Սուրբ լինի անունը Քո (քանդակ)

Սուրբ լինի անունը Քո;
քանդակագործ	Ղուկաս Չուբարյան
տարի	1985
նյութ	Բրոնզ
գտնվելու վայր	Մանկական այգի
քաղաք	Երևան
	պատկերված են

Սուրբ լինի անունը Քո (1985 թ․), նաև՝ Սուրբ եղիցի անունը Քո, քանդակագործ Ղուկաս Չուբարյանի քանդակը, որը 2023 թ․ հունիսից տեղադրված է Երևանի Մանկական այգում՝ Երևանի ավագանու որոշմամբ^[1]։

Պատմություն խմբագրել

Քանդակը նվիրված է Չուբարյանի անհետ կորած եղբոր հիշատակին, որը նահատակվել էր 1942 թ.-ին Լենինգրադի մոտակայքում։ Քանդակագործի դուստր Անուշ Չուբարյանը հիշում է, որ այս այն իր հայրը համարում էր իր լավագույն աշխատանքը․ այն սիրո ու նվիրումի մասին է, և ցանկացած կյանք, որը զոհաբերվում է պատերազմի ժամանակ, մատաղ է ու նշանակություն չունի, թե որ պատերազմի ժամանակ է դա տեղի ունեցել^[1]։

Քանդակը նվիրված է իր եղբոր հիշատակին, որը նահատակվել էր հեռավոր 1942 թ․-ին Լենինգրադի մոտակա ճահիճներում։ Արձանը ստեղծեց 1985թ․-ին։ Այդ ժամանակ եղբայրը դեռ անհետ կորած էր համարվում, հայտնաբերվել էր միայն նրա անվանանշանը։ Լուսեղեն Չուբարյանի աճյունը հայտնաբերվեց 2007թ․-ին՝ հորս մահից երկու տարի առաջ։ Հայրս ուժեղ մարդ էր, կենսախինդ, բայց այդ օրը, երբ զանգեցին մեր տուն և ասացին, որ գտել են եղբոր մասունքները, ես հորս առաջին անգամ տեսա հեկեկալիս։ Ես գիտեմ, թե ինչ է նշանակում, երբ տանը կա անհետ կորած, իրենց համար պատերազմը երբեք չի վերջանում։ Հայրս ասում էր՝ երբ ամբողջ երկիրը տոնում էր հաղթանակի օրը, մենք չէինք տոնում^[2]։ (Անուշ Չուբարյան)

Քանդակի բացումը խմբագրել

Քանդակագործի 100-ամյա հոբելյանի առթիվ Չուբարյանների ընտանիքը Երևանին է նվիրել վարպետի ամենանշանավոր գործերից մեկը՝ «Սուրբ լինի անունը Քո» բրոնզաձույլ արձանը (1985թ․) նվիրել է Երևանին։ Հանդիսավոր բացումը տեղի է ունեցել հունիսի 16-ին` քանդակագործի ծննդյան օրը, Մանկական այգում։ Քանդակի հանդիսավոր բացմանը մասնակցել են Երևանի փոխքաղաքապետ Տիգրան Ավինյանը, ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը և Ղուկաս Չուբարյանի հարազատները։

Այսօր շատ նշանավոր օր է. հաճախ չէ, որ մայրաքաղաքում մենք հավաքվում ենք Երևանի կերպարը կերտող անձի 100-ամյակի առթիվ։ Այսօր Երևանը ևս մեկ շատ կարևոր՝ չուբարյանական գործով հարստացավ։ (Տիգրան Ավինյան)^[1]

ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանն ընդգծել է, որ Չուբարյան արվեստագետից, նրա ժառանգությունից շատ բան կա սովորելու, և այս վայրը կդառնա նրա անցած դժվարին ուղին հիշելու և վերաիմաստավորելու վայրերից մեկը․

Մեզ պետք են թռիչքից չվախեցող արվեստագետներ և ստեղծագործողներ, ինչպիսին Չուբարյանն էր, որովհետև դա է ճշմարիտ արվեստի գրավականը։ Չուբարյանի ժառանգությունն ուղերձ է, որը պարտավորություն ունենք փոխանցելու նաև մեր երեխաներին, նրանց համար կրթության մաս դարձնելու և դրանով իսկ շարունակելու և զարգացնելու այն։ (Ժաննա Անդրեասյան)^[3]

Քննադատությունը խմբագրել

Քանդակի տեղադրումը միանշանակ չի ընդունվել հասարական շրջանակներում։ Գրականագետ Հովիկ Չարխչյանը, մասնավորապես, դժգոհ է եղել քանդակի անվանումից․

Գոնե ինձ համար անհասկանալի պատճառներով քանդակը կոչել են «Սուրբ եղիցի անուն քո», մինչդեռ հեղինակը այն անվանել է «Լույս իջնի վրադ»։ Ես չգիտեմ՝ ո՞րն է այդ խմբագրման պատճառը, բայց անվան փոփոխությունը համարում եմ կոպիտ միջամտություն։ (Հովիկ Չարխչյան)^[4]

Լրագրող Շաքե Ավոյանն էլ իր զրույցն է հիշում քանդակագործի հետ, որի ընթացքում Չուբարյանը նրան մասնրամասն պատմել էր այդ աշխատանքի մասին։ Լրագրողի խոսքով՝ «չէր ուզենա տեսնել այդ արձանը` խեղճ զինվորի այդ կերպարը, Երևանում»․

Ի դեպ, ինքն էլ, կարծես, ասաց, որ դա թանգարանի և ոչ թե քաղաք զարդարելու արձան է։ (Շաքե Ավոյան)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ««Երևանը ևս մեկ շատ կարևոր՝ չուբարյանական գործով հարստացավ». Տիգրան Ավինյանը մասնակցել է «Սուրբ եղիցի անունը Քո» արձանի բացման արարողությանը».

[2] Հայկ Մակիյան. «Լույս իջնի վրադ. «Չուբարի» արձանը մանկական զբոսայգում». Հետք.

[3] «Երևանի Մանկական այգում տեղադրվել է Ղուկաս Չուբարյանի «Սուրբ լինի անունը Քո» քանդակը».

[4] «Քանդակը կոչել են «Սուրբ եղիցի անուն քո», մինչդեռ հեղինակն այն անվանել է «Լույս իջնի վրադ»․ ո՞րն է այդ խմբագրման պատճառը․ Հովիկ Չարխչյանը՝ Չուբարյանի քանդակի մասին».

[1]

[2]

[3]

[4]