Տիեզերական սնունդ
Տիեզերական սնունդը սննդի արտադրանքի տեսակ է, որը ստեղծված, նախատեսված և վերամշակված է տիեզերագնացների կողմից տիեզերք կատարվող առաքելությունների ընթացքում սպառման համար։ Սնունդը տիեզերքում աշխատող անձանց համար հավասարակշռված սնուցում ապահովելու հատուկ պահանջներ ունի ՝ մարսելու համար հեշտ և անվտանգ լինելով, այն համապատասխանում է մեքենաներով լի օդանավերի և անկշիռ տիեզերքի միջավայրին։
Վերջին տարիներին տիեզերական սնունդը կիրառվում է տիեզերական ծրագրերի մեջ ներգրավված տարբեր ազգերի կողմից որպես իրենց մշակութային ինքնությունը կիսելու և ցուցադրելու և միջմշակութային հաղորդակցությունը հեշտացնելու միջոց։ Չնայած տիեզերագնացները տիեզերքում օգտագործում են մեծ քանակությամբ սնունդ և ըմպելիքներ, 1963 թ.-ին Տիեզերական գիտությունների խորհրդի «Մարդը տիեզերական կոմիտեում» նախնական գաղափարը տիեզերագնացներին հստակ ռեժիմով դիետա մատակարարելն էր, որը կմատակարարեր բոլոր անհրաժեշտ վիտամիններն ու սննդանյութերը[1]։
Տեսակները խմբագրել
Գոյություն ունեն տիեզերական սնունդների մի քանի դասակարգումներ, ինչպիսիք են օրինակ՝
Ըմպելիքներ (B) - Սառեցրած,չորացրած ըմպելիքների խառնուրդները (սուրճ կամ թեյ) կամ անուշաբույր ըմպելիքները (լիմոնադ կամ նարնջի ըմպելիք) տրամադրվում են վակուումով փնկված ըմպելիքների տոպրակների մեջ։ Ս դուրճի և թեյի մեջ կարող է ավելացվել փոշիացվածք սերուցք կամ շաքար՝ կախված անձնական ճաշակի նախասիրությներից։ Խմելու ջրի համար տրամադրվում են խմիչքների քսակներ
Թարմ սնունդ - թարմ, մրգեր բանջարեղեն։ Այսպիսի սնունդն արագորեն փչանում է տիեզերքում ստանալուց առավելագույնը երկու օր հետո։ Սրանք կիրառվում են որպես հոգեբանական աջակցություն տիեզերագնացներին, ովքեր կարող են երկար ժամանակ չվերադառնալ տուն։
Ճառագայթահարված միս - տավարի սթեյք, որը մանրէազերծվում է իոնացնող ճառագայթով, որպեսզի չփչանա։ ՆԱՍԱ-ն տրամադրում է ԱՄՆ սննդի և դեղերի վարչության (FDA) բաժնետոմս `սննդամթերքի այս տեսակի ստերիլիզացումն օգտագործելու համար։
Սննդի ձևավորումը և փաթեթավորումը խմբագրել
Տիեզերքում օգտագործման համար սննդամթերքի ձևավորումը հաճախ դժվար գործընթաց է։ Սննդամթերքը պետք է համապատասխանի մի շարք չափանիշների՝ առաքելության համար պիտանի լինելու համար։ Նախ սնունդը պետք է լինի կենսաբանորեն համապատասխան։ Այն պետք է լինի սննդարար, դյուրամարս և համեղ։ Երկրորդ սննդամթերքը պետք է նախագծված լինի անկշռության պայմաններում սպառման համա
ր, պետք է լինի թեթև, լավ փաթեթավորած արագ մատուցվող։ Այն պետք է լինի հնարավորինս հարմար օգտագործման համար։ Պետք է հեշտությամբ բացվեն և քիչ թափոններ թողնեն։ Տիեզերական սննդի փաթեթավորման հիմնական նպատակը սննդամթերքի պարունակության պահպանումն է։ Սակայն բացի սա, այն պետք է լինի թեթև, հեշտ բացվող և ունենա այն օգտագործելու քայլաշար։ Ռուսական տիեզերական ծրագրերի շատ սննդամթերքներ պահվում են պահածոների և տութերի մեջ, մինչդեռ ՆԱՍԱ-ի տիեզերական սնունդը փաթեթավորվում է տոպրակներում։
Վաղ պատմություն խմբագրել
Վաղ ժամանակներում տիեզերական սնունդը բաղկացած էր կծելուն համար հարմարեցված, տարբեր տեսակի սնունդ պարունակող խորհանարդիկներից, չորացրած-սառեցված փոշիացված սնունդից և ալյումինե խողովակների մեջ լցված խտացրած հեղուկներից։
Վոստոկ 1 կայանում (1961թ․) ճաշին, Յուրի Գագարինն ուտում էր 160 գ ատամի մածուկի տիպի երեք խողովակներից, որոնցից երկուսը պարունակում էին պյուրեացված միս, իսկ մեկը՝ շոկոլադե սոուս։
1961-ի օգոստոսին սովետական տիեզերագնաց Գերման Տիտովը «Վոստոկ 2» –ում դարձավ առաջին մարդը, ով տիեզերական հիվանդություն ունեցավ։ Նա տիեզերքում փսխած առաջին մարդն է։ Այս իրադարձությամբ արձանագրվեց տիեզերական թռիչքների սնունդի սննդարար լինելու անհրաժեշտությունը։ 1962 թ.-ին Երկրի շուրջ պտտվող առաջին ամերիկացին պետք է փորձեր անշարժ պայմաններում ուտել։ Որոշ փորձագետներ մտահոգված էին, որ անկշռությունը կխանգարի կուլ տալուն։ Գլենը նման դժվարություններ չի ունեցել և որոշվել է, որ միկրոգրավիտացիան չի ազդում կուլ տալու բնական պրոցեսի վրա, ինչը իրականանում է կերակրափողով։
Մերկուրիի հետագա առաքելություններում (1959–1963) տիեզերագնացները չհավանեցին մատակարարվող սնունդը։ Նրանք ուտում էին կծելու չափի հարմար խորանարդներ, սառեցված և չորացրած փոշիներ և կիսահեղուկներ։ Տիեզերագնացները համարեցին, որ դա ոչ ախորժելի է, և դժվարություններ են ունեցել սառեցրած մթերքները ջրազրկելու հարցում, ինչպես նաև նրանց դուր չի եկել խողովակները քամել կամ փշրանքներ հավաքել։ Առաքելությունից առաջ տիեզերագնացներին սնում էին նաև ցածր մնացորդային նախաճաշերով ՝ թռիչքի ընթացքում կեղտոտելու հավանականությունը նվազեցնելու համար։
Ժամանակակից տիեզերական սնունդը խմբագրել
Ժամանակակից տիեզերագնացները սնունդ ընտրելու ավելի մեծ բազմազանություն ունեն, և շատ տիեզերագնացներ անհատական ընտրացանկեր են պահանջում մատչելի սննդի ցուցակներից, ներառյալ այնպիսի իրեր, ինչպիսիք են մրգային աղցանն ու սպագետին։ Թարմ մրգերն ու բանջարեղենը, որոնք հնարավոր է ապահով կերպով պահել սենյակային ջերմաստիճանում, նույնպես կիրառվում են տիեզերական թռիչքներում։ Տիեզերագնացները երբեմն թռիչքների համար տավարի "Ջերկի" են պահանջում, քանի որ այն ունի երկար պահպանման ժամկետ և լավ համ։
Չինաստան. 2003-ի հոկտեմբերին Չինաստանի ժողովրդական Հանրապետությունը կատարեց իր առաջին մարդատար տիեզերական թռիչքը։ Տիեզերագնաց Յանգ Լիվեյը իր հետ բերեց և կերավ հատուկ մշակված յուքսիանգի խոզի միս (պարզեցված ՝ 鱼香 肉丝; ավանդական ՝ 魚香 肉絲), Կունգ Պաո հավ (պարզեցված ՝ 宫保鸡丁; ավանդական ՝ 宮保雞丁), և չինական բրնձով կերակուր (պարզեցված ՝ 八宝饭; ավանդական ՝ 八寶飯), ինչպես նաև չինական բուսական թեյ։ 2007 թ. այս թռիչքի և դրան հաջորդած մարդատար թռիչքի համար պատրաստված սնունդը վաճառքի է հանվել զանգվածային շուկա վաճառքի համար։
Իտալիա․ 2015-ի մայիսի 3-ին իտալացի տիեզերագնաց Սամանտա Քրիստոֆորետին դարձավ առաջին մարդը, ով խմեց թարմ եփած սուրճ տիեզերքում։ Lavazza և Argotec առևտրային ընկերությունները միջազգային տիեզերակայանի համար մշակել են էսպրեսսո մեքենա, որը կոչվում է ISSpresso: Այն կարող է նաև եփել այլ տաք ըմպելիքներ, ինչպիսիք են թեյը, տաք շոկոլադը կամ արգանակը։
Ճապոնիա. Ճապոնիայի օդատիեզերական հետախուզական գործակալությունը (JAXA) մշակել է ճապոնական ավանդական սնունդ և խմիչքներ, ինչպիսիք են մատչան, յական, ռամեն, սուշին, ապուրները և բրինձը ՝ ուղեծրում սպառման համար։ Սննդամթերքն արտադրվել է ճապ
ոնական սննդի ընկերությունների հետ համատեղ, ինչպիսիք են Ajinomoto, Meiji Dairies և Nissin Foods ընկերություննները։
.jpg)
Ռուսաստան. Միջազգային տիեզերակայանում ռուսական անձնակազմն ունի ավելի քան 300 ուտեստների ընտրության հնարավորությւոն։ Օրինակ ամենօրյա ճաշացանկը կարող է պարունակել՝
Նախաճաշ. Կաթնաշոռ և ընկույզ, կարտոֆիլի պյուրե ընկույզով, խնձորի սերկևիլի չիփի ձողիկներ, առանց շաքարի սուրճ և վիտամիններ
Lաշ. Դոնդողանման կեռաս, մսով բորշ, հնդկացորենով գուլաշ, հաց, սև հաղարջի հյութ, թեյ առանց շաքարի
Ընթրիք ՝ բրինձ և միս, բրոկկոլի և պանիր, ընկույզ, թեյ շաքարով
Երկրորդ ընթրիք ՝ տավարի չորացրած և սառեցված միս, ընկույզ, դեղձ, խաղողի հյութ։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Working Group on Nutrition and Feeding Problems. The National Academies Press. April 1963. doi:10.17226/12419. ISBN 978-0-309-12383-9.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տիեզերական սնունդ» հոդվածին։ |