19-րդ դար
19–րդ դար (1 հունվար 1801 թվականից – 31 դեկտեմբեր 1900), դար, որը համաշխարհային պատմության մեջ նշանավորվեց Իսպանական, Առաջին և Երկրորդ Ֆրանսիական, Չինական[1], Սրբազան Հռոմեական և Մողոլյան կայսրությունների անկմամբ։ Արդյունքում հզորացան Բրիտանական կայսրությունը, Ռուսական կայսրությունը, Միացյալ նահանգները, Գերմանական կայսրությունը, Երկրորդ ֆրանսիական գաղութական կայսրությունը և Ճապոնական կայսրությունը, բրիտանացիների առավելությամբ 1915 թվականից։ Ֆրանսիական կայսրության պարտությունից հետո, նրա հակառակորդ դաշնակիցները՝ Բրիտանական և Ռուսական կայսրությունները դարձան աշխարհի ուժեղագույն տերությունները։ Ռուսները նվաճեցին կենտրոնական և հեռավոր արևելյան Ասիան։ Բրիտանական կայսրությունը արագորեն հզորացավ դարի առաջին կեսին՝ բվաճելով Կանադան, Ավստրալիան, Հարավային Աֆրիկան և գերբնակեցված Հնդկաստանը, բացի այդ դարի վերջին երկու տասնամյակին Աֆրիկան։ Դարի ավարտին Բրիտանական կայսրությունը վերահսկում էր աշխարհի ցամաքային տարածքի մեկ հինգերորդ մաստ և բնակչության մեկ քառորդ մասը։ Նապոլեոնական ժամանակաշրջանից հետո ստեղծվեց Pax Britannica-ն, որը օգնեց առևտրին։
Ընդհանուր պատկեր
խմբագրելԱռաջին էլեկտրական սարքավորումները ստեղծվեցին 19–րդ դարում, որը սկսվեց էլեկտրական ռելեի ստեղծմամբ 1835 թվականին, հեռագիրը և Մորզեի այբուբենը 1837 թվականին, առաջին հեռախոսային զանգը 1876 թվականին[2], իսկ առաջին էլեկտրական լամպը 1878 թվականին[3]։
19–րդ դարը գիտական հայտնագործությունների ժամանակաշրջան էր, որոնք ահռելի արդյունք ունեցան մաթեմատիկայի, ֆիզիկայի, քիմիայի, կենսաբանության, էներգետիկայի և մետալուրգիայի ոլորտներում և հող հանդիսացան 20-րդ դարի մեծագույն հայտնագործությունների համար[4]։ Արդյունաբերական հեղափոխությունը սկսվեց Մեծ Բրիտանիայում և սփռվեց դեպի մայրցամաքային Եվրոպա, Հյուսիսային Ամերիկա և Ճապոնիա[5]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Տես Քինգ դինաստիա; By 1900, mass civil disorder had begun and continuously grown till their ultimate downfall in 1911.
- ↑ «The First Telephone Call».
- ↑ «Dec. 18, 1878: Let There Be Light — Electric Light». WIRED. 2009 թ․ դեկտեմբերի 18.
- ↑ Encyclopædia Britannica's Great Inventions. Encyclopædia Britannica.
- ↑ «The United States and the Industrial Revolution in the 19th Century». Americanhistory.about.com. 2012 թ․ սեպտեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.