Վիքիպեդիա

Python

Python (անգլ.՝ python, արտասանվում է որպես [ˈpaɪθ⟨ə⟩n] (փայթըն), սակայն հաճախ օգտագործվում է նաև պիտոն տարբերակը, որը նշանակում է կենդանի)[13], ընդհանուր նշանակության բարձր մակարդակի ծրագրավորման լեզու, որը հիմնականում կենտրոնացած է ծրագիրը արագ մշակելու և կոդի հեշտ ընթերցանությունն ապահովելու վրա։ Python-ի միջուկի շարահյուսությունը շատ պարզ և հեշտ է։ Միևնույն ժամանակ, ստանդարտ գրադարանը ներառում է բազմաթիվ օգտակար ֆունկցիաներ։

Python
Изображение логотипа
Տեսակօբյեկտ կողմնորոշված ծրագրավորման լեզու
Սեմանտիկաօբյեկտային կողմնորոշում
Կատարման ձևինտերպրետացվող, MSIL կոմպիլյացվող, Java-ի բայթ-կոդ կոմպիլյացվող
Առաջացել էփետրվարի 20, 1991[1]
ՍտեղծողPython Software Foundation և Գվիդո վան Ռոսում[2]
ՆախագծողԳվիդո վան Ռոսում[2]
Ընդլայնումներ.py, .pyw, .pyc, .pyo, .pyd
ՕՀբազմապլատֆորմ[3]
Տիպիզացիախիստ, դինամիկ
Համացանցի տվյալների տեսակtext/x-python[4], application/x-httpd-python[5] և application/x-python-code[6]
Ներշնչվել էԱլգոլ 68[7], ABC[8], Modula-3?[9], C[10], C++[9], Perl, Ջավա, Լիսպ, Haskell[11], APL?, Կլու, Dylan?, Icon? և Standard ML
ԱրտոնագիրPython Software Foundation License[2]
Անվանված էՄոնթի Փայթն[12]
Սխալնելի հայտման էջgithub.com/python/cpython/issues
Կայքpython.org​(անգլ.)
Աղբյուր կոդgithub.com/python/cpython
Commons-logo.svg Python (programming language) Վիքիպահեստում

Python-ն աջակցում է ծրագրավորման մի քանի նմուշներ, այդ թվում՝ կառուցվածքային, օբյեկտային կողմնորոշմամբ, ֆունկցիոնալ, իմպերատիվ և ասպեկտային կողմնորոշմամբ։ Հիմնական կառուցվածքային գծերն են՝ դինամիկ տիպավորումը, հիշողության ավտոմատ կառավարումը, լրիվ ինքնադիտողությունը, բացառությունների վերամշակման մեխանիզմը և բարձր մակարդակի տվյալների կառուցվածքը։ Պիտոնում կոդը կազմված է ֆունկցիաներից և դասերից, որոնք կարող են միավորվել մոդուլներում, որոնք էլ, իրենց հերթին, փաթեթներում։

Python-ի հիմնական ինտերպրետատորը CPython-ն է։ Այն աջակցվում է ակտիվ օգտագործվող հարթակների մեծամասնության կողմից[14]։ Այն տարածվում է Python Software Foundation License ազատ արտոնագրով, որն թույլ է տալիս օգտագործել այն ցանկացած ծրագրերում առանց սահմանափակման[15]։ Գոյություն ունեն նաև ինտերպրետատորի տարբերակներ JVM-ի (կոմպիլյացիայի հնարավորությամբ), MSIL-ի (կոմպիլյացիայի հնարավորությամբ), LLVM-ի համար։ PyPy նախագիծն առաջարկում է Պիտոնի համար հենց Պիտոնով գրված ինտերպրետատոր։

Python-ը ակտիվ զարգացող ծրագրավորման լեզու է։ Նոր տարբերակները (լեզվի հատկությունների ավելացմամբ/փոփոխմամբ) թողարկվում են մոտավորապես 2.5 տարին մեկ անգամ։ Այդ և որոշ այլ պատճառներով, Python-ում բացակայում են ANSI, ISO և այլ պաշտոնական ստանդարտներ, որոնց դերը կատարում է CPython-ը։

ՓիլիսոփայությունԽմբագրել

Python-ի մշակողները հետևում են ծրագրավորման որոշ փիլիսոփայության, որն անվանում են «The Zen of Python» («Պիտոնի զենը» կամ «Փայթոնի զենը»)[16]։ Ինտերպրետատորը import this հրամանի դեպքում կարտածի այդ կոդը (աշխատում է միևնույն սեսիայում միայն մեկ անգամ)։ Այդ փիլիսոփայության հեղինակը Թիմ Փեյթերսն է։

Փիլիսոփայության տեքստը՝

 
  • Գեղեցիկն ավելի լավ է, քան տգեղը։
  • Հստակը ավելի լավ է, քան ոչ հստակը։
  • Պարզն ավելի լավ է, քան բարդը։
  • Բարդը ավելի լավ է, քան խճճվածը։
  • Հարթն ավելի լավ է, քան ծալվածը։
  • Նոսրն ավելի լավ է, քան խիտը։
  • Ընթերցելիությունը նշանակություն ունի։
  • Հատուկ դեպքերն այնքան հատուկ չեն, որ դրանց համար խախտել կանոնները։
  • Թեև գործնական լինելն ավելի կարևոր է, քան անթերի լինելը։
  • Սխալներն երբեք չպետք է լռեցվեն։
  • Եթե դրանք հստակ չեն լռեցվում։
  • Հանդիպելով երկիմաստության, թո՛ղ գուշակելու հրապուրանքը։
  • Պետք է գոյություն ունենա մեկ և, ցանկալի է, միայն մեկ ակնհայտ միջոց դա անելու համար։
  • Չնայած այն սկզբում կարող է ոչ այնքան ակնհայտ լինել, եթե, իհարկե, դուք հոլանդացի չեք[17]։
  • Այժմն ավելի լավ է, քան երբեք։
  • Չնայած երբեքն ավելի լավ է, քան հենց հիմա։
  • Եթե մտածածն իրագործելու ձևն դժվար է բացատրել, ապա դա վատ միտք է։
  • Եթե իրագործելու ձևն հեշտ է բացատրել, ապա դա, հնարավոր է, լավ միտք է։
  • Անվանատարածքը լավ բան է։ Դրանից շատ կանենք։
  


ՊատմությունԽմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Python-ի պատմություն

Python լեզվի մշակումն սկսվել է 1980-ական թվականներին[18] հոլանդական CWI համալսարանի աշխատակից Գվիդո վան Ռոսումի կողմից։ Այն ժամանակ տարածված Amoeba օպերացիոն համակարգի համար անհրաժեշտ էր ընդլայնվող սկրիպտային ծրագրավորման լեզու, և Գվիդոն ազատ ժամանակ սկսեց գրել Python-ը, վերցնելով որոշ առանձնահատկություններ ABC լեզվից (Գվիդոն մասնակցել էր այդ լեզվի ստեղծմանը, որն կենտրոնացված է ծրագրավորման ուսուցման վրա)։ 1991 թ․ փետրվարին Գվիդոն հրապարակեց Python-ի ելակետային տեքստը alt.sources լրատվական խմբում[19]։ Ամենասկզբից Python-ն նախագծված էր որպես օբյեկային կողմնորոշմամբ ծրագրավորման լեզու։

Հեղինակի խոսքերով, լեզուի անվանումն ծագել է ոչ թե սողունի անվանումից, այլ 1970-ական թվականներին հայտնի բրիտանական հումորային «Մոնթի Փայթոնի թռչող կրկեսը» անվանումից։ Չնայած դրան, լեզվի անվանումը շատ հաճախ ասոցիացվում է օձի, ոչ թե ֆիլմի հետ։ Այդ մասին են խոսում KDE-ում կամ Microsoft Windows-ում .py ընդլայնմամբ ֆայլերի պատկերները, և նույնիսկ python.org կայքի պատեկերանիշը (մինչև 2.5 տարբերակը)։

2008 թվականի դեկտեմբերի 8-ին[20], երկարատև փորձարկումներից հետո, թողարկվեց Python 3000-ի նոր տարբերակը (կամ Python 3.0-ն, հաճախ օգտագործվում է նաև Py3k հապավումը)։ Python 3000-ում վերացված են կառուցվածքի որոշ թերություններ՝ հնարավորինս (բայց ոչ լրիվ) պահպանելով համատեղելիությունը Python-ի հին տարբերակների հետ։ Այսօր աջակցվում են զարգացման երկու ճյուղերն էլ (Python 3.x-ն ու 2.x-ը)։

Այլ լեզուների ազդեցությունԽմբագրել

Հայտնվելով համեմատականորեն ավելի ուշ, Python-ը ստեղծվել է մի քանի լեզուների ազդեցության տակ՝

  • ABC - օպերատորների խմբավորման համար հեռավորությունների կիրառումը, տվյալների բարձր մակարդակի կառուցվածքը (map)[21][22] (Python-ը, փաստորեն, ստեղծվել է նրա համար, որպեսզի ուղղվեն ABC-ի նախագծման ժամանակ առաջացած սխալները),
  • Modula-3 - փաթեթներ, մոդուլներ, else-ի օգտագործումը try-ի և except-ի հետ համատեղ, ֆունկցիաների արգումենտներին անվանումներ տալը (դրա վրա ազդել է նաև Common Lisp լեզուն),
  • С, C++ - որոշ շարահյուսական կառուցներ (ինչպես գրում է Գվիդո վան Ռոսումը, նա օգտագործել է C-ի ամենից շատ չհակասող կառույցներ, որպեսզի Python-ը C-ծրագրավորողների մոտ զզվանք չառաջացնի Python[21]),
  • Smalltalk - օբյեկտային կողմնորոշմամբ ծրագրավորումը,
  • Lisp - ֆունկցիոնալ ծրագրավորման առանձին գծեր (lambda, map, reduce, filter և ուրիշներ),
  • Fortran - շերտավոր զանգվածները, թվաբանությունները,
  • Miranda - ցանկային արտահայտությունները,
  • Ջավա - logging, unittest, threading մոդուլները (դրանց բնօրինակների հնարավորությունների մի մասն իրագործված չէ), xml.sax ստանդարտ գրադարանները, բացառությունների վերամշակման ժամանակ finally-ի և except-ի համատեղ օգտագործումը, @-ի օգտագործումը դեկորատորներում,
  • Icon - գեներատորները։

Python-ի այլ առանձնահատկությունների մեծ մասը (օրինակ, ելատեքստային կոդի բայթ-կոմպիլյացիան) նույնպես այլ լեզուներում ավելի վաղ արդեն իրագործ են եղել։

ԴյուրատարությունԽմբագրել

Python-ն աշխատում է գրեթե բոլոր հայտնի հարթակների վրա՝ Գրպանի անձնական համակարգիչներից մինչև մեյնֆրեյմներ։ Գոյություն ունեն տարբերակներ Microsoft Windows-ի, գրեթե բոլոր UNIX համակարգերի (այդ թվում՝ FreeBSD-ի և Linux-ի), Plan 9-ի, Mac OS-ի և Mac OS X-ի, iPhone OS 2.0 և ավելի բարձր տարբերակների, Palm OS-ի, OS/2-ի, Amiga-ի, HaikuOS-ի, AS/400-ի և նույնիսկ OS/390-ի, Windows Mobile-ի, Symbian-ի և Android-ի[23] համար։

Այս կամ այն հարթակի հնանալուց հետո լեզվի հիմնական ճյուղում դրա աջակցումը դադարեցվում է։ Օրինակ, 2.6 տարբերակից սկսած դադարեցվել է Windows 95-ի, Windows 98-ի և Windows ME-ի[24] աջակցությունը։ Սակայն այդ հարթակների վրա կարելի է օգտագործել Python-ի նախկին տարբերակներ․ այս պային Python-ի համայնքը աջակցում է լեզվի 2.3-ից սկսած բոլոր տարբերակները (դրանց համար ժամանակ առ ժամանակ թարմացումներ են թողարկվում)։

Չնայած այս ամենին, ի տարբերություն այլ դյուրատար համակարգերի, բոլոր հիմնական հարթակների համար Python-ն ունի տվյալ հարթակին բնորոշ տեխնոլոգիաների աջակցությւոն (օրինակ, Microsoft COM/DCOM)։ Ավելին, գոյություն ունեն Python-ի հատուկ տարբերակ Java―ի համար՝ Jython-ը։ Այն թույլ է տալիս ինտերպրետատորին կատարվել Java―ի աջակցությամբ ցանկացած համակարգում։ Java―ի դասերը կարող են օգտագործվել և նույնիսկ գրվել Python-ի միջոցով։ Որոշ նախագծեր ապահովում են նաև Microsoft .NET հարթակի հետ ինտեգրացիան։ Դրանցից հիմնականներն են IronPython-ը և Python.Net-ը։

Տվյալների տիպերն ու կառուցվածքԽմբագրել

 

Python-ն աջակցում է տվյալների դինամիկ տիպավորում, այսինքն՝ փոփոխականի տեսակը որոշվում է այն օգատգործելու ժամանակ։ Այդ իսկ պատճառով, «փոփոխականին արժեք վերագրել» արտահայտության փոխարեն ավելի ճիշտ է օգտագործել «արժեքի կապումը որոշակի անվան հետ» արտահայտությունը։ Python-ն ունի հետևյալ ներկառուցված տիպերը՝ տրամաբանական (boolean), տողային, Յունիկոդ-տողեր, կամայական ճշտությամբ ամբողջ թվեր, լողացող կետով թվեր, բարդ թվեր և մի շարք այլ տիպեր։ Հավաքածուներից Python-ում կան հետևյալ տիպերը՝ ցուցակներ, կորտեժներ (չփոփոխվող ցուցակ), բառարաններ, բազմություններ և այլն[25]։ Բոլոր արժեքները, այդ թվում՝ ֆունկցիաները, մեթոդները, մոդուլները, դասերը, համարվում են օբյեկտներ։

Տվյալների նոր տիպ ստեղծելու համար անհրաժեշտ է կամ գրել նոր դաս (class), կամ հրապարակել նոր տիպը ընդլայնման մոդուլում (օրինակ, C Լեզվով գրված մոդուլում)։ Դասերի համակարգը աջակցում է ժառանգում (միակի և բազմակի) և մետածրագրավորում։ Ներկառուցված տիպերի և ընդլայնումների տիպերի մեծ մասը հնարավոր է ժառանգել[26] և bpython[27]։

Բոլոր օբյեկտներն բաժանվում են երկու մասի՝ հղումային և ատոմային։ Ատոմային են int-ը, long-ը, complex-ը և մի շարք այլ օբեկտներ։ Ատոմային օբյեկտների վերագրման ժամանակ պատճենվում են դրանց արժեքները, մինչդեռ հղումային օբյեկտների դեպքում պատճենվում է միայն դեպի այդ օբյեկտ հղումը, որի շնորհիվ երկու փոփոխականներն էլ օգտագործում են միևնույն արժեքը։ Հղումային օբյեկտներն իրենց հերթին լինում են 2 տեսակի՝ փոփոխվող և չփոփոխվող։ Օրինակ, տողերը և կորտեժները չփոփոխվող են, իսկ ցուցակները, բառարանները՝ փոփոխվող։ Python-ում կորտեժը, փաստորեն, համարվում է չփոփոխվող ցուցակ։ Շատ դեպքերում կորտեժներն ցուցակներից ավելի արագ են աշխատում[28], ուստի, եթե չեք ցանկանում փոփոխել հաջորդականությունը, ապա ավելի լավ է օգտագործել դրանք։

ՆշումներԽմբագրել

 
IDLE

Python-ը ստաբիլ և բավականին տարածված լեզու է։ Այն օգտագործվում է բազմաթիվ նախագծերում։ Դրանցից մի մասում այն օգտագործվում է որպես հիմնական ծրագրավորման լեզու, մյուսներում՝ ծրագրերում ընդլայնումների ստեղծման համար։ Python լեզվով են ստեղծվել բազմաթիվ մեծ ու փոքր նախագծեր։ Այն նաև օգտագործվում է ապագայում ստեղծվելիք ծրագրերի համար նախատիպեր ստեղծելու համար։ Python-ը օգտագործվում է բազմաթիվ ընկերություններում[29]։

Python-ը, իր NumPy, SciPy և MatPlotLib փաթեթների շնորհիվ, շատ դեպքերում օգտագործվում է որպես գիտական հաշվարկների համար ունիվերսալ միջավայր։ Այդպիսով, այն շատ դեպքերում կարող է փոխարինել այնպիսի կոմերցիոն ծրագրերին, ինչպիսիք են Matlab-ը և IDL-ը[30][31]։

Տես նաևԽմբագրել

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ Historique et licence
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 https://docs.python.org/3/license.html
  3. ↑ https://www.python.org/downloads/
  4. ↑ https://salsa.debian.org/debian/mime-support/blob/debian/3.61/mime.types#L797
  5. ↑ Using CGI Programs
  6. ↑ https://salsa.debian.org/debian/mime-support/blob/debian/3.61/mime.types#L486
  7. ↑ https://impythonist.wordpress.com/2014/02/16/open-heart-with-guido-van-rosuuma-lost-interview-of-python-creator-part2/
  8. ↑ Why was Python created in the first place? — PSF.
  9. ↑ 9,0 9,1 Classes The Python Tutorial — PSF.
  10. ↑ An Introduction to Python for UNIX/C Programmers
  11. ↑ Functional Programming HOWTO
  12. ↑ Rossum G. v. Foreword for "Programming Python" (1st ed.) — Reston: 1996.
  13. ↑ Լեզվի ստեղծող Գվիդո վան Ռոսումի խոսքերով, անվանումը եկել է ոչ թե նույնանուն կենդանու կամ պիֆոն գերբնական էակի, այլ «Մոնթի Փայթոնի թռչող կրկեսը» հեռուսատշոույից։ Տես՝ http://docs.python.org/faq/general#why-is-it-called-python, սակայն օձի պատկերը արդեն վաղուց դարձել է լեզվի պաշտոնական պատկերանիշի մի մասը։
  14. ↑ About Python
  15. ↑ Python 2.5 license(չաշխատող հղում)
  16. ↑ PEP 20 - The Zen of Python
  17. ↑ Հումորային ակնարկ Գվիդոյի ազգությանը
  18. ↑ The Making of Python
  19. ↑ «Արխիվացված պատճենը»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 17-ին։ Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 23 
  20. ↑ Python 3.0 Release
  21. ↑ 21,0 21,1 Foreword for «Programming Python» (1st ed.)
  22. ↑ The Making of Python
  23. ↑ «Python on Android» (անգլերեն)։ www.damonkohler.com։ Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 28-ին։ Վերցված է 19 դեկտեմբեր 2009 
  24. ↑ «Port-Specific Changes: Windows»։ Python v2.6.1 documentation. What’s New in Python 2.6 (անգլերեն)։ Python Software Foundation։ Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 28-ին։ Վերցված է 11 դեկտեմբերի, 2008 
  25. ↑ Python Documentation - Built-in Types
  26. ↑ [https://web.archive.org/web/20180804135112/http://ipython.scipy.org/ Archived 2018-08-04 at the Wayback Machine.
  27. ↑ bpython interpreter]
  28. ↑ Are tuples more efficient than lists in Python? - Stack Overflow
  29. ↑ Python Success Stories
  30. ↑ Python vs Matlab Python for scientists blog
  31. ↑ IDL vs. Python AstroBetter Tips and Tricks for Professional Astronomers

ԳրականությունԽմբագրել

  • David Beazley, Guido Van Rossum., Python: Essential Reference, «New Riders Publishing», 1999։
  • Martin C. Brown. Python։ The Complete Reference. McGraw-Hill Professional Publishing, 2001
  • Wesley J. Chun. Core Python Programming. Prentice Hall PTR, 2000
  • Alan Gauld. Learn to Program Using Python։ A Tutorial for Hobbyists, Self-Starters, and Those Who Want to Learn the Art of Programming. Addison-Wesley Professional, 2001
  • John E. Grayson. Python and Tkinter Programming. Manning Publications Company, 1999
  • Rashi Gupta. Making use of Python. Wiley, 2002
  • Mark Hammond, Andy Robinson. Python Programming on Win32. O’Reilly, 2000
  • Christopher A. Jones, Fred L. Drake. Python & XML. O’Reilly & Associates, 2001
  • Ivan Van Laningham. Teach Yourself Python in 24 Hours. Sams, 2000
  • Amos Latteier, Michel Pelletier. The Zope Book. New Riders Publishing, 2001
  • Frederik Lundh. Python Standard Library. O’Reilly & Associates, 2001
  • A. Sweigart., Invent Your Own Computer Games with Python, 2008-2010 — 436 էջ, ISBN 978-0-9821060-1-3։
  • A. Sweigart., Core Python Applications Programming, 2012 — 888 էջ, ISBN 978-0-1326782-0-9։

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  Նյութեր Վիքիգրքերում
  Նյութեր Վիքիլսարանում
  Նյութեր Վիքիդարանում
  Python Վիքիպահեստում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Python&oldid=8611990» էջից