Ցեղասպանության հուշակենտրոն (Մուրամբի)

Ցեղասպանության հուշակենտրոն (Մուրամբի), 1994 թվականին Ռուանդայում տեղի ունեցած թութսիների ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնող վեց խոշոր հուշակենտրոններից մեկը, որը գտնվում Ռուանդայի հարավում ընկած Մուրամբի քաղաքի նախկին տեխնիկումի շենքում։ Մյուս հուշակենտրոնները գտնվում են Կիգալիում, Նտարամայում, Նյամատայում, Բիսեսերոյում, Նյարաբույեում[1]։

Ցեղասպանության հուշակենտրոն
Տեսակհուշահամալիր
Երկիր Ռուանդա
ՎայրMurambi?
Մասն էMemorial sites of the Genocide: Nyamata, Murambi, Gisozi and Bisesero?
Քարտեզ
Քարտեզ

Պատմություն խմբագրել

 
Ցեղասպանության զոհերի մումիացված դիակներ. 2001
 
Ցեղասպանության զոհերի մումիացված դիակներ

1994 թվականի ապրիլի կեսերին Գիկոնգորո գավառում կոտորածների մասին լուրեր առած թութսիները շրջակա բնակավայրերից ուղղվել են դեպի Մուրամբիի եկեղեցի՝ այնտեղ թաքնվելու և փրկվելու հույսով։ Բայց եպիսկոպոսն ու քաղաքապետը նրանց ուղարկել են տեխնիկումի շենքը՝ խաբելով, թե ֆրանսիացի զինվորները այնտեղ են և կպաշտպանեն նրանց[2]։ Ապրիլի 16-ին տեխնիկումի տարածքում արդեն հավաքվել էին մոտավորապես 65.000 թութսիներ։ Այստեղ նրանց օգնություն ցույց տալու փոխարեն նեղություններ են պատճառել. միտումնավոր կերպով դադարեցրել են սննդի ու ջրի մատակարարումը՝ այն նկատառումով, որ կթուլանան և չեն կարողանա դահիճներին դիմադրել։ Այդուհանդերձ, զոհերը քարով, փայտով մի քանի օր դիմադրել են, բայց, ի վերջո, տեղի են տվել հութուների ոտքից գլուխ զինված ինթերահամվե ջոկատների առջև։ Ֆրանսիացի զինվորներն էլ այդ ճակատագրական օրերին անհայտացել էին։ Մոտավորապես 45.000 թութսիներ սպանվել են տեխնիկումի տարածքում, իսկ փախուստով փրկվածներից շատերին հաջորդ օրը սպանել են քաղաքի եկեղեցում։ Ինչպես նշված է հուշակենտրոն-թանգարանի ուղեցույցում՝ ֆրանսիացիները ծանր տեխնիկա են բերել, հսկայական մի քանի փոս փորել հազարավոր դիակները թաղելու համար, որից հետո եղբայրական գերեզմանների վրա վոլեյբոլի դաշտ են սարքել՝ ահավոր ոճրագործության հետքերը թաքցնելու նպատակով։

Ըստ շրջանառվող լուրերի՝ ընդամենը 34 մարդ է կարողացել փրկվել Մուրամբիի կոտորածներից[2]։

Հուշակենտրոնի բացումը տեղի է ունեցել 1995 թվականի ապրիլի 21-ին։ Նրա տարածքում շուրջ 50.000 շիրիմ կա[2]։ Տեխնիկումի շենքը վերածվել է ցեղասպանության թանգարանի, որտեղ ցուցադրված են կոտորածների զոհերի մումիացված դիակներ, կմախքներ[3]։

Միավորված ազգերի կազմակերպությունն իր ընդունած որոշումներով, բանաձևերով դատապարտել է Ռուանդայում տեղի ունեցած ցեղասպանությունը[4]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Sites mémoriaux du génocide : Nyamata, Murambi, Bisesero et Gisozi, UNESCO, Retrieved 2 March 2015
  2. 2,0 2,1 2,2 Murambi Memorial Արխիվացված 2022-07-17 Wayback Machine, GencideArchiveRwanda.org, Retrieved 3 March 2016
  3. Grill, Bartholomäus (2014 թ․ ապրիլի 4). «Prison of the Past: A Reporter Revisits His 'Shameful' Coverage of Rwanda». Spiegel Online. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 27-ին. Translated into English by Christopher Sultan. Originally in German, issue 14/2014 (March 31, 2014). , Page 2 (Page 2 archive)
  4. http://repository.urosario.edu.co/bitstream/handle/10336/1278/1026263806.pdf?sequence=1&isAllowed=y%7Ctítulo=EL PAPEL DE LA ORGANIZACIÓN DE LAS NACIONES UNIDAS – ONU ANTE EL GENOCIDIO DE RUANDA DE 1990-1994.|apellidos=Romero García|nombre=Edna Rocío|fecha=21 de julio de 2009|publicación=Universidad del Rosario|fechaacceso=|doi=|pmid=}}

Գրականություն խմբագրել

  • Dorte Schaarschmidt, Eilin Jopp-van Well, Jean-Damascene Gasanabo, Emmanuel Havugimana, Oliver Krebs, Klaus Püschel, Monika Lehmann: Kigali – Hamburg – Hannover. Ein internationales Kooperationsprojekt zur Konservierung menschlicher Überreste aus der Zeit des Völkermordes in Murambi, Ruanda in: Berichte zur Denkmalpflege in Niedersachsen 4/2017, S. 279–284.
  • Klaus Püschel, Christina Krafczyk, Jean-Damascène Bizimana (Hrsg.): Never Forgotten. The Genocide Victims from Murambi, Rwanda, Verlag Dr. Kovač, Hamburg, 2019
  • Christina Krafczyk, Klaus Püschel, Monika Lehmann, Dorte Schaarschmidt (Hrsg.): Das Murambi-Projekt. Begleitband zu der Ausstellung „Never Forgotten - Never Again“ (=Arbeitshefte zur Denkmalpflege in Niedersachsen, Bd. 53), CW Niemeyer Buchverlage Hameln, 2020[1]

Արտաքին հղումներ խմբագրել

  1. Das Murambi-Projekt. Begleitband zur Ausstellung „Never Forgotten - Never Again“ Արխիվացված 2021-05-07 Wayback Machine beim Niedersächsischen Landesamt für Denkmalpflege