Նապոլեոն (մետաղադրամ)
Նապոլեոն կամ նապոլեոդոր, նախկինում ֆրանսիական ոսկե մետաղադրամի խոսակցական անվանում: Տարբեր ժամանակներում ոսկե մետաղադրամները հատվել են 5[1], 10[2], 20[3], 40[4], 50[5], և 100[6] ֆրանկ անվանական արժեքներով։ Այս հոդվածը վերաբերում է Նապոլեոն Բոնապարտի օրոք թողարկված 20 ֆրանկ մետաղադրամներին, որոնք 21 մմ տրամագիծ ունեն, կշռում է 6,45 գրամ (համախառն քաշ) և 90% մաքուր վիճակում պարունակում են 5,807 գ մաքուր ոսկի։ Մետաղադրամը թողարկվել է Նապոլեոն I-ի օրոք և դիմերեսին պատկերված է նրա դիմանկարը։ Անվանական արժեքը (հայտնի է որպես Ֆրանկ Ժերմինալ) շարունակվել է կիրառվել 19-րդ դարում, իսկ ավելի ուշ նույն անվանական արժեքով ֆրանսիական ոսկե մետաղադրամները հիմնականում անվանվել են «նապոլեոններ»։ Ավելի վաղ ֆրանսիական ոսկե մետաղադրամները կոչվել են «լուի» (ֆր.՝ Louis, ֆրանսիական տասնութ թագավորների անուն) կամ «էքյու» (ֆր.՝ écu, հին ֆրանսիական վահան բառ): Ոսկի Նապոլեոնները պատմականորեն ապացուցել են, որ ավելի կայուն են տնտեսական ուժերի նկատմամբ, քան մյուս ոսկե մետաղադրամները, ինչպես օրինակ Սուեզի ճգնաժամից հետո, երբ ի տարբերություն այլ մետաղադրամների նապոլեոնը կայուն է մնացել[7]:
| Ենթակատեգորիա | • մետաղադրամ • ոսկե մետաղադրամ  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Առաջին ֆրանսիական կայսրություն, Ֆրանսիական երկրորդ կայսրություն | |
| Նյութ | ոսկի | |
| Խորություն | 1,3 միլիմետր | |
| Տրամագիծ | 21,0 միլիմետր | |
| Նոմինալ | 20 Ֆրանսիական ֆրանկ | |
Մետաղադրամներն ի սկզբանե հատվել են երկու անվանական արժեքով՝ 20 և 40 ֆրանկ Նապոլեոն Բոնապարտի համար։ 40 ֆրանկանոց ոսկե դրամը ժողովրդականություն չի վայելել[8]։ 20 ֆրանկանոց մետաղադրամները 21 մմ տրամագծով, քաշը 6,45 գրամ (համախառն քաշը) և. 90% մաքուր, պարունակում է 5,807 գ մաքուր ոսկուց. 40 ֆրանկանոց մետաղադրամները 26 մմ տրամագծով, քաշը 12,90 գրամ (համախառն քաշը) և 90% մաքուր ոսկի են։
Մետաղադրամները թողարկվել են Նապոլեոն I-ի օրոք և պատկերել են նրա դիմանկարը՝ երբեմն չծածկված գլխով, երբեմն էլ՝ դափնեպսակով (կայսերական կամ ռազմական փառքի հին հռոմեական խորհրդանիշ) և, կախված Ֆրանսիայի քաղաքական կարգավիճակից, ճակատի վրա գրված բառերը՝ կամ Bonaparte – Premier Consul (Նապոլեոն-առաջին կոնսուլ) կամ Napoléon Empereur (Նապոլեոն կայսր): Հետևի մասում լեգենդներում գրված է կա՛մ «RÉPUBLIQUE FRANÇAISE» (Ֆրանսիական Հանրապետություն), կա՛մ 1809 թվականից հետո՝ «EMPIRE FRANÇAIS» (Ֆրանսիական կայսրություն): Անգամ 20 և 40 լիրա արժողությամբ Նապոլեոն է արտադրվել հաճախորդ պետության՝ Իտալիայի թագավորության հովանու ներքո։ Թուրինի դրամահատարանում հատվել են «Բոնապարտի առաջին կոնսուլ» մետաղադրամը նույն չափի, քաշի և նրբության։ Դիմերեսի գրությունը՝ «L'Italie Délivrée à Marengo», արձանագրում է, որ Բոնապարտն ազատագրել է Իտալիան[9] Ավստրիայից Պիեմոնտի մոտ՝ Մարենգոյում, 1800 թվականի հունիսի 14-ին, որտեղ սպանվել է ֆրանսիացի գեներալ Լուի Դեսասը։ Դարձերեսը ցույց է տալիս ազատագրված հողերը, որը հայտնի է Գալիայի ենթաբալպյան, Էրիդանիա կամ Հյուսիսային Իտալիա անուններով: Մետաղադրամի այս տեսակը ստեղծվել է Մարենգոյի ճակատամարտից հետո ստեղծված Գալիայի ենթալպյան կառավարության որոշման համաձայն, որը գոյություն է ունեցել 1800 թվականի հունիսի 16-ից մինչև 1802 թվականի սեպտեմբերի 11-ը[10]:
«Նապոլեոն» մետաղադրամների օգտագործման տարեթվեր
Մետաղադրամը շարունակել են կիրառվել մինչև 19-րդ դարը, իսկ ավելի ուշ ֆրանսիական ոսկե մետաղադրամները նույն անվանական արժեքով կոչվել են «նապոլեոններ»: Մասնավորապես, Նապոլեոն I-ի մետաղադրամները հատվել են ոչ միայն ֆրանսիական մի քանի դրամահատարաններում, այլ նաև իտալական տարածքների դրամահատարաններում, և Շվեյցարիայի տարածքներում՝ Ժնևում՝ այս վայրերի ֆրանսիական օկուպացիայի ժամանակ։ Չնայած դրամահատարանները անցել են ֆրանսիական կառավարման ներքո և հատել ֆրանսիական կայսրության մետաղադրամներ, բայց գործող դրամահատարանի վարպետները մնացել են իրենց պաշտոններում, օրինակ՝ Սարվաասը Ուտրեխտում, Պարոլետտին Թուրինում և Մացզիոն Հռոմում[11]:
Լոնդոնում հատված ֆրանսիական մետաղադրամներ
Լյուդովիկոս XVIII թագավորի որոշ մետաղադրամներ հատվել են Լոնդոնում 1815 թվականին։ Անգլիացիները աջակցում էին ֆրանսիական թագավորի իշխանության վերադարձին այն բանից հետո, երբ Նապոլեոնը գահընկեց արեց նրան 1815 թվականին՝ հայտնի Հարյուր օրվա ընթացքում[12]: Լոնդոնում հատված մետաղադրամները, ենթադրաբար անձամբ պատվիրել է Լյուդովիկոս XVIII-ը և օգտագործվել են բրիտանական զորքերին վճարելու համար, որոնք գրավել են հյուսիս-արևմտյան Ֆրանսիայի մի մասը: Որոշ մետաղադրամներ հասել են Փարիզ և շրջանառվել այնտեղ։ Տեղի դրամական իշխանությունների կողմից համարվել են կեղծիք: Ֆրանսիայի և Անգլիայի միջև տեղի է ունեցել դիվանագիտական նամակագրությունը և գործունեությունը դադարեցվել է։ Լոնդոնում հատված մետաղադրամների մատրիցաները փորագրել է Թոմաս Վայոն կրտսերը (1792–1817)[13][14]։ Մեղադրանքներ են հնչել նաև այն մասին, որ Լոնդոնի դրամահատարանը չի հարգում ֆրանսիական օրենքը՝ կապված այդ մետաղադրամների հատման նրբության և նշանների ոչ ճշտության հետ, և այս փաստերը առաջարկվել են մետաղադրամները շրջանառությունից վաղաժամկետ հանելու համար: Այնուամենայնիվ, ժամանակակից փորձարկումները ցույց են տվել լոնդոնյան փորագրիչների ֆրանսիական օրենքին հավատարիմ մնալը: 1815 թվականի նոյեմբերի 30-ից հետո ոչ մի մետաղադրամ չի հատվել[15][16]։
Ծանոթագրություններ
- ↑ «5 francs or petit module - 1854 - Monnaies X». vso.cgb.fr.
- ↑ «10 francs or, petit module - 1854 - Monnaies X». vso.cgb.fr.
- ↑ «20 francs Napoléon tête laurée, Empire français, Frappe d'épreuve - 1815 - Monnaies X». vso.cgb.fr.
- ↑ «40 francs Bonaparte Premier Consul - An 12 - Monnaies X». vso.cgb.fr.
- ↑ «50 francs Napoléon III tête nue - 1855 - Monnaies X». vso.cgb.fr.
- ↑ «100 francs Napoléon III tête nue - 1858 - Monnaies X». vso.cgb.fr.
- ↑ Brendan Brown, The Flight of International Capital: A Contemporary History 1136103007, 2013, Page 229
- ↑ Requard, G., The Currency of France, Selections from the Numismatist, Modern Foreign Currency, Whitman Publishing Company, Racine, Wis., 1961, pp. 155–61 at p. 158.
- ↑ «ITALIE - RÉPUBLIQUE SUBALPINE 20 Francs Gaule Subalpine - Eridania, allégorie de l'Italie avec mention "L'Italie délivrée à Marengo" 1802 (an 10) Turin fwo_153910 Monde». www.cgb.fr.
- ↑ Montenegro 2013, Manuale del collezionista di monete italiane con valutazione e gradi di rarità - 28a edizione
- ↑ Diot, Prieur, Schmitt and Surde, LE FRANC III, les monnaies Françaises 1795–1999, Paris 1999
- ↑ Diot, Prieur, Schmitt and Surde, LE FRANC III, les monnaies Françaises 1795–1999, Paris 1999
- ↑ Bordeaux, Paul, Pièces de 20 Francs de Louis XVIII Frappée à Londres en 1815, Revue belge de numismatique, Brussels (1904).
- ↑ Dyer, G.P., L'Atelier de Londres et la Frappe de Louis d'Or en 1815,Revue numismatique (française) 6e série, XVIII, Paris (1976), pp. 136–141.
- ↑ Bordeaux, P., «La pièce de 20 francs de Louis XVIII frappée à Londres en 1815», Revue belge de Numismatique, Brussels, 1904
- ↑ Dyer, G.P., « L'Atelier Royal de Londres et la Frappe de Louis d'Or en 1815 », Revue numismatique (française) 6e serie, XVIII (1976), pp. 136–141.