Բարդայի հրթիռահրետակոծություն
Բարդայի հրթիռահրետակոծություն (ադրբ.՝ Bərdənin bombalanması), 2020 թվականին Արցախի Հանրապետության դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմի շրջանակներում տեղի ունեցած հրթիռահրետանային հարվածների շարք, որի թիրախը եղել է Ադրբեջանի Բարդա քաղաքը։ Ըստ ադրբեջանական կողմի հաղորդած տվյալների՝ հրթիռահրետակոծությունների արդյունքում զոհվել և վիրավորվել են տասնյակ քաղաքացիական անձինք։
| Բարդայի հրթիռահրետակոծություն Bərdənin bombalanması | |
|---|---|
| Տեսակ | հրթիռահրետանային հարված |
| Երկիր |  Ադրբեջան |
| Գրոհի վայր | Բարդա, Ադրբեջան |
| Տեղադրանք | Պարտավ, Qarayusifli? և Əyricə? |
| Գրոհի նպատակ | ռազմական նշանակության օբյեկտների խոցում |
| Տարեթիվ |
|
| Գրոհի միջոց | ԲՄ-30 Սմերչ |
| Զոհվածներ | 26 զոհված |
| Վիրավորներ | 83 վիրավորված |
| Կազմակերպիչներ |  Արցախի պաշտպանության բանակ (ըստ ադրբեջանական կողմի) |
 2020 Barda missile attacks Վիքիպահեստում | |
Բարդայի ուղղությամբ առաջին հրթիռահրետակոծությունը տեղի է ունեցել հոկտեմբերի 27-ին, որի արդյունքում զոհվել է 5 և վիրավորվել 13 քաղաքացիական անձ։ Հաջորդ օրը՝ հոկտեմբերի 28-ին, Բարդան թիրախավորվում է ևս մի քանի հրթիռների կողմից, որի արդյունքում սպանվում է ևս 21 բնակիչ, այդ թվում՝ «Կարմիր մահիկ»-ի կամավոր[1]։
Ադրբեջանական կողմը հարձակումների մեջ մեղադրում է Հայաստանի զինված ուժերին, մինչդեռ ի պատասխան դրա՝ ՀՀ ՊՆ մամուլի խոսնակ Շուշան Ստեփանյանը իր ֆեյսբուքյան էջում պաշտոնապես հերքում է այդ ինֆորմացիան՝ այն համարելով «կեղծ և անհիմն»։ Արցախի պաշտպանության բանակը հարձակումներից հետո հրապարակել է Բարդայում տեղակայված ռազմական օբյեկտների ցանկը, մասնավորապես՝ 1-ին ԲԿ շտաբ, վերանորոգման գումարտակ, կապի առանձին գումարտակ, զենիթահրթիռային դիվիզիոն, տանկային բրիգադ և հակատանկային դիվիզիոն[2]։
Նախապատմություն խմբագրել
2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանի զինված ուժերը՝ Թուրքիայի և միջազգային ահաբեկչական խմբավորումների գործուն աջակցությամբ լայնամասշտաբ հարձակման է անցնում արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով, որը վերաճում է հինգերորդ սերնդի աննախադեպ պատերազմի[3]։ Պատերազմական գործողությունների առաջին օրվանից սկսած ադրբեջանական կողմերը ռազմական ավիացիայի և հրետանային միջոցների կիրառմամբ թիրախավորում է Արցախի բազմաթիվ քաղաքացիական օբյեկտներ, որոնք արդյունքում զոհվում են մի շարք խաղաղ բնակիչներ։
Բարդա քաղաքը գտնվում է Լեռնային Ղարաբաղի շփման գծից շուրջ 20 կմ հյուսիս-արևելք[4] և ունի 40 հազար բնակիչ[5]։ Պատերազմական գործողություններին զուգընթաց առաջին բանակցությունները սկվել են հոկտեմբերի 9-ին Մոսկվայում՝ Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարների մասնակցությամբ[6]։ Ավելի քան 10 ժամ տևած բանակցությունների արդյունքում տեղական ժամանակով ժամը 03:00-ին կողմերը հանդես են գալիս համատեղ հայտարարությամբ[7]՝ նշելով, որ կեսօրից հետո ուժի մեջ կմտնի հումանիտար հրադադար[8][9]։ Այնուամենայնիվ, հրադադարի ուժի մեջ մտնելուց անմիջապես հետո ադրբեջանական կողմը խախտում է պայմանավորվածությունը և վերստին հարձակման անցնում շփման գծի ողջ երկայնքով։
Հոկտեմբերի 4-ին Ադրբեջանի մեծությամբ երկրորդ քաղաքը՝ Գանձակը[10], չորս անգամ ենթարկվում է բալիստիկ հրթիռակոծությունների, արի արդյունքում զոհվում է 25 և վիրավորվում 125 քաղաքացիական անձ։ Հոկտեմբերի 26-ին հրադադարի մեկ այլ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվում Միացյալ Նահանգների նախաձեռնությամբ, սակայն այն նույնպես խախտվում է ուժի մեջ մտնելուց րոպեներ անց[11][12]։
Հրթիռահրետակոծություն խմբագրել
Բարդայի առաջին հրթիռահրետակոծությունը տեղի է ունենում հոկտեմբերի 27-ին, որի արդյունքում զոհվում է 5 և վիրավորվում 13 քաղաքացիական անձ[13]։ Երկրորդ հարձակումը տեղի է ունենում հոկտեմբերի 28-ին, տեղական ժամանակով ժամը 13:00-ի սահմաններում։ Ըստ ադրբեջանական կողմի հաղորդած տվյալների՝ օգտագործվել են կասետային ռումբեր, որոնցով թիրախավորվել են առավել խիստ բնակեցված քաղաքային շրջանները, հիմնականում՝ առևտրի օբյեկտները[14]։
Երկրորդ հրթիռակոծությունների արդյունքում սպանվել է 21 խաղաղ բնակիչ, վիրավորվել՝ 70-ից ավելի անձ։ Մահացածների թվում եղել է «Կարմիր մահիկ»-ի 39-ամյա կամավոր, ևս երկու կամավորներ վիրավորվել են։ Մեծապես վնասվել են քաղաքացիական ենթակառուցվածքները և տրանսպորտային ցանցը։ Ըստ Ադրբեջանի ՊՆ-ի, երկրորդ հարձակման ժամանակ օգտագործվել է ԲՄ-30 Սմերչ համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ։
Ադրբեջանը հարձակումների պատասխանատվությունը բարդում է ՀՀ ԶՈւ-ի վրա, մինչդեռ հայկական կողմը հերքում է ադրբեջանական զրպարտանքները։
Մասնավորապես, Արցախի պաշտպանության բանակը հրթիռահրետակոծություններից անմիջապես հետո հայտարարում է Բարդայում տեղակայված ռազմական նշանակության օբյեկտների մասին՝ 1-ին ԲԿ շտաբ, վերանորոգման գումարտակ, կապի առանձին գումարտակ, զենիթահրթիռային դիվիզիոն, տանկային բրիգադ և հակատանկային դիվիզիոն։
Ադրբեջանական պատասխան խմբագրել
Հարձակումներից անմիջապես հետո Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հրապարակում է անօդաչու թռչող սարքի կադրեր, որում նշանառված էր հայկական կենդանի ուժը
Արձագանք խմբագրել
Բարդայի հրթիռահրետակոծությունները դատապարտվում են Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության կողմից։ Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմը առաջին հարձակումը որակում է որպես «ադրբեջանական ժողովրդի նկատմամբ ցեղասպանության նոր ակտ»։ Ադրբեջանի մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակը մեկնաբանում է երկրորդ հարձակումը, այն անվանելով «ահաբեկչություն խաղաղ բնակչության դեմ»։ Միևնույն ժամանակ, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը խոստանում է պատշաճ պատասխանել հարձակումներին։ Ադրբեջանի փոխնախագահ Մեհրիբան Ալիևան հայտարարում է, որ հարձակումները բարբարոսական են՝ միևնույն ժամանակ ցավակցության խոսք հայտնելով։ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հարձակումները որակում է «մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություններ»։
Հարձակումները դատապարտող հայտարարություն է տարածել Թուրքիան։ Այս ամենը դատապարտել են նաև Ադրբեջանում Պակիստանի, Իրանի և Ղազախստանի դեսպանությունների կողմից։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Azerbaijan says 19 killed, 60 wounded in Armenia missile attack on its Barda district». The Economic Times (անգլերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 28. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Արցախի ՊԲ-ն հրապարակել է Ադրբեջանի Գանձակ և Բարդա քաղաքներում տեղակայծված ռազմական նշանակետերը». infocom.am. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Armenia and Azerbaijan fight over disputed Nagorno-Karabakh» (անգլերեն). BBC. 2020 թ․ սեպտեմբերի 27. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ Hacaoglu, Selcan; Arkhipov, Ilya (2020 թ․ հոկտեմբերի 28). «Erdogan Pitches Putin on Karabakh Peace After U.S. Bid Fails» (անգլերեն). BloombergQuint. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «World Gazetteer: Azerbaijan». World Gazetteer (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Armenian, Azerbaijani officials to hold truce talks in Moscow» (անգլերեն). France24. 2020 թ․ հոկտեմբերի 9. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ «Armenia and Azerbaijan agree ceasefire» (անգլերեն). Financial Times. 2020 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ «Armenia, Azerbaijan accuse each other of violating ceasefire» (անգլերեն). Al Jazeera. 2020 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ «Shaky ceasefire in Nagorno-Karabakh after Moscow deal» (անգլերեն). CNBC. 2020 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ «The Second Nagorno-Karabakh War, Two Weeks In». War on the Rocks (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 14. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
- ↑ Sultanova, Aida (2020 թ․ հոկտեմբերի 11). «Azerbaijan, Armenia report shelling of cities despite truce». The Washington Post (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ Kantchev, Georgi (2020 թ․ հոկտեմբերի 11). «Armenia, Azerbaijan Trade Accusations of Shelling Despite Truce» (անգլերեն). The Wall Street Journal. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ «Civilian death toll in Armenian attacks reaches 91». AzerNews.az (անգլերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 28. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «General Prosecutor's Office: Death toll from Armenia's missile attack on Azerbaijan's Barda rises to 21, about 70 people wounded - UPDATED - 2». Azeri Press Agency. 2020 թ․ հոկտեմբերի 28. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.