Վիքիպեդիա

Տեղեկատվական դիզայն

Տեղեկատվական դիզայն, դիզայնի ճյուղ, գեղարվեստատեխնիկական ձևավորման և տարբեր տեղեկատվության ներկայացման պրակտիկա՝ հաշվի առնելով էրգոնոմիկան, ֆունկցիոնալ հնարավորությունները, մարդու կողմից տեղեկատվության ընկալման հոգեբանական չափանիշները, տեղեկատվության ներկայացման տեսողական ձևերի էսթետիկան և մի շարք այլ գործոններ[2]։

Նապոլեոն Բոնապարտի Ռուսական կայսրության երթի գրաֆիկի տեղեկատվական ձևավորում, դիզայներ՝ Շառլ Մինար[1]

Տեղեկատվական դիզայնում դիզայնի ավանդական և նոր սկզբունքները կիրառվում են բարդ և չկառուցված տվյալները արժեքավոր, իմաստալից տեղեկատվության վերածելու գործընթացի նկատմամբ։ Նկարների, խորհրդանիշների, գույների, բառերի միջոցով տեղի է ունենում գաղափարների փոխանցում, տվյալների նկարազարդում կամ հարաբերությունների վիզուալիզացիա[3]։

Սահմանումներ խմբագրել

Ըստ Ռոբերտ Հորնի՝ Սթենֆորդի համալսարանից, տեղեկատվական դիզայնը տեղեկատվություն պատրաստելու արվեստն ու գիտությունն է, որպեսզի այն կարողանա արդյունավետորեն օգտագործվել[4] մարդկանց կողմից[5][6]։

Դինո Կարաբեգը տվել է տեղեկատվական դիզայնի հետևյալ սահմանումը․

Տեղեկատվական դիզայնը տեղեկատվության ձևավորումն է:

Մեջբերված աշխատության մեջ սահմանվում է, որ տեղեկատվական դիզայնը հակադրվում է ավանդական տեղեկատվությանը, որի ընթացքում իրենց ոլորտի մասնագետները տեղեկատվական հաղորդակցություն են վարում ավանդական միջոցներով՝ օգտագործելով գործունեության այս կամ այն ոլորտի համար ավանդական ալիքները։ Տեղեկատվական դիզայնի համար կարևոր են հետևյալ հարցերի պատասխանները․

  • Որո՞նք են տեղեկատվության նպատակները տվյալ մշակույթում։
  • Ինչպե՞ս կարող են դրանք առավել արդյունավետության հասնել։
  • Ի՞նչ նոր նպատակների կարող է ծառայել տեղեկատվությունը։
  • Ինչպե՞ս պետք է տեղեկատվությունը ներկայացվի նպատակներին հասնելու համար։

Իր հոդվածում Գերլինդե Շուլլերը (Gerlinde Schuller) մեջբերել է տեղեկատվական ձևավորման հետևյալ բանաձևը․

Տեղեկատվական դիզայն = Բարդություն + Միջդիսցիպլինարություն + Փորձ

Ստորև բերված են բացատրությունները։ Տեղեկատվական դիզայնը

  • ընկալման համար հասանելի է դարձնում փաստերի բարդ խմբերը,
  • պահանջում է միջդիսցիպլինար մոտեցում հաղորդակցությանը, օրինակ՝ համատեղելով գրաֆիկական դիզայնի, եռաչափ դիզայնի, թվային տեխնոլոգիաների, կոգնիտիվիստիկայի, տեղեկատվության տեսության, մշակութային ուսումնասիրությունների հմտությունները,
  • պետք է մշակվի փորձարկման ուղղությամբ՝ ընդլայնելով գործիքների ռեպերտուարը և չբացառելով բարդ համակարգեարը քննարկումից։

Տեղեկատվական դիզայն ժողովածուում Ջեֆ Ռասկինը հայտարարել է, որ «տեղեկատվական դիզայնը» սխալ անվանում է, քանի որ տեղեկատվությունն ինքնին չի կարող նախագծվել, ի տարբերություն դրա փոխանցման և ներկայացման եղանակների։

Սկզբունքներ խմբագրել

Հիմնական աղբյուր․[7]

Տեղեկատվության ձևավորման հիմնական նպատակը հաղորդակցության հստակությունն է. հաղորդագրությունը ոչ միայն պետք է ճշգրիտ փոխանցվի ուղարկողի կողմից, այլև ճիշտ ընկալվի ստացողի կողմից։

Տեղեկատվական դիզայնը հիմնված է ֆունկցիոնալ և գեղագիտական սկզբունքների վրա։

Ֆունկցիոնալ սկզբունքները ներառում են․

  • հասկանալու և սովորելու մատչելիություն,
  • հաղորդագրության հստակ կառուցվածք,
  • պարզություն,
  • հստակություն,
  • հաղորդագրության տարրերի միասնություն (անգլ.՝ unity),
  • հաղորդագրության բարձր որակի ապահովում,
  • արժեքի նվազեցում։

Գեղագիտական սկզբունքները ներառում են․

Պատմություն խմբագրել

Տերմին անգլ.՝ information design-ը, որը նշանակում է հետազոտությունների միջառարկայական ոլորտ, ի հայտ է եկել 1970-ական թվականներին։ Որոշ գրաֆիկական դիզայներներ սկսել են օգտագործել այդ տերմինը, իսկ 1979 թվականին սկսել է լույս տեսնել «Information Design Journal» ամսագիրը։ Ամսագրի խմբագրի հուշերի համաձայն՝ նոր հրատարակությունը նպատակ է ունեցել դիզայնի գործընթացը (պլանավորումը) բերել տեղեկատվական հաղորդակցության, բովանդակության և լեզվի, բացի ձևից, ի տարբերություն այդ ժամանակի գրավիչ տեղեկատվական գրաֆիկի[8]։ Տեղեկատվության տեսողական ներկայացման անհրաժեշտությունը ծագել է վաղուց, և տեղեկատվական ձևավորմանը բնորոշ աշխատանքները ինֆոգրաֆիկայի տեսքով հայտնվել են հենց հայեցակարգի սահմանումից շատ առաջ․

  • Նկարազարդում Թոմաս Քլարկսոնի «Էսսեն մարդկային ցեղի ստրկության և առևտրի մասին» գրքից, 1786 թվական,
  • Ջոն Սոունի խոլերայի տարածման քարտեզը, 1854 թվական,
  • Նապոլեոն Շառլ Մինարդի երթը, 1861 թվական,
  • Հարի Բեքի՝ Լոնդոնի մետրոյի քարտեզը, 1933 թվական[9],
  • Կուիմբիի (անգլ.՝ E.J. Quinby) երաժշտական նոտաների հարաբերությունների դիագրամը, 1941[10]

և այլն[11]։

  • Տեղեկատվական դիզայնի աշխատանքներ
  •  
    Ստրուկների գտնվելու վայրը նավի վրա, 1786 թվական
  •  
    Վաշինգտոնի մետրոյի քարտեզ
  •  
    Ոտնաթաթի ցավի տարածքներ

Դիզայնի տեխնիկա խմբագրել

Քարտերի տեսակավորում խմբագրել

Քարտերի տեսակավորումը վեբ պորտալի կամ ծրագրային ապահովման ծրագրի կառուցվածքի նախագծման մեթոդներից մեկն է, որը ներառում է պոտենցիալ օգտվողներ։ Այս մեթոդը կարող է օգտագործվել նաև որպես վեբ պորտալի կամ ծրագրային ապահովման ծրագրի մաս։ Մեթոդն ուղղված է այն կառուցվածքի բացահայտմանը, որը հեշտացնում է օգտագործողների կողմից անհրաժեշտ տեղեկատվությունը գտնելը։ Մեթոդի էությունը կայքի նյութերի անուններով քարտերի բաշխումն է ըստ խմբերի։ Գոյություն ունեն մեթոդի բաց և փակ տեսակներ՝ կախված նրանից, թե օգտվողները հնարավորություն ունեն ստեղծել իրենց խմբերը, թե խմբերի մի շարք խիստ սահմանված է։ Մեթոդի առավելությունները ներառում են դրա պարզությունը, էժանությունը, իրականացման արագությունը, ժամանակի փորձարկումը, օգտագործողների գրավչությունը։ Թերությունները ներառում են օգտագործողների խնդիրների հաշվառման բացակայությունը, արդյունքների ցրումը, արդյունքների վերլուծության բարդությունը, հնարավոր մակերեսայնությունը[12]։

Ընդհանուր հնարքներ խմբագրել

Քարտերի տեսակավորում․[13]

Շեշտադրում խմբագրել

Տեքստի տարբեր պարամետրերի փոփոխությամբ (տառատեսակի չափը և ոճը, դիրքը և այլն) կարող եք հակադրության հասնել տեքստի այն մասի համար, որի վրա պետք է դարձվի ընթերցողի ուշադրությունը։

Զուգահեռ ներկայացում խմբագրել

Լուսանցքային նշումներ, զուգահեռ տեքստեր, լապտերներ, որոնք օգնում են ուշադրություն հրավիրել ամենակարևոր կետերի վրա։

Ավելացնել «օդ» խմբագրել

Նյութի նշանակալի մասերը կարելի է առանձնացնել՝ այն շրջապատելով դատարկ տարածությամբ՝ «օդով»։ «Օդային» փաստաթուղթը և դրա մասերը ավելի հաճելի և հեշտ են ընթերցվում, տեքստին տալիս են տեսք։


Ավելորդ բարդություն խմբագրել

Տեղեկատվական դիզայնի հետ կապված խնդիրներից մեկը կարելի է համարել դրա չափազանց բարդացումը[14] (անգլ.՝ over-designed), որը կարող է արտահայտվել ուշադրությունը շեղող տարրերի առկայությամբ[15]։

Դիմում խմբագրել

Տեղեկատվական դիզայնը կիրառություն է գտնում գործունեության տարբեր ոլորտներում, ինչպիսիք են[16]․

  • տեղեկատվություն ստանալու ձևի տեղեկատվական նյութեր (ցանկացած ձևով),
  • ձեռնարկության ներքին փաստաթղթաշրջանառությունը,
  • կողմնորոշման համար միջավայրի ցուցիչներ և կազմակերպում (անգլ.՝ wayfinding) տարածության մեջ։

Հայտնի տեղեկատվական դիզայներներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ это работа на стыке графического и информационного дизайнов и картографии
  2. ↑ Robert Jacobson, Information design methods and the applications of virtual worlds technology at WORLDESIGN, Inc.
  3. ↑ «John Emerson, Visualizing Information for Advocacy: An Introduction to Information Design». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 30-ին.
  4. ↑ В оригинале: with efficiency and effectiveness
  5. ↑ Cairo, 2012, Rational Optimism
  6. ↑ Robert Jacobson, ed. Information Design, Cambridge: MIT Press, 2000.
  7. ↑ Information Design: An Introduction, Rune Pettersson
  8. ↑ «Origins of the IDA: Information Design Association». Infodesign.org.uk. 1996 թ․ մայիսի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 5-ին. ()
  9. ↑ «Карта лондонской подземки, 1933». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  10. ↑ «Диаграмма отношения музыкальных нот E.J. Quinby». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  11. ↑ «Information Design Student Resources, Stevens-Henager College Online». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  12. ↑ Donna Maurer, Todd Warfel (2004 թ․ ապրիլի 7). «Card sorting: a definitive guide» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  13. ↑ «Лекция Максима Ильяхова, Культура письменной речи в информационном обществе, МГУ им. М. В. Ломоносова» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  14. ↑ Академик.ру излишне усложнённый // Универсальный русско-английский словарь. — 2011.
  15. ↑ «Dominic R. Villari, Information Design». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  16. ↑ Sue Walker, Linda Reynolds. «Information Design». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  17. ↑ «Joshua Yaffa, The information sage, Washington Monthly, 2011». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 30-ին.
  18. ↑ «1995 AIGA MEDAL». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 24-ին.

Գրականություն և աևտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տեղեկատվական_դիզայն&oldid=9458141» էջից