Ֆիլոգենետիկա, կամ ֆիլոգենետիկական համակարգ, կենսաբազմազանության ոլորտ է, որը զբաղվում է երկրի վրա կյանքի տարբեր տեսակների մեջ էվոլյուցիոն փոխհարաբերությունների բացահայտմամբ և դրսևորմամբ, ինչպես ժամանակակից, այնպես էլ մեռած։ Էվոլյուցիոն տեսությունը պնդում է, որ այս կամ այն անհատների կամ տեսակների նմանությունը հաճախ ցույց է տալիս ընդհանուր ծագումը Կամ ընդհանուր նախնիները:Հետևաբար, ֆիլոգենետիկ սիստեմատիկայի միջոցով հաստատված փոխհարաբերությունները հաճախ նկարագրում են տեսակների էվոլյուցիոն պատմությունը և դրանց բուսաբանությունը, պատմական կապերը օրգանիզմների ճյուղերի կամ դրանց մասերի, օրինակ ՝ գեների միջև։ Ֆիլոգենետիկ տաքսոնոմիան, որը ֆիլեոգենետիկ սիստեմատիկայի մասնաճյուղ է, բայց ոչ տրամաբանական շարունակություն[1], զբաղվում է օրգանիզմների խմբերի դասակարգմամբ ՝ ըստ նրանց էվոլյուցիոն հարաբերությունների աստիճանի։ Համակարգաբանության, գիտության ոլորտի հիմնադիրը, որը զբաղվում է կենդանի օրգանիզմների դասակարգմամբ և կենդանի բաղադրիչների միջև փոխհարաբերություններով, համարվում է Կարլ Լիննեյ։ Սակայն միայն 1950-ական թվականների վերջին գերմանացիլո Միջատաբան Վիլլի Հեննիգը հայտնեց այն գաղափարը, որ սիստեմատիկ աշխատանքը պետք է ցուցադրի Հայտնի էվոլյուցիոն պատմությունը այնքան մոտ, որքան հնարավոր է[2] Ահա թե ինչպես հիմնադրվեց տաքսոնոմիայի մոտեցումը, որը նա անվանեց ֆիլոգենետիկ սիստեմատիկա։ Հեննիգի հակառակորդները արհամարհականորեն նրա հետևորդներին անվանում էին «կլադիստներ»,միայն մոնոֆիլետիկ խմբերըը ճանաչելու շեշտադրման պատճառով։ Այնուամենայնիվ, կլադիստներն արագորեն ընդունեցին այս անունը որպես օգտակար տերմին, և կլասիստականմոտեցումը սկսեց գերակշռել տաքսոնոմիայում։ Ֆիլոգենետիկ սիստեմատիկայի հակառակը ֆենետիկան է։

Ֆիլոգենետիկ ծառ

խմբագրել

Կանոնադրությունը նկարագրում է տաքսոնների միջև փոխհարաբերությունները և օգնում Է մեզ հասկանալ բոլոր կենդանի օրգանիզմների պատմությունը։ Բայց պատմությունը մի բան չէ, որ մենք կարող ենք տեսնել, որ տեղի է ունեցել մեկ անգամ, և մնացել է միայն անուղղակի ցուցանիշները փաստացի իրադարձությունների. Գիտնականները օգտագործեովլ այդ ցուցանիշները կառուցել են վարկածներ, կամ մոդելներ, կյանքի պատմություններ. Ֆիլոգենետիկայում օրգանիզմների խմբերի մեջ էվոլյուցիոն փոխհարաբերությունների տեսողական ներկայացման առավել հարմար ճանապարհն իրականացվում է գրաֆիկների միջոցով, որոնք կոչվում են ֆիլոգենետիկ ծառեր։

  • Հանգույց։ ներկայացնում է տեքսոնոմիկական միավոր։ Այն կարող է լինել կամ գոյություն ունեցող խումբ, կամ նախնին.
  • Մասնաճյուղ։ որոշում է տաքսոնների միջև փոխհարաբերությունները ժառանգների և նախնիների առումով։
  • Topology: կանոնը, որով ծառը ճյուղավորվում է։
  • Երկարությունը մասնաճյուղ։ ներկայացնում է մի շարք փոփոխություններ, որոնք տեղի են ունեցել տաքսիոնոմիաի միջև.
  • Արմատ։ բոլոր օրգանիզմների ընդհանուր նախնին։
  • Հեռավորությունը սանդղակ։ սանդղակ, որն արտացոլում է օրգանիզմների կամ գենոմի հաջորդականության միջև տարբերությունները։
  • Գանձ։ մի խումբ երկու (կամ ավելի) տաքսոնների (կամ ԴՆԹ sequences), որը ներառում է ինչպես իր ընդհանուր նախնին, այնպես էլ իր բոլոր սերունդներին։
  • Օպերատիվ տաքսոնոմիկ միավոր (OTE, OTU): մանրամասնման մակարդակը ընտրված է հետազոտողի կողմից տվյալ աշխատանքի համար, օրինակ ' անհատներ, պոպուլյացիաներ, տեսակներ, ծնունդներ կամ բակտերիաների գծեր։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. A. W. F. Edwards Reconstruction of evolutionary trees // Phenetic and Phylogenetic Classification. — 1964. — С. 67—76.; Luigi Luca Cavalli-Sforza|ответственный=Heywood, Vernon Hilton; McNeill, J.}}. — «Phylogenetics is the branch of life science concerned with the analysis of molecular sequencing data to study evolutionary relationships among groups of organisms.».
  2. Hennig. W. (1950). Grundzuge einer theorie der phylogenetischen systematik. Deutscher Zentralverlag, Berlin.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆիլոգենետիկա» հոդվածին։