Իտալական թագավորություն
Իտալական թագավորություն (իտալերեն՝ Regno d'Italia, իտալերեն՝ Regno Italico), 1805 թվականի մարտի 17-ին Իտալիայի նախագահ Նապոլեոն I հրամանով ստեղծվեց Իտալիայի թագավորություն։ Նոր ձևավորված Իտալիայի թագավորությունում Նապոլեոնը ստացավ արքայի, իսկ նրա որդեգիր Եվգենի Բոհարնեն՝ փոխարքայի տիտղոսը։ 1805 թվականի մայիսի 26-ին Միլանի եկեղեցում[1] Նապոլեոնը թագադրվեց Լոմբարդիայի Երկաթյա թագով։ Թագավորությունն իր մեջ ներառում էր Լոմբարդիան, Վենետիկը, Մոդենյան հերցոգությունը, Պապական մարզի մի մասը (Անկոնան, որը մնացել էր Հռոմի իրավասության ներքո և Ֆրանսիական կայսրությունը գրավել էր) Սարդինական թագավորության մի մասը, Տրենտինո-Ալտո-Ադիջեն։
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Երկիր | Կաղապար:Դրոշավորում/Իտալիայի թագավորություն | ||||
| Հիմնադրված է | մարտի 17, 1805 թ. | ||||
| Պաշտոնական լեզու | իտալերեն և ֆրանսերեն | ||||
_2.svg)
,_round_shield_version.svg)
1805-1809 թվականներին Իտալական թագավորությունը ընդգրկում էր նաև Իստրիան, Դալմացիան և Կոտորը։ Այս տարածքները 1809 թվականին ընդգրկվեցին Իլլիրական պրովինցիայի կազմի մեջ։
Փաստացի, Իտալական թագավորությունը գտնվում էր Ֆրանսիական թագավորության ազդեցության ներքո և օգտագործվում էր ռեսուրսների ձեռքբերման, ինչպես նաև որպես պլացդարմ՝ ընդդեմ Ավստրիական կայսրության՝ պատերազմների ժամանակ։
Նապոլեոն I-ի՝ իշխանությունից հրաժարվելուց հետո, Եվգենի Բոհարնեն փորձեց թագադրվել, սակայն թագավորական Սենատում ընդդիմությունը ապստամբություն բարձրացրեց (1814 թվականի ապրիլի 20) և խափանեց նրա ծրագրերը։ Սենատը Եվգենի Բոհարնեին հանձնեցին Միլանը գրաված ավստրիացիներին։
ՊատմությունԽմբագրել
ԱռաջացումԽմբագրել
Առաջին ֆրանսիական կայսրության ձևավորումից հետո Նապոլեոնը Իտալական հանրապետությունը վերակազմավորեց թագավորության։ Մայրաքաղաքը Միլանն էր՝ Լանգոբարդիայի թագավորության նախկին մայրաքաղաքը։ Նապոլեոնը միառժամանակ և՛ Ֆրանսիայի կայսր էր, և՛ Իտալիայի թագավորը։ Նրա որդեգրած տղան՝ Եվգենի Բոհարնեն, դարձավ փոխթագավոր, իսկ 1807 թվականին գահաժառանգ։ Կապված 1812 թվականի ռուսական արշավանքում տարած Նապոլեոնի պարտության հետ փոխթագավոր Բոհարնեն դարձավ Իտալիայի փաստացի կառավարիչը և 1813-1814 թվականների պատերազմի ժամանակ դաշնակցային հարաբերություններ ուներ Ֆրանսիայի հետ։ Սակայն 1814 թվականի Փարիզյան պայմանագրով և Վիեննայի վեհաժողովով նախապատերազմյան սահմանների վերականգնումով Իտալիայի թագավորությունը վերացվեց։
ՏարածքԽմբագրել
Այս ընթացքում Նապոլեոնը Իտալիայի թագավորության կազմից անջատեց Հյուսիսարևմտյան Իտալիայի մեծ մասը՝ Պիեմոնտը, Լիգուրիան, Պարման և ֆրանսիական կայսրությանը ենթարկեց Իտալիայի կենտրոնական շրջանները (Ֆլորենցիա, Պապական մարզ)։
Իտալիայի թագավորության կազմում ներառված էին Հյուսիսային Իտալիայում գտնվող նախկին ավստրիական տարածքների մեծ մասը։ 1805 թվականի դեկտեմբերին Ավստրիական կայսրությունը ստիպված էր Իտալիայի թագավորությանը զիջել Վենետիկը, Դալմաթիան և Իստրիան։ 1807 և 1808 թվականների ընթացքում Պապական մարզը և Տոսկանան միացան Ֆրանսիային։ Աշխարհիկացված եկեղեցական պետության մի մասը նույնպես ընդգրկվեց Իտալիայի թագավորության կազմում։
Ավստրիայի դեմ տարած հերթական հաղթանակից հետո միացվեց Հարավային Տիրոլը։ Սակայն Դալմաթիան և Իստրիան 1809 թվականին դարձան ֆրանսիական Իլլիրական պրովինցիայի մի մասը։
Իտալական թագավորության բնակչությունը 1810 թվականին կազմում էր մոտ 6 մլն մարդ։ Հայտնի քաղաքներ էին Միլանը, Վենետիկը, Անկոնան, Բոլոնյան։
ԲանակԽմբագրել
Իտալական թագավորական բանակի գլխավոր հրամանատարն էր փոխթագավորը։ Նա մասնակցել էր Նապոլեոնի արշավանքներին։ Ընդհանուր առմամբ բանակի կազմում կար 218 հազար զինվոր[2][3]։
Իտալական թագավորության բանակը բաղկացած էր հետևյալ զորատեսակներից.
- Հետևակ
- Գծային հետևակ (7 գունդ)
- Թեթև հետևակ (4 գունդ)
- Թագավորական գվարդիա (6 ջոկատ)
- Հեծելազոր
- Թեթև հեծալազոր
- Թագավորական գվարդիա
Իտալիայի թագավորության բանակը իր գոյության ընթացքում դաշնակցել է Նապոլեոն Բոնապարտի հետ։ Ավելի քան 80 000 իտալացիներ ռուսական արշավանքի ժամանակ կռվում էին Նապոլեոնի կողմից, բայց նրանցից միայն 50 000-ն էր ծառայում Իտալիայի թագավորության և Նեապոլի թագավորության բանակում։ Նապոլեոն Բոնապարտի ռուսական արշավանքի արդյունքում իտալացիների մեծամասնությունը չվերադարձավ Իտալիա։
Տնտեսություն և ներքին քաղաքականությունԽմբագրել
Իտալիայի թագավորության տնտեսության բարեփոխման քաղաքականությունը իրականություն դարձրեց Նապոլեոն Բոնապարտը։ 1806-1810 թվականների ընթացքում Քաղաքացիական օրենսգրքին ավելացան այլ ֆրանսիական օրենքներ։ Այդ բարեփոխումների արդյունքում Քաղաքացիական օրենսգիրքը երկու թագավորություններում դարձավ միասնական։ Բացի դրանից, Նապոլեոնը արդիականացրեց Իտալական թագավորության կառավարումը և վերացրեց հոգևորականության արտոնությունները։ Հարկադիր աշխատանքը և ստրկությունը վերացվեցին առանց փոխատուցման։
Շատ առումներով Իտալական թագավորությունը զարգանում էր։
Այնուամենայնիվ, երկիրը լիովին գտնվում էր Ֆրանսիայի ազդեցության ներքո։ Նրանց քաղաքական և քաղաքացիական իրավունքները սահմանափակվում էին։ 1805 թվականին օրենսդիր ժողովը համարձակվեց նվազեցնել հարկը, ինչի համար էլ այն մեկընդմիշտ լուծարվեց։
Միևնույն ժամանակ, երկրի տնտեսությունը գտնվում էր Նապոլեոնի տնտեսական ազդեցության ոլորտում, որը հատկապես արտահայտվում էր մայրցամաքային քաղաքականությունում։ Մայրցամաքային շրջափակման արդյունքում անգլիական ապրանքները չէին թույլատրվում ներկրել Իտալական թահավորություն։ Մյուս կողմից ֆրանսիական ապրանքների համար գործում էր հատուկ սակագներ։ Մայրցամաքային համակարգը գործում էր այնպիսի ոլորտներում ինչպիսիք են՝ կտավատի արտադրությունը, զենքի համար անհրաժեշտ երկաթի արտահանումը։
Ընդհանուր առմամբ, նշված ժամանակաշրջանը բարենապաստ արդեցություն ունեցավ իտալական բուրժուազիայի հետագա զարգացման համար։ Հատկապես զարգացավ գյուղատնտեսությունը։
Նապոլեոնի ժամանակներում Իտալական թագավորությունը դարձավ ագրարային գաղութ, որը իր մետրոպոլին էր վաճառում իտալական մթերքներ՝ ցածր սակագներով։ Իտալական պանիրը, բանջարեղենը և այլ գյուղմթերքներ վաճառվում էին ցածր գներով։ Իտալական արտադրանքը վաճառվում էր ինչպես Իտակալան թագավորությունում, այնպես էլ Ֆրանսիական թագավորությունում։ Նապոելոնի անգլիական շրջափակման արդյունքում իտալական ապրանքները հիմնականում ներմուծվում էր Ֆրանսիա։ Մայրցամաքային շրջափակման արդյունքում Իտալիան զրկվեց շաքարավազի, ծխախոտի, ներկերի ներկրումից Անգլիա։
Պաշտոնապես Իտալիան ֆրանսիական թագավորությանը վճարում էր հետևյալ հարկը՝ թագավորական եկամտի ամբողջ քառորդ մասը։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
ԳրականությունԽմբագրել
- David G. Chandler. The Campaigns of Napoleon. New York: Simon & Schuster, 1995. ISBN 0-02-523660-1.
- Mario Fratesi. Il Principe e il Papa. L'Appannaggio Beauharnais e lo Stato Pontificio, Editore Comune di Camerata Picena, 2004.
- Тарле Е. В. Экономическая жизнь королевства Италии в царствование Наполеона 1-го // Тарле Е. В. Соч. В 12 тт. Т. 4. — М.: Изд-во АН СССР, 1958. — С. 11-314.