Լուիս Պաչեկո դե Նարվայես

Լուիս Պաչեկո դե Նարվայես;
Ծնվել է	1570
Ծննդավայր	Բաեսա, Խաեն, Անդալուզիա, Իսպանիա
Մահացել է	դեկտեմբերի 5, 1640
Մահվան վայր	Մադրիդ, Իսպանիա
Քաղաքացիություն	Իսպանիա
Մասնագիտություն	սուսերամարտիկ, գրող և fencing master
	Luis Pacheco de Narváez Վիքիպահեստում

Լուիս Պաչեկո դե Նարվայես (իսպ.՝ Luis Pacheco de Narváez, 1570, Բաեսա, Խաեն, Անդալուզիա, Իսպանիա - դեկտեմբերի 5, 1640(1640-12-05)^[1], Մադրիդ, Իսպանիա), իսպանացի ազնվական, սուսերամարտի վարպետ, իսպանական սուսերամարտի երկրաչափական դպրոցի` Դեստրեզայի հիմնադիր, սուսերամարտի մասին գրքերի հեղինակ։

Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսը եղել է սևիլացի ազնվական դոն Հիերոնիմոս Սանչես դե Կարանզզայի հաջորդը Իսպանիայի թագավոր Ֆիլիպ IV-ի` սուսերամարտի ուսուցչի դերում։ Թե երբ է Պաչեկոն ծանոթացել իր ուսուցչի` իսպանական սուսերամարտի մեծ վարպետ Հիերոնիմոսի հետ, հայտնի չէ։

Կենսագրություն խմբագրել

Լուիս Պաչեկոյի ծննդյան թվականի մասին ստույգ տեղեկություններ չկան։ Ծնվել է Բաեսում, իր կյանքը նվիրել է զենքին` Կանարյան կղզիներում` մասնավորապես Ֆուերտեվենտուրայում և Լանսարոտեում դառնալով սերժանտ-մայոր^[2]։

Փաստաթղթերի համաձայն` Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսի ժառանգությունից հայտնի է, որ նա եղել է Ռոդրիգո Մարին դե Նարվայեսի և Մագդալենա Պաչեկո Կամերայի որդին^[3]։ Ամուսնացել է Բեատրիս Ֆերնանդես դե Կորդովայի հետ, ով Կանարյան կղզիներում արքայական դատարանի քարտուղար Միխայիլ Հիերոնիմ Ֆերնանդես դե Կորդովայի դուստրն էր^[4]^[5]։

Իր կյանքի մեծ մասը` հատկապես 1589-1594 թվականների ինկվիզիցիայի շրջանը, Պաչեկոն անցկացրել է Կանարյան կղզիներում։

1608 թվականին տեղի է ունեցել սուսերամարտի մենամարտ Պաչեկո դե Նարվայեսի և Ֆրանսիսկո դե Կևեդոյի միջև։ Մենամարտը հրահրել էր Կևեդոն` քննադատելով Պաչեկոյի աշխատանքներից մեկը։ Կևեդոն հանել է իր գլխարկը Պաչեկոյի առաջ նրա հետ առաջին իսկ հանդիպման ժամանակ^[6]։

Կևեդոն «El Buscón» վեպում ծաղրել է այդ մենամարտը` հենվելով մաթեմատիկական այն հաշվարկի վրա, որ փորձառու հակառակորդի հետ հանդիպելիս անհրաժեշտ է փախչել^[7]^[8]։

Սուսերամարտիկի կյանք խմբագրել

Չնայած Լուիս Պաչեկոյի, ինչպես նաև միջնադարի շատ այլ սուսերամարտիկների կենսագրական ճշգրիտ տվյալների բացակայությանը` հաժախ հանդիպում են հիշատակումներ, որոնցից պարզ է դառնում, որ 15-16-րդ դարերում Իսպանիայում սուսերամարտի ուսուցչի մասնագիտությունը պահանջել է լուրջ նախապատարաստություն, ֆիզիկական արտակարգ ուժ, կազմակերպվածություն։ Գոյություն է ունեցել սուսերամարտի դասավանդման և վարպետի կոչման արժանանանլու մենաշնորհ^[9]։

Ես ծնվել եմ ռազմական բնածին ուղղվածությամբ, կանգնած եմ կյանքի շեմին` նոր ուժերով լեցուն, և հատուկ զարմանք է առաջացնում Կարանզայի գիրքը։

- Լուիս Պաչեկո դե Նարվայես^[10]

Դոն Հիերոնիմոս Սանչես դե Կարանզան սուսերամարտի վարպետ էր, սուրերամարտի իսպանական դպրոցի` Դեստրեզայի հիմնադիրը, հռչակվել է «Զենքի ու Դեստրեզայի փիլիսոփայություն» տրակտատով («La filosofía de las armas y de su destreza, y de la agresión y defensa cristiana», հրատարակվել է 1582 թվականին), եղել է Լուիս Պաչեկոյի ուսուցիչը^[11]։

Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսը եղել է զինվորական, ծառայել ցամաքում և ծովում` զինվորից դառնալով սերժանտ, սերժանտ մայոր, ապա` նահանգապետ^[12]։

«Սրի մեծության մասին» գիրք խմբագրել

Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսի` «Սրի մեծության մասին» գիրքը

Պատկեր:Луис Пачеко де Нарваэз.jpg

Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսի` «Սրի մեծության մասին» գրքի ռուսերեն թարգմանության տիտղոսաթերթ

Պաչեկո դե Նարվայեսի` «Սրի մեծության մասին» գիրքն ընկած է 17-րդ դարի` սուսերամարտի մասին իսպանական գրականության հիմքում։ Գրքի առաջին հրատարակությունը ներառում է սկզբունքներ, որոնք Նարվայեսին փոխանցել է Կարանզան։ Այս գրքում նկարագրված են բազմաթիվ գաղտնիքներ, սկզբունքներ, որոնց օգնությամբ ցանկացած մարդ կարող էր ինքնուրույն սովորել ու սովորեցնել ուրիշներին` առանց վարպետի մոտ այցելելու։

«Սրի մեծության մասին» գիրքը գրվել է Սևիլիայում և նվիրված է Իսպանիայի ու աշխարհի զգալի մասի արքա Ֆիլիպ III-ին։ Որպես Կարանզայի աշակերտ` Պաչեկո դե Նարվայեսը բոլոր մանրամասնություններով վերարտադրում է primer inventor de la ciencia բնորոշ մեթոդը և պարզության համար մտցնում ինքնատիպ սխեմաներ` նկարված օղակներով ու սուսերամարտիկների` միմյանց նկատմամբ ունեցած դիրքով, պայմանական թրերով, որոնք հատվում են տարբեր անկյունների տակ` կախված այն բանից, թե ինչ շարժում է իրականացվում` ծակո՞ղ, թե՞ կտրող։

Պաշտպանվելու մասին ընդարձակ ու մանրամասն վերլուծություններից հետո, ինչը մարդուց պահանջում է մարդկային ու աստվածային կանոններ, ինչպես նաև ինքնակատարելագործում ու զենքին տիրապետելու արվեստ, հեղինակը ներկայացնում է իր իմաստնությունն ու փորձը սուսերամարտի արվեստում^[13]։

16-րդ դարի կեսին, համաձայն սուսերամարտի իսպանական դպրոցի, տարածում ուներ կանգնած դիրքը, երբ իրանն ուղղված էր բայց այնպես, որ սիրտը չգտնվի ուղիղ հակառակորդի սրի դիմաց, աջ ձեռքը ձգված էր առաջ, ոտքերը բացված էին ոչ լայն։ Այս հիմունքները տալիս են երեք առավելություն` թրի շեղբը առավելագույնս մոտ էր հակառակորդին, սուսերամարտիկն ինքը սուսերը բռնում էր մեծ ջանքերով` այդպիսով բացառելով արմունկը վնասելու վտանգը Սակայն խոսքն այն մասին է, որ սուրը խաչվի հակառակորդի սրի հետ։

Սուսերամարտիկը պետք է այդ դիրքն ընդունի տարածությունից դուրս, որպեսզի կարողանա համակարգել ճիշտ դիրքի ընդհանուր պատկերացումները։ Կարանզան ու նրա հետևորդ Նարվայեսը պատկերացում են գետնին նկարված շրջան («circonferencia imaginata entre los cuerpos contrarios»), որով ծարագրվում են հետագա գործողությունները^[14]։

Կարանզան ավելի շատ ուշադրություն է հատկացնում կտրող հարվածներին, չնայած մարտի մեջ ազատ կիրառել է ծակող հարվածներ ևս, սակայն ոչ մի կերպ չի բացատրում այդ հարվածները։ Նարվայեսն իր աշխատության մեջ հիշատակել է ծակող հարվածները, սակայն չի տվել դետալային նկարագրություն դրանց կատարման մասին^[15]։

Դոն Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսի` «Սրի մեծության մասին» տրակտատը թարգմանվել է տարբեր լեզուներով։ 2017 թվականին գիտահետազոտական ինստիտուտի կողմից «Ռազմական արվեստի համաշխարհային ավանդույթները» թարգմանվել է ռուսերեն^[16]։

«Սուսերամարտի արվեստում ուսուցիչների` զենքով քննության պարզ եղանակ» խմբագրել

«Սուսերամարտի արվեստում ուսուցիչների` զենքով քննության պարզ եղանակ» տրակտատը դան Լուիս Պաչեկոյի ևս մեկ հայտնի աշխատություն է, որը գրված է աշակերտի և փիլիսոփայության ու սուրսերամարտի ուսուցչի երկխոսության ձևով^[17]։

Այս աշխատության տպագրությունը և ցանկացած հրատարակություն այլ անձանց կողմից առանց թույլտվության արգելված է եղել։ Գիրքն այդ ժամանակ հրատարակվել է Մադրիդում Իսպանիայի թագավորի քարտուղար Լազարո դե լոս Ռիոսի (Lа́zaro de los Ríos) կաբինետի կողմից և թվագրվում է 1625 թվականի փետրվարի 26-ին^[18]։

Այս տրակտատը երկխոսություն է ուսուցչի և աշակերտի միջև, ով ցանկանում է վարպետի աստիճան ստանալ։ Այս ձևում Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսը ներկայացրել է հարյուր եզրակացություն կամ ճանաչման ձև^[19]։

Pacheco de Narvaez, Luis «Antiguos tratados de esgrima» (siglo XVII)Դոն լուիս Պաչեկո դե Նարվայես, «Տրակտատ սուսերամարտի մասին»

Տրակտատի համար դոն Պաչեկոյին իր երախտագիտությունն է հայտնել արքան և նրան նշանակել սուսերամարտի բոլոր ուսուցիչների քննության ղեկավար, սակայն հավանաբար քննություն անցնելու փոխարեն նրա բոլոր ընկերները միավորվել են Պաչեկոյի դեմ։ Այս մասին կարելի է եզրակացնել` վերլուծելով la Matrícula de Yarza. դա այն մարդկանց ցուցակն է, որոնք գրանցված են եղել ընդդեմ այդ որոշման։ Ցուցակը գտնվում է Իսպանիայի Գերագույն դատարանի արխիվում:

Ռազմական արվեստի ուսուցիչները դատ են վիճարկում դոն Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսի հետ, ով պետք է քննություն ընդունի բոլոր ուսուցիչներից։

- Լուիս Պաչեկո դե Նարվայես, նամակ L, թղթապանակ 4, 732

Տրակտատում ներկայացված պաշտպանական դիրքերը համապատասխանում են ժամանակի պահանջներին, հանրապետությունում ընդունված արդարության կանոններին։ Պատվավոր ամեն ասպետի թագ է հանձնվել` ի նշան իմաստնության ու հմտության։ Երկխոսությունը հիմնված է այս երկու սկզբունքների վրա, տեքստային հատվածում ներկայացված է զենքով վարժվելու նկարագրություն։ Այս հատվածում նաև ամենաընդունակ աշակերտների մանրամասն գնահատականն է տրվում, խոսվում այն մասին, թե ում է թոշակ տրվում պարապմունքների հաճախելիս։ Այդպիսի մարդուն պետք է ողջունել, իսկ մյուսին, ով շահամոլությունից ելնելով է ցանկանում արժանանալ մրցանակի, չպետք է անտեսել կամ խուսափել նրա հետ աշխատանքից։ Մարդուն ակամա հեգնելը առանցքային սխալ չէ, սակայն չիմացությունը այն գիտելիքների, որոնք անհրաժեշտ են, նշանակում է չհարգել ինքդ քեզ։ Լուիս Պաչեկոն կարծում էր, որ ամենից առաջ քաջության պակասը հանգեցնում է հուսախաբ լինելուն` հասնելու նրան, ինչին ձգտում են^[20]։

Այս տրակտատը օգտակար է ու արժեքավոր զենքի կիրառման պատմությունն ուսումնասիրելու առումով։ Գիրքը նպաստել է սուսերամարտի արվեստի վերածնմանը` արժանանալով սուսերամարտի վարպետների երախտագիտական խոսքին։ Դոն Լուիս Պաչեկո դե Նարվայեսի «Սուսերամարտի արվեստում ուսուցիչների` զենքով քննության պարզ եղանակ» տրակտատը թարգմանվել է տարբեր լեզուներով ու հրատարակվել տարբեր ժամանակաշրջաններում^[20]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 http://dbe.rah.es/biografias/49564/luis-pacheco-de-narvaez
↑ Biografıas.Gregorio Marañón, Espasa-Calpe, 1970 — C. 621
↑ Todos los documentos canarios que presentamos o comentamos aquí sobre Luis Pacheco se han tomado de la encomiable publicación de Pérez Herrero (2014)
↑ Protocolos Notariales, nº 1074, pp. 302r-202v. Fecha: 17 de julio de 1621. No obstante lo dicho indica Cioranescu (1957, pp. 353—354) que Beatriz Fernández de Córdoba era «nieta paterna de Alonso Fernández de Córdoba, natural de Gibraleón, teniente de gobernador de la isla de La Palma en 1524, regidor de la misma Isla y vecino después de La Gomera, donde había casado con Isabel Núñez, hija de Pedro Almonte y de Juana Hernández»
↑ AHPLP: Protocolos Notariales, nº 902, pp. 294v-298r. Fecha: 25 de junio de 1591
↑ Obras de don Francisco de Quevedo Villegas. Francisco de Quevedo M. Rivadeneyra, 1852 — C.69-72
↑ Quevedo: El Buscón.Francisco de Quevedo, Américo Castro, Julio Cejador y Frauca. Ediciones de «La Lectura», 1927 — С. 15,49
↑ Aparato biográfico y bibliográf.Francisco de Quevedo Rasco, 1897 — C. 565
↑ Школы и мастера фехтования. Благородное искусство владения клинком, Эгертон Кастл
↑ Nueva ciencia y filosofía de la destreza de las armas, su teórica y práctica, Madrid, 1672. — En el Prólogo al lector del Engaño y desengaño de los errores que se han querido introducir en la destreza de las armas (1635) se expresa Pacheco con igual ambigüedad sobre la época en que comenzó a dudar de las bondades del libro de Carranza: «paralelo corrió con lo más llegado a la primavera de mi edad; en los primeros crepúsculos de mi infancia, o, a lo menos, cuando le pagaba al tiempo las primicias de la juventud, se originó este constante sentimiento».
↑ Late Medieval and Early Modern Fight Books: Transmission and Tradition of Martial Arts in Europe (14th-17th Centuries), 2016 г. — С. 3, 329, 352
↑ Advertencias para la enseñanza de la filosofía y destreza de las armas así a pie como a caballo, 1642 (aprobación de 1639) — Prologo
↑ La novela barroca. Catálogo bio-bibliográfico (1620—1700), Begoña Ripoll, Universidad de Salamanca, 1991 — С.116
↑ "La filosofía de las armas y de su destreza, y de la agresión y defensa cristiana. Jerónimo Sánchez de Carranza, 1582
↑ Школы и мастера фехтования. Благородное искусство владения клинком, Эгертон Кастл — С.137
↑ О Величии меча Дон Луис Пачеко де Нарваес, [Перевод с испанского] — Днепр: Середняк Т. К., 2017, — 377 с
↑ Простой способ экзаменации учителей в искусстве фехтования с оружием. Дон Луис Пачеко де Нарваэз, [Перевод с испанского] — Днепр: Середняк Т. К., 2017, — 112 с
↑ Diálogo entre el maestro examinador en la Filosofía y Destreza de las Armas y el discípulo. Luis Pacheco de Narváez, 1625
↑ «Modo facil y nueuo para examinar los maestros en la destreza de las armas, y entender sus cien conclusiones, ò formas de saber» Luis Pacheco de Narváez por los herederos de Pedro Lanaja, 1658
↑ ^20,0 ^20,1 Простой способ экзаменации учителей в искусстве фехтования с оружием. Дон Луис Пачеко де Нарваэз, [Перевод с испанского] — Днепр: Середняк Т. К., 2017, — 112 с

Գրականություն խմբագրել

Luis Pacheco de Narváez Catálogo de obras impresas en el siglo XVII de la Biblioteca Histórica de la Universitat de València. — Universitat de València, 2005. — 1917 с.
Late Medieval and Early Modern Fight Books: Transmission and Tradition of Martial Arts in Europe (14th-17th Centuries), 2016
Los tratados de la Verdadera Destreza de Pachecho y sus seguidores serán una referencia obligada en España para cualquier tipo de arma blanca o enastada, como demuestran las numerosas publicaciones que perduran hasta el siglo XIX y que se basan en las filosofía desarrollada por Luis Pacheco, siendo una de las últimas obras de relevancia la titulada «Principios universales y reglas generales de la verdadera destreza», publicada por el militar español don Manuel Antonio Brea, en 1805
Vida de don Francisco de Quevedo y Villegas. Val, Pablo. Madrid, 1663
История жизни пройдохи по имени Дон Паблос, пример бродяг и зерцало мошенников. Франциско де Кеведо, 1980. — 544 с.
«Cartilla y luz en la verdadera destreza, nacida de los escritos de Don Luis Pacheco de Narváez y de los autores que refiere» (1696)
«Las tretas de la vulgar y comun esgrima de espada sola y con armas dobles, que reprobo Don Luis Pacheco de Narvaez, y las oposiciones que dispuso en verdadera destreza contra ellas» (1702)
Antiguos tratados de esgrima (siglo XVII). Luis Pacheco de Narváez, Christoval de Cala Gómez, 1898
Cartilla. Nicolás Tamariz, Luis Pacheco y Narváez, De Vinne Press, 1696

Արտաքին հղումներ խմբագրել

«Սուսերամարտի արվեստում ուսուցիչների` զենքով քննության պարզ եղանակ», Լուիս Պաչեկո դե Նարվայես(ռուս.)
«Սրի մեծության մասին», Լուիս Պաչեկո դե Նարվայես(ռուս.)
«Սրի ակադեմիա» Ժերար Տիբո(ռուս.)
«Libro de las grandezas de la espada» Luis Pacheco de Narváez Biblioteca Digital Hispánica(իսպ.)
«Antiguos tratados de esgrima» Luis Pacheco de Narvaez, Biblioteca Digital Hispánica(իսպ.)
Իսպանական սուսերամարտի Դեստրեզա դպրոց Արխիվացված 2018-01-18 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուիս Պաչեկո դե Նարվայես» հոդվածին։

[_3ea670539c773cb1-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 http://dbe.rah.es/biografias/49564/luis-pacheco-de-narvaez

[2] Biografıas.Gregorio Marañón, Espasa-Calpe, 1970 — C. 621

[3] Todos los documentos canarios que presentamos o comentamos aquí sobre Luis Pacheco se han tomado de la encomiable publicación de Pérez Herrero (2014)

[4] Protocolos Notariales, nº 1074, pp. 302r-202v. Fecha: 17 de julio de 1621. No obstante lo dicho indica Cioranescu (1957, pp. 353—354) que Beatriz Fernández de Córdoba era «nieta paterna de Alonso Fernández de Córdoba, natural de Gibraleón, teniente de gobernador de la isla de La Palma en 1524, regidor de la misma Isla y vecino después de La Gomera, donde había casado con Isabel Núñez, hija de Pedro Almonte y de Juana Hernández»

[5] AHPLP: Protocolos Notariales, nº 902, pp. 294v-298r. Fecha: 25 de junio de 1591

[6] Obras de don Francisco de Quevedo Villegas. Francisco de Quevedo M. Rivadeneyra, 1852 — C.69-72

[7] Quevedo: El Buscón.Francisco de Quevedo, Américo Castro, Julio Cejador y Frauca. Ediciones de «La Lectura», 1927 — С. 15,49

[8] Aparato biográfico y bibliográf.Francisco de Quevedo Rasco, 1897 — C. 565

[9] Школы и мастера фехтования. Благородное искусство владения клинком, Эгертон Кастл

[10] Nueva ciencia y filosofía de la destreza de las armas, su teórica y práctica, Madrid, 1672. — En el Prólogo al lector del Engaño y desengaño de los errores que se han querido introducir en la destreza de las armas (1635) se expresa Pacheco con igual ambigüedad sobre la época en que comenzó a dudar de las bondades del libro de Carranza: «paralelo corrió con lo más llegado a la primavera de mi edad; en los primeros crepúsculos de mi infancia, o, a lo menos, cuando le pagaba al tiempo las primicias de la juventud, se originó este constante sentimiento».

[11] Late Medieval and Early Modern Fight Books: Transmission and Tradition of Martial Arts in Europe (14th-17th Centuries), 2016 г. — С. 3, 329, 352

[12] Advertencias para la enseñanza de la filosofía y destreza de las armas así a pie como a caballo, 1642 (aprobación de 1639) — Prologo

[13] La novela barroca. Catálogo bio-bibliográfico (1620—1700), Begoña Ripoll, Universidad de Salamanca, 1991 — С.116

[14] "La filosofía de las armas y de su destreza, y de la agresión y defensa cristiana. Jerónimo Sánchez de Carranza, 1582

[15] Школы и мастера фехтования. Благородное искусство владения клинком, Эгертон Кастл — С.137

[16] О Величии меча Дон Луис Пачеко де Нарваес, [Перевод с испанского] — Днепр: Середняк Т. К., 2017, — 377 с

[17] Простой способ экзаменации учителей в искусстве фехтования с оружием. Дон Луис Пачеко де Нарваэз, [Перевод с испанского] — Днепр: Середняк Т. К., 2017, — 112 с

[18] Diálogo entre el maestro examinador en la Filosofía y Destreza de las Armas y el discípulo. Luis Pacheco de Narváez, 1625

[19] «Modo facil y nueuo para examinar los maestros en la destreza de las armas, y entender sus cien conclusiones, ò formas de saber» Luis Pacheco de Narváez por los herederos de Pedro Lanaja, 1658

[ReferenceA-20] 20,0 ^20,1 Простой способ экзаменации учителей в искусстве фехтования с оружием. Дон Луис Пачеко де Нарваэз, [Перевод с испанского] — Днепр: Середняк Т. К., 2017, — 112 с

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]