ԱՄՆ ճարտարագիտական ազգային ակադեմիա
ԱՄՆ ճարտարագիտական ազգային ակադեմիա (անգլ.՝ U.S. National Academy of Engineering, NAE), ամերիկյան շահույթ չհետապնդող, ոչ կառավարական հասարակական կազմակերպություն։ Ճարտարագիտության և բժշկության գիտությունների ազգային ակադեմիաների մի մասն է, ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի (NAS), Բժշկության ազգային ակադեմիայի և Ազգային հետազոտական խորհուրդի (այժմ՝ NASEM-ի ծրագրային ստորաբաժանումները) հետ միասին։ Այն ներկայացնում է ազգային գիտական ակադեմիա ԱՄՆ-ում։
ԱՄՆ ճարտարագիտական ազգային ակադեմիա անգլ.՝ U.S. National Academy of Engineering | |
|---|---|
| Հապավում | NAE[1] |
| Տեսակ | գիտությունների ակադեմիա |
| Հիմնադրվել է | դեկտեմբեր 1964[2] |
| Անդամ է | National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine? |
| Երկիր |  ԱՄՆ[2] |
| Տեղագրություն | Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան[2] |
| Հասցե | 500 5th St NW, Washington, DC 20001[2][3][4] |
| Կայք | nae.edu(անգլ.) |
  ԱՄՆ ճարտարագիտական ազգային ակադեմիա, ԱՄՆ | |
 United States National Academy of Engineering Վիքիպահեստում | |
Ճարտարագիտական ազգային ակադեմիան իրականացնում է ինժեներական ծրագրեր՝ ուղղված ազգային կարիքների բավարարմանը, խրախուսում է կրթությունն ու հետազոտությունը և ճանաչում ինժեներների բարձրագույն նվաճումները։ Ամեն տարի նոր անդամներ ընտրվում են ներկայիս անդամների կողմից՝ հիմնվելով բնօրինակ հետազոտության մեջ նրանց առանձնահատուկ և շարունակական ձեռքբերումների վրա։ Ճարտարագիտական ազգային ակադեմիան ինքնավար է իր կառավարման և իր անդամների ընտրության հարցում՝ կիսվելով մնացած ազգային ակադեմիաների հետ ԱՄՆ կառավարությունը խորհրդատվություն տրամադրելու դերը։
Պատմություն խմբագրել
Գիտությունների ազգային ակադեմիան ստեղծվել է 1863 թվականի մարտի 3-ին թվագրված միացման ակտով, որը ստորագրվել է Միացյալ Նահանգների այն ժամանակվա նախագահ Աբրահամ Լինքոլնի կողմից[5]՝ նպատակ ունենալով. «... հետաքննել, քննել, փորձարկել և զեկուցել գիտության կամ արվեստի ցանկացած առարկայի վերաբերյալ...»: Ինժեներության մասին ոչ մի հիշատակում չի եղել սկզբնական ակտում, ինժեներական որևէ դերի առաջին ճանաչումը եղել է Ակադեմիայի մշտական հանձնաժողովների ստեղծմամբ 1899 թվականին[5]։ Այն ժամանակ գործում էին վեց մշտական հանձնաժողովներ՝ մաթեմատիկա և աստղագիտություն, ֆիզիկա և ճարտարագիտություն, քիմիա, երկրաբանություն և հնէաբանություն, կենսաբանություն և մարդաբանություն[5]։ 1911 թվականին հանձնաժողովների այս կառուցվածքը կրկին վերակազմավորվեց ութ հանձնաժողովների. կենսաբանությունը բաժանվեց՝ բուսաբանության, կենդանաբանություն և կենդանիների մորֆոլոգիա ու ֆիզիոլոգիա և պաթոլոգիա հանձնաժողովների։ Մարդաբանությունը վերանվանվեց մարդաբանություն և հոգեբանություն, իսկ մնացած հանձնաժողովները, ներառյալ ֆիզիկան և ճարտարագիտությունը, մնացին անփոփոխ[5]։
1913 թվականին Ջորջ Էլերի Հեյլին ակադեմիայի 50-ամյակի կապակցությամբ զեկույց ներկայացրեց՝ ուրվագծելով Ակադեմիայի ապագայի ընդարձակ օրակարգը[5]։ Հեյլին առաջարկեց Ակադեմիայի տեսլականը, որը փոխգործակցում է «գիտության ողջ շրջանակի» հետ, որն ակտիվորեն պետք է աջակցեր արդյունաբերական և հումանիտար գիտությունների նոր կարգապահությանը[5][6]։ Բժշկության և ճարտարագիտության բաժինների ստեղծման առաջարկը բողոքարկվեց մի անդամի կողմից, քանի որ այդ մասնագիտությունները «հիմնականում դրամական շահի համար էին օգտագործվում»[5]։ Հեյլի առաջարկները չեն ընդունվում[5]։ Այնուամենայնիվ, 1915 թվականին Ֆիզիկայի և ճարտարագիտության բաժինը առաջարկվեց փոխել միայն ֆիզիկայի, իսկ մեկ տարի անց Ակադեմիան սկսեց նախագծել ճարտարագիտության առանձին բաժին[5]։
1913 թվականին Ակադեմիային խնդրեցին հետաքննել 1913 թվականի վերջին Կուլեբրայի կտրվածքում տեղի ունեցած մեծ սահքը, որն ի վերջո հետաձգեց Պանամայի ջրանցքի բացումը տասը ամսով։ Միացյալ Նահանգների բանակի ինժեներական կորպուսի պատվերով և ինչպես ինժեներներից, այնպես էլ երկրաբաններից կազմված ուսումնասիրության խումբը հանգեցրեց վերջնական զեկույցի, որը պատրաստել էին երկու երկրաբաններ Չարլզ Ուիթման Քրոսը և Հարի Ֆիլդինգ Ռիդը[5]։ 1917 թվականի նոյեմբերին նախագահ Վուդրո Վիլսոնին ներկայացված զեկույցը եզրակացնում էր, որ գալիք տարիների ընթացքում ջրանցքների երթևեկության կրկնակի ընդհատումների մասին պնդումներն արդարացված չեն[5]։
Այդ ընթացքում Միացյալ Նահանգները բախվեց Գերմանիայի հետ պատերազմի հեռանկարին, և բարձրացվեց պատրաստվածության հարցը։ Ինժեներական կազմակերպությունները արձագանքեցին այս ճգնաժամին` առաջարկելով տեխնիկական ծառայություններ Դաշնային կառավարությանը, ինչպիսիք են 1915 թվականի ռազմածովային խորհրդատվական խորհուրդը և 1916 թվականի Ազգային պաշտպանության խորհուրդը։ Նույն տարվա հունիսի 19-ին ԱՄՆ այն ժամանակվա նախագահ Վուդրո Վիլսոնը խնդրեց Գիտությունների ազգային ակադեմիային կազմակերպել «Ազգային հետազոտությունների խորհուրդ», բայց Ճարտարագիտական հիմնադրամի աջակցությամբ[5]։ Խորհրդի նպատակը (սկզբում կոչվում էր Ազգային հետազոտական հիմնադրամ) մասամբ խթանելն ու խրախուսելն էր «գիտական հետազոտությունների ավելի մեծ օգտագործումը ամերիկյան արդյունաբերության զարգացման մեջ... գիտական մեթոդների կիրառումը ազգային պաշտպանության ամրապնդման գործում... և գիտության այնպիսի այլ կիրառումներ, որոնք կնպաստեն ազգային անվտանգությանն ու բարեկեցությանը»[5]։
Ազգային նախապատրաստման ժամանակաշրջանում մեծ թվով ինժեներներ ընտրվեցին Ակադեմիայի ֆիզիկատեխնիկական բաժնում, բայց դա չլուծեց երկարամյա հարցը, թե որտեղ պետք է տեղավորել կիրառական գիտությունները, օրինակ՝ ճարտարագիտությունը, ակադեմիայում[5]։ 1863 թվականին հիմնադիր անդամները, որոնք նշանավոր ռազմական և ռազմածովային ինժեներ էին, կազմում էին անդամների գրեթե մեկ հինգերորդը[5]։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսին ինժեներների թիվը անշեղորեն նվազում է մինչև 1912 թվականը, Հենրի Լարկոմ Աբբոթը, ով ընտրվել էր 1872 թվականին, Ինժեներների կորպուսի միակ ներկայացուցիչն էր[5]։ Պատերազմի ժամանակաշրջանում Ազգային հետազոտական խորհրդի ինժեներական բաժինը որպես նախադեպ օգտագործվեց, Ակադեմիան 1919 թվականին ստեղծեց իր առաջին ինժեներական բաժինը ինը անդամներով, որի առաջին նախագահն էր քաղաքացիական պատերազմի վետերան Հենրի Լարկոմ Աբբոթը[5]։ Այդ ինը անդամներից միայն երկուսն էին նոր անդամներ, մյուսները տեղափոխվել էին գործող բաժիններից. «...այդ տարի Ակադեմիայի 164 անդամներից միայն յոթ հոգոի որոշեցին իրենց ինժեներ անվանել»[7]։
Ինժեներական ընկերությունների գործունեության 1915-1916 թվականների այս ժամանակահատվածում Գիտությունների ազգային ակադեմիան դժգոհում էր գիտնականների պակասից և ինժեներների գերակշռությունից պատերազմի ժամանակ դաշնային կառավարության տեխնիկական հանձնաժողովում՝ Ծովային խորհրդատվական խորհրդում[7]։ Խորհրդի մաթեմատիկոսներից մեկը՝ Ռոբերտ Սիմփսոն Վուդվորդը, իրականում վերապատրաստվել է և սկսել էր աշխատել որպես քաղաքացիական ինժեներ[7]։
Այն ունի ավելի քան 2 հազար անդամ։ Գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Վաշինգտոնում։ Ակադեմիան ղեկավարում է նախագահ Քլեյթոն Դանիել Մոտեն։ 1983-95 թվականներին նախագահն էր Ռոբերտ Մայեր Ուայթը։
Ակադեմիայի անդամ ընտրվելը բարձր պատիվ է համարվում։
Տրամադրում է մի շարք մրցանակներ, ներառյալ Չարլզ Ստարկ Դրեյպերի մրցանակը, ինժեներական նշանակալի ձեռքբերումների համար, որոնք ուժեղ ազդեցություն են ունեցել հասարակության վրա, ինչպես նաև նպաստել են կյանքի որակի բարելավմանը և/կամ հեշտացնելով տեղեկատվության հասանելիությունը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Library of Congress Library of Congress Name Authority File
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ https://www.nae.edu/19687/StaffDirectory
- ↑ Google Maps — 2005.
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 Rexmond, Cochrane (1978). The National Academy of Sciences: The First Hundred Years, 1863-1963. NAP. էջեր 209–211. ISBN 0-309-02518-4.
- ↑ Cochrane (1978), citing George Ellery Hale, "National Academies and the Progress of Research. III. The Future of the National Academy of Sciences," Science 40:907-919 (December 15, 1914); 41:12-25 (January I, 1915). Hale's complete study was published as National Academies and the Progress of Research (Lancaster, Pennsylvania: New Era Printing Co., n.d.).
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Pursell, Carroll. "Engineering Organization and the Scientist in World War I: The Search for National Service and Recognition." Prometheus 24.3 (2006): 257-268.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- «Պաշտոնական կայք». www.nae.edu (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 13-ին.