Վիքիպեդիա

Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո

(Վերահղված է Օվիդիուսից)

Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո (լատիներեն Publius Ovidius Naso, մարտի 20, մ. թ. ա. 43[1][2][3], Սուլմոնա, Հռոմէական Իտալիա, Հին Հռոմ[4] - 17[3][5], Կոնստանցա[3][5][4]), հռոմեացի ականավոր բանաստեղծ։ Ստեղծագործել է տարբեր ժանրերով, առավել հայտնի են նրա սիրային էլեգիաները (եղերերգերը), «Հերոսուհիներ» (Heroides), «Ֆաստեր» (Fasti), «Սիրո արվեստ» (Ars Amatoria), «Սիրո դեմ միջոցներ» (Remedia amoris) ու «Կերպարանափոխություններ» (Metamorphoses) պոեմները։ Մինչ այժմ ստույգ ոչ հայտնի պատճառով (ենթադրվում է՝ բարոյական արժեքների նկատմամբ իր ազատ հայացքների համար) Օգոստոս կայսեր կողմից մ.թ. 8 թ. աքսորվել է Թոմի քաղաք՝ Դանուբի գետաբերանում, որտեղ և անցկացրել է իր կյանքի վերջին 10 տարին՝ «Հեծեծանքներ» (Tristia. այլ թարգմանությամբ՝ «Վշտալի բանաստեղծություններ») ստեղծագործությունում նկարագրելով այն հոգեմաշ ապրումները, որ ունեցել է Հռոմից հրաժեշտի ժամանակ, ճանապարհին և աքսորավայրում։

Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո
լատին․՝ Publius Ovidius Naso
Ծնվել էմարտի 20, մ. թ. ա. 43[1][2][3]
ԾննդավայրՍուլմոնա, Հռոմէական Իտալիա, Հին Հռոմ[4]
Վախճանվել է17[3][5]
Վախճանի վայրԿոնստանցա[3][5][4]
Մասնագիտությունբանաստեղծ
Լեզուլատիներեն
ՔաղաքացիությունՀին Հռոմ
Ժանրերողբերգություն
Ուշագրավ աշխատանքներԿերպարանափոխություններ, Heroides? և Ibis?
Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո Վիքիքաղվածքում
 Ovid Վիքիպահեստում
Օվիդիուսի արձանը Սուլմոնայում
Օվիդիուսի արձանը Կոնստանցայում

Օվիդիուսին պատվում են որպես լատինական (հինհռոմեական) երեք մեծ բանաստեղծներից մեկի՝ տեղ հատկացնելով Վերգիլիոսի և Հորացիոսի կողքին։ Նրա ստեղծագործությունները մեծապես ազդել են միջնադարյան և նոր ժամանակների եվրոպական գրականությունների վրա։

Կենսագրություն

խմբագրել

Օվիդիուսը ծնվել է մ. թ. ա. 43 թվականի մարտի 20-ին, լեռնցի պելինգների երկրամասում, Սուլմոնա քաղաքում, որը գտնվում է Լացիումից արևելք՝ Միջին Իտալիայի լեռնոտ հատվածում։ Իր ծննդյան վայրն ու ժամանակը նա ճշգրիտ նշել է «Վշտի եղերերգեր»-ից մեկում (Trist., IV, 10): Նրանց տոհմը ազնվականական՝ հեծյալների դասին էր պատկանում. հայրը բավականին ունևոր էր և որդիներին լավ կրթություն է տվել։ Օվիդիուսն աշակերտել է Հռոմում ճանաչված ուսուցիչների, շատ վաղ տարիքից պոեզիայի նկատմամբ բուռն հակում դրսևորել։ Վերն արդեն նշված եղերերգում (Trist., IV, 10) հայտնում է, որ նույնիսկ այն ժամանակ, երբ հարկ է եղել գրել արձակ, իր գրչի տակից ինքնաբերաբար չափածո տողեր են դուրս եկել։

Հոր կամքին չհակառակվելով՝ Օվիդիուսը պետական ծառայության է ընդունվել, բայց անցնելով միայն մի քանի ցածր պաշտոն՝ հրաժարվել է շարունակել ծառայությունը և գերադասել է զբաղվել գրական աշխատանքով։ Ծնողների կամքով էլ վաղ է ամուսնացել, բայց շուտով հարկադրված է եղել բաժանվել առաջին կնոջից։ Երկրորդ ամուսնությունն էլ էր անհաջող և երկար չի ձգվել։ Երրորդը, բարեբախտաբար, երջանիկ էր, ամուր, տևական։

Լինելով նյութապես ապահով՝ Օվիդիուսը գիտելիքների պաշարը համալրելու նպատակով մեկնել է ճամփորդության, եղել Աթենքում, Փոքր Ասիայում, Սիցիլիայում։ Այնուհետև վերադարձել է, մուտք գործել գրական ասպարեզ և, կարելի է ասել՝ միանգամից արժանացել ճանաչման, շահել ժամանակի նշանավոր բանաստեղծների՝ Հորացիոսի, Պրոպերցիուսի համակրանքը։ Օվիդիուսն ափսոսանքով է նշում, որ իրեն հաջողվել է միայն տեսնել Վերգիլիոսին և երիտասարդ տարիքում մահացած Տիբուլլուսին, բայց չի հասցրել մտերմանալ, սերտ հարաբերություններ հաստատել նրանց հետ։

Մեր թվականության 8 թվականին Օգոստոս Օկտավիանոս կայսրը, մինչև օրս դեռևս չպարզված պատճառներով, Օվիդիուսին Հռոմից վտարել, աքսորել է Սև ծովի արևմտյան ափին գտնվող Տոմիս քաղաք (ներկայումս՝ Ռումինիայի Հանրապետության Կոնստանցա քաղաք), որտեղ էլ բանաստեղծը մահացել է 17 (ըստ որոշ տվյալների էլ՝ 18) թվականին։

Ստեղծագործությունը

խմբագրել

Օվիդիուսն իր առաջին գրական փորձերից շատերը, ինչպես ինքն է գրում, հանձնել է կրակին, որ կրակն ուղղի դրանց։ Նրա վաղ շրջանի ստեղծագործություններից հիշարժան են «Հերոսուհիներ»-ը (Heroides) և սիրային էլեգիաները։ Բանաստեղծական վառ ու շռայլ ձիրքը հիանալի կերպով է դրսևորված «Հերոսուհիներ»-ում, բայց հռոմեական հասարակության առանձնահատուկ ուշադրությանն արժանացան սիրային էլեգիաները, որոնք սկզբնապես ամփոփվեցին «Amores» խորագրով հինգ գրքերում, բայց հետագայում բանաստեղծն ինքը որոշ գործեր չհավանելով՝ մի կողմ դրեց և մնացյալ քառասունինը բանաստեղծությունները ամփոփեց երեք գրքերում(«Amores»-ը մեզ է հասել հենց այդ երեք գրքերի տեսքով)։ Այդ էլեգիաները, որոնց բովանդակությունը հավանաբար այս կամ այն չափով հիմնված է իր իսկ՝ բանաստեղծի սիրային արկածների ու ապրումների վրա, առնչվում են նրա ընկերուհու հետ, որը հանդես է բերված Կորիննա հորինյալ անվամբ։ Ինչպես Օվիդիուսն է վկայում, այդ անունը որոտի նման դղրդացել-անցել է ողջ Հռոմով մեկ (totam cantata per Urbem Corinna): Հռոմեական գրականության մեջ վաղուց բավականին տարածում գտած էլեգիայի ժանրային ձևի մեջ, որն արդեն ուներ իր դասականները, Օվիդիուսին հաջողվել է նորովի ու վառ կերպով դրսևորել պոետական իր տաղանդը և միանգամից նվաճել որոտացող համբավ ու ժողովրդականություն։ Այդ շարքի վերջին էլեգիայում նա պատկերում է իրեն որպես իր հարազատ պելիգներին նույնքան մեծ փառքի արժանացրած, որքան Մանտույան է արժանացել Վերգիլիոսի և Վերոնան՝ Կատուլլուսի շնորհիվ։ Հիրավի, անժխտելի է, որ այդ էլեգիաներն առատորեն հագեցած են բանաստեղծական գյուտերով, ազատ, անկաշկանդ բռնկումներով, փայլկտացող սրամտությամբ, դիպուկ արտահայտություններով։ Դրանցում վառ կերպով դրսևորվել են կյանքի զանազան երևույթներ դիտելու, մանրամասները նկատելու, բանաստեղծական բազմազան ձևեր ազատ ու անկաշկանդ կիրառելու կարողությունները, այնպես, որ բոլորովին չի զգացվում, թե հեղինակը տաղաչափության մեջ ինչ-ինչ դժվարությունների է հանդիպել։ Այնինչ՝ դա Օվիդիուսի բանաստեղծական ուղու սկիզբն էր միայն. նա դեռ երկար ճանապարհ էր անցնելու։

«Սիրո գիտություն»

խմբագրել

Լայն արձագանք առաջ բերեց նաև պոետի հաջորդ ստեղծագործությունը՝ «Ars amatoria»-ն, որը կարելի է թարգմանել որպես «Սիրո գիտություն» կամ «Սիրո արվեստ»'։ Դա դիդակտիկ՝ ուսուցողական պոեմ է՝ գրված էլեգիաների տաղաչափությամբ, ինչպես և Օվիդիուսի գրեթե բոլոր ստեղծագործությունները։ Պոեմը պարունակում է խորհուրդներ ու խրատներ՝ ուղղված նախ՝ տղամարդկանց, թե ինչ միջոցներով կարող են նվաճել ու պահպանել կանանց սերը (1-ին և 2-րդ գրքերում), ապա և կանանց, թե ինչպես կարող են հրապուրել, գրավել տղամարդկանց ու պահպանել նրանց կապվածությունը։ Այս ստեղծագործությունը որոշ դեպքերում աչքի է ընկնում անհամեստ բովանդակությամբ, հեղինակը հարկադրված է եղել պաշտոնական բարոյականության առջև արդարացնել դա՝ պատճառաբանելով, թե իր խրատները գրել է ազատ վարքի տեր և օտարերկրացի աղջիկների ու կանանց համար, որոնց վրա չէին տարածվում վարվեցողության խիստ պահանջները (Trist., II, 303): Գեղարվեստական վարպետության տեսակետից պոեմը ամենաբարձր գովեստներին է արժանի, քանզի նրանում լիարժեքորեն մարմնավորված են հեղինակի տաղանդի հասունությունը, որով նա անխոնջ կերպով մեկը մյուսի ետևից գեղեցիկ, ավելի ու ավելի գեղեցիկ պատկերներ է նկարում բառերով։ Ամենայն հավանականությամբ՝ այս ստեղծագործությունը գրվել է մ. թ. ա. 2-1 թվականներին, երբ բանաստեղծը 41—42 տարեկան էր։

Գրականություն

խմբագրել
  • Morford, Mark P. O.; Lenardon, Robert J. (1999). Classical Mythology. Oxford University Press. էջ 25. ISBN 978-0-19-514338-6.
  • Morford, Mark P. O.; Lenardon, Robert J. (1999). Classical Mythology. Oxford University Press. էջ 25. ISBN 978-0-19-514338-6.
  • Morford, Mark P. O.; Lenardon, Robert J. (1999). Classical Mythology. Oxford University Press. էջ 25. ISBN 978-0-19-514338-6.
  • Morford, Mark P. O.; Lenardon, Robert J. (1999). Classical Mythology. Oxford University Press. էջ 25. ISBN 978-0-19-514338-6.
  • Hornblower, Simon; Spawforth, Antony (1996). Oxford Classical Dictionary. Oxford University Press.
  • Hornblower, Simon; Spawforth, Antony; Eidinow, Esther (2014). The Oxford Companion to Classical Civilization. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-870677-9.
  • McKeown, J. (еd), Ovid: Amores. Text, Prolegomena and Commentary in four volumes, Vol. I–III (Liverpool, 1987–1998) (ARCA, 20, 22, 36).
  • Ryan, M. B.; Perkins, C. A. (ed.), Ovid's Amores, Book One: A Commentary (Norman: University of Oklahoma Press, 2011) (Oklahoma Series in Classical Culture, 41).
  • Tarrant, R. J. (ed.), P. Ovidi Nasonis Metamorphoses (Oxford: OUP, 2004) (Oxford Classical Texts).
  • Anderson, W. S., Ovid's Metamorphoses, Books 1–5 (Norman: University of Oklahoma Press, 1996).
  • Anderson, W. S., Ovid's Metamorphoses, Books 6–10 (Norman: University of Oklahoma Press, 1972).
  • Kenney, E. J. (ed.), P. Ovidi Nasonis Amores, Medicamina Faciei Femineae, Ars Amatoria, Remedia Amoris (Oxford: OUP, 19942) (Oxford Classical Texts).
  • Ramírez de Verger, A. (ed.), Ovidius, Carmina Amatoria. Amores. Medicamina faciei femineae. Ars amatoria. Remedia amoris. (München & Leipzig: Saur, 20062) (Bibliotheca Teubneriana).
  • Dörrie, H. (ed.), Epistulae Heroidum / P. Ovidius Naso (Berlin & New York: de Gruyter, 1971) (Texte und Kommentare ; Bd. 6).
  • Fornaro, P. (ed.), Publio Ovidio Nasone, Heroides (Alessandria: Edizioni del'Orso, 1999)
  • Alton, E.H.; Wormell, D.E.W.; Courtney, E. (eds.), P. Ovidi Nasonis Fastorum libri sex (Stuttgart & Leipzig: Teubner, 19974) (Bibliotheca Teubneriana).
  • Goold, G.P., et alii (eds.), Ovid, Heroides, Amores; Art of Love, Cosmetics, Remedies for Love, Ibis, Walnut-tree, Sea Fishing, Consolation; Metamorphoses; Fasti; Tristia, Ex Ponto, Vol. I-VI, (Cambridge, Massachusetts/London: HUP, 1977–1989, revised ed.) (Loeb Classical Library)
  • Hall, J.B. (ed.), P. Ovidi Nasonis Tristia (Stuttgart & Leipzig: Teubner 1995) (Bibliotheca Teubneriana).
  • Richmond, J. A. (ed.), P. Ovidi Nasonis Ex Ponto libri quattuor (Stuttgart & Leipzig: Teubner 1990) (Bibliotheca Teubneriana).
  • William Turpin (2016). Ovid, Amores (Book 1). Open Book Publishers. A free textbook for download.
  • Brewer, Wilmon, Ovid's Metamorphoses in European Culture (Commentary), Marshall Jones Company, Francestown, NH, Revised Edition 1978
  • More, Brookes, Ovid's Metamorphoses (Translation in Blank Verse), Marshall Jones Company, Francestown, NH, Revised Edition 1978
  • Ovid Renewed: Ovidian Influences on Literature and Art from the Middle Ages to the Twentieth Century. Ed. Charles Martindale. Cambridge, 1988.
  • Richard A. Dwyer "Ovid in the Middle Ages" in Dictionary of the Middle Ages, (1989). pp. 312–14
  • Federica Bessone. P. Ovidii Nasonis Heroidum Epistula XII: Medea Iasoni. Florence: Felice Le Monnier, (1997). pp. 324.
  • Theodor Heinze. P. Ovidius Naso. Der XII. Heroidenbrief: Medea an Jason. Mit einer Beilage: Die Fragmente der Tragödie Medea. Einleitung, Text & Kommentar. Mnemosyne Supplement 170 Leiden: Brill Publishers, 1997. Pp. xi + 288.
  • R. A. Smith. Poetic Allusion and Poetic Embrace in Ovid and Virgil. Ann Arbor; The University of Michigan Press, 1997. Pp.ix+ 226.
  • Michael Simpson, The Metamorphoses of Ovid. Amherst: University of Massachusetts Press, (2001). pp. 498.
  • Philip Hardie (ed.), The Cambridge Companion to Ovid. Cambridge: Cambridge University Press, 2002. Pp. xvi, 408.
  • Ovid's Fasti: Historical Readings at its Bimillennium. Edited by Geraldine Herbert-Brown. Oxford, OUP, 2002, 327 pp.
  • Susanne Gippert, Joseph Addison's Ovid: An Adaptation of the Metamorphoses in the Augustan Age of English Literature. Die Antike und ihr Weiterleben, Band 5. Remscheid: Gardez! Verlag, (2003). pp. 304.
  • Heather van Tress, Poetic Memory. Allusion in the Poetry of Callimachus and the Metamorphoses of Ovid. Mnemosyne, Supplementa 258. Leiden: Brill Publishers, 2004. Pp. ix, 215.
  • Ziolkowski, Theodore, Ovid and the Moderns. Ithaca: Cornell University Press, (2005). pp. 262.
  • Desmond, Marilynn, Ovid's Art and the Wife of Bath: The Ethics of Erotic Violence. Ithaca: Cornell University Press. (2006). pp. 232.
  • Rimell, Victoria, Ovid's Lovers: Desire, Difference, and the Poetic Imagination. Cambridge: Cambridge University Press. (2006). pp. 235.
  • Pugh, Syrithe, Spenser and Ovid. Burlington: Ashgate, (2005). pp. 302.
  • Montuschi, Claudia, Il tempo in Ovidio. Funzioni, meccanismi, strutture. Accademia la colombaria studi, 226. Firenze: Leo S. Olschki, (2005). pp. 463.
  • Pasco-Pranger, Molly, Founding the Year: Ovid's Fasti and the Poetics of the Roman Calendar. Mnemosyne Suppl., 276. Leiden: Brill Publishers, (2006). pp. 326.
  • Martin Amann, Komik in den Tristien Ovids. (Schweizerische Beiträge zur Altertumswissenschaft, 31). Basel: Schwabe Verlag, (2006). pp. 296.
  • P. J. Davis, Ovid & Augustus: A political reading of Ovid's erotic poems. London: Duckworth, (2006). pp. 183.
  • Lee Fratantuono, Madness Transformed: A Reading of Ovid's Metamorphoses. Lanham, Maryland: Lexington Books, 2011.
  • Peter E. Knox (ed.), Oxford Readings in Ovid. Oxford: Oxford University Press, (2006). pp. 541.
  • Andreas N. Michalopoulos, Ovid Heroides 16 and 17. Introduction, text and commentary. (ARCA: Classical and Medieval Texts, Papers and Monographs, 47). Cambridge: Francis Cairns, 2006. Pp. x, 409.
  • R. Gibson, S. Green, S. Sharrock, The Art of Love: Bimillennial Essays on Ovid's Ars Amatoria and Remedia Amoris. Oxford: Oxford University Press. (2006). pp. 375.
  • Johnson, Patricia J. Ovid before Exile: Art and Punishment in the Metamorphoses. (Wisconsin Studies in Classics). Madison, WI: The University of Wisconsin Press, 2008. Pp. x, 184.

Պատկերասրահ

խմբագրել
  •  
    Օվիդիուսը Անտոն ֆոն Վերների նկարում
  •  
    Լուկա Սինյորելլիի Օվիդիուսը
  •  
    Օվիդիուսի շիրմի մոտ (1640 թվականի նկար), հեղինակ՝ Յոհան Հայնրիխ Շյոնֆելդ

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 Castiglioni L., Battaglia S. OVIDIO Nasone, Publio (իտալ.) — Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1935.
  2. ↑ 2,0 2,1 Castiglioni L., Battaglia S. Enciclopedia Treccani (իտալ.) — Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1935.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Любкер Ф. Ovidius (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 964—967.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Модестов В. Овидий (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXIа. — С. 661—664.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 12, էջ 572)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պուբլիուս_Օվիդիուս_Նասո&oldid=10022186» էջից