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների (FCFM) ֆակուլտետ[10] | |
| «Դիտելով աստղերը. աստղաֆիզիկայի մեթոդների մշակում» | Observando los astros: desarrollo de las técnicas de astrofísica | 1978 | |
| «Արևը» | El sol | 1978 | |
| «Ընդհանուր աստղաֆիզիկա» | Astrofísica general | 1980 | Ուգո Մորենոյի հետ |
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
- ↑ https://parquedelrecuerdo.cl/busqueda-de-sepultados/
- ↑ https://mujeresconciencia.com/2020/07/16/adelina-gutierrez-la-astronoma-chilena-que-quiso-ensenar-astronomia-en-su-pais/
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 «Fallece la pionera de la astronomía chilena» cl [The pioneer of Chilean gastronomy died]. ingenieria.uchile.cl (Chilean). ingenieria.uchile.cl. 2015 թ․ ապրիլի 13. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
{{cite web}}: Invalid|script-title=: missing prefix (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «La primera chilena cazadora de estrellas» cl [The first Chilean star-hunter]. explora.cl. 36 (Spanish). Explore newsletter. 2015 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
{{cite web}}: Invalid|script-title=: missing prefix (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Café Científico de FCFM rinde homenaje a primera astrónoma de Chile» cl [The pioneer of Chilean gastronomy dies]. ing.uchile.cl. 19 (Spanish). ing.uchile.cl. 2015 թ․ ապրիլի 13. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
{{cite web}}: Invalid|script-title=: missing prefix (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Lavín Almazán, Vivian (2013 թ․ սեպտեմբերի 1). «Caídos del cielo» cl [Fallen from the sky]. radio.uchile.cl.cl (Spanish). Diario U Chile. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
{{cite web}}: Invalid|script-title=: missing prefix (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «The accuracy of extinction determinations». amazon.co.uk. Amazon.com. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ «The atmospheric extinction at Cerro Tololo». amazon.co.uk. Amazon.com. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ «Spectrophotometric parameters of early-type stars». amazon.co.uk. Amazon.com. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.