Ֆրանսիսկո Ուրոնդո

Ֆրանսիսկո «Պակո» Ուրոնդո (իսպ.՝ Francisco "Paco" Urondo, հունվարի 10, 1930(1930-01-10), Սանտա Ֆե, Արգենտինա - հունիսի 17, 1976(1976-06-17), Մենդոսա, Արգենտինա), արգենտինացի բանաստեղծ, արձակագիր, թատերագիր, գրաքննադատ, ժուռնալիստ, պարտիզանական «Մոնտոներոս» խմբավորման անդամ:

Ֆրանսիսկո Ուրոնդո
Ծնվել է	հունվարի 10, 1930(1930-01-10)
Ծննդավայր	Սանտա Ֆե, Արգենտինա
Վախճանվել է	հունիսի 17, 1976(1976-06-17) (46 տարեկան)
Վախճանի վայր	Մենդոսա, Արգենտինա
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, լրագրող, սցենարիստ, համալսարանի դասախոս, գրող, դրամատուրգ, վիպասաց և քաղաքական ակտիվիստ
Քաղաքացիություն	Արգենտինա
Ժանրեր	պոեզիա
Աշխատավայր	Բուենոս Այրեսի համալսարան
Ամուսին	Zulema Katz?

Կենսագրություն

Ֆրանսիսկո Ուրոնդոն հեղինակել է բանաստեղծությունների, պատմվածքների, թատերգությունների մի շարք ժողովածուներ, մեկ վեպ («Los pasos previos»-ը), մեծ արձագանք ստացած հարցազրույց Թրելյուի կոտորածներից փրկվածների հետ, «Արգենտինական պոեզիայի քսան տարին» գրականագիտական մեծարժեք էսսեն... Բացի այդ, դարձել է Pajarito Gómez և Noche terrible կինոնկարների սցենարների համահեղինակ, հեռուստատեսության համար ադապտացրել-հարմարեցրել Ֆլոբերի «Մադամ Բովարի», Ստենդալի «Կարմիրը և սևը», պորտուգալացի գրող Ժոզե Մարիա Էսա դի Կեյրոշի «Os Maias» վեպերը:

1968 թվականին նշանակվել է Սանտա Ֆե պրովինցիայի մշակույթի նախարար, 1973 թվականին՝ Բուենոս Այրեսի համալսարանի գրականության և փիլիսոփայության ֆակուլտետի գրականության բաժանմունքի ղեկավար, միաժամանակ այդ համալսարանում վարել արգենտինական գրականության պատմության դասընթացը: Որպես ժուռնալիստ՝ Ֆրանսիսկո Ուրոնդոն աշխատակցել է մի շարք հեղինակավոր պարբերականների, որոնցից էին Primera Plana-ն, Panorama-ն, Crisis-ը, La Opiníon-ը, Noticias-ը:

Բանաստեղծական առաջին ժողովածուները 1950-ական թվականներին լույս ընծայելուն զուգընթաց՝ նա ակտիվորեն ներգրավվել է քաղաքական գործընթացներում, ոչ միայն հրաշեկ խոսքով, այլև զենքով մաքառել հայրենի բնօրրանում տեր ու տիրակալ դարձած, մինչև մազերի ծայրը կոռումպացված բռնապետությունների դեմ: Նրա գրչակից ընկերներից Խուան Գելմանը իր հուշերում նշել է, թե ինչպես Ուրոդոն մի անգամ ասել է, որ ինքը զենք է վերցրել, քանի որ փնտրում է ճշմարիտ խոսքը։

Ուրոդոն սկզբում դարձել է FAR, ապա՝ «Մոնտոներոս» պարտիզանական միավորման անդամ, մասնակցել մի շարք զինված բախումների: 1976 թվականի հունիսի 17-ին կառավարության անվտանգության ուժերի դարանակալած ջոկատը սպանել է նրան: Ի դեպ, նա իր մոտ միշտ ցիանիդի հաբ էր պահում, որ գերի ընկնելու դեպքում անձամբ վերջ դնի իր կյանքին, որպեսզի հարկադրված չլինի կտտանքների ազդեցության տակ մատնելու ընկերներին:

Տարիներ անց՝ 2011 թվականին տեղի է ունեցել Ուրոնդոյին սպանողների դատավարությունը, և բոլոր մեղավորները արժանացել են ամենախիստ պատիժների: Իսկ մեծաքանքար, խիզախ անհատի հիշատակը հավերժացնելու նպատակով նրա անունով են կոչել Պուերտո Մադերոյի հրապարակներից մեկը և Բուենոս Այրեսի համալսարանի գրականության և փիլիսոփայության ֆակուլտետի մշակութային կենտրոնը:

Ստեղծագործություններ

• Historia Antigua, բանաստեղծություններ, 1956.
• Breves, բանաստեղծություններ, 1959.
• Lugares, բանաստեղծություններ, 1961.
• Nombres, բանաստեղծություններ, 1963.
• Todo eso, short-stories, 1966.
• Veraneando y sainete con variaciones, թատերախաղ, 1966.
• Al tacto, պատմվաածքներ, 1967.
• Del otro lado, բանաստեղծություններ, 1967.
• Adolecer, բանաստեղծություններpoetry, 1968.
• Veinte años de poesía argentina, էսսե, 1968.
• Larga distancia, բանաստեղծություններ, Madrid, 1971.
• Los pasos previos, վեպ, 1972.
• La patria fusilada, հարցազրույցներ, 1973.
• Cuentos de batalla, բանաստեղծություններpoetry, 1998.
• Poemas, բանաստեղծություններ, Visor.
• Obra poética, բանաստեղծություններ, Hidalgo, 2006.

Գրականություն Ֆրանսիսկո Ուրոնդոյի մասին

• The Unfinished Song of Francisco Urondo: When Poetry is Not Enough (Hernán Fontanet, Lanham, MD: University Press of America, 2014) 978-0-7618-6457-8.
• Francisco Urondo y su poesía: un arma cargada de futuro (Hernán Fontanet, Newark, DE: Juan de la Cuesta - Hispanic Monographs, 2012) 978-1-58871-213-4.

Արտաքին հղումներ

• Detención de Urondo Archived 2011-02-08 at the Wayback Machine.
• Francisco Urondo: la prepotencia de la literatura», artículo en la revista Ñ (del diario Clarín), de enero de 2012.
• «A 35 años de su crimen, en oportunidad de la reedición de “La patria fusilada”», artículo de Horacio Verbitsky en el diario Página/12 del 26 de junio de 2011.
• «El hijo de Paco Urondo declaró en el juicio en Mendoza», artículo en el diario Página/12 del 27 de enero de 2011.