Սառույց
Սառույց, պինդ վիճակում գտնվող ջուր։ Հայտնի են սառույցի 10 բյուրեղական ձևափոխություններ և ամորֆ սառույց։ Բնության մեջ հայտնաբերված է միայն սառույցի՝ սովորական (մայրցամաքային, լողացող, ստորգետնյա) տեսակները, ձյուն, կարկուտ, եղյամ և այլն։
Սառույց | |
---|---|
![]() | |
Ընդհանուր | |
Բանաձև (կրկնվող միավորը) | H₂O |
Բյուրեղային համակարգ | Վեցանկյուն բյուրեղային համակարգ |
Մոոսի կարծրություն | 1,5[1] |
Ենթակատեգորիա | ջուր և պինդ մարմին |
Սառույցի պաշարները Երկրի վրա 30 000 000 կմ² է։ Սառույցը փխրուն է, բյուրեղները՝ անգույն, թափանցիկ, մեծ կտորները՝ երկնագույն, ձյունը և եղյամը՝ սպիտակ։ Բնական սառույցը ավելի մաքուր է, քան ջուրը։ Որոշ, հատկություններով սառույցը և ջուրը խիստ տարբերվում են մյուս նյութերից և պայմանավորում են երկրային բազմաթիվ երևույթների առանձնահատկությունները։ Ցուրտ եղանակին սառույցը ջրի վրա առաջացնում է լողացող ծածկույթ, որն ունի փոքր ջերմահաղորդականություն և պաշտպանում է գետերի ու ջրամբարների ներքին շերտերը սառչելուց։ Հարվածի նկատմամբ փխրուն սառույցը ճնշման տակ հոսող է։ Հալման ջերմաստիճանին մոտ սառույցի հոսելիությունը մոտ 106 անգամ մեծ է, քան լեռնային ապարներինը։ Այդ պատճառով լեռնագագաթներում, որտեղ տեղումների ձևով ավելի շատ սառույց է նստում, քան հալչում է։
Տեսակը | Զանգվածը | Մակերևույթը | ||
կգ | % | միլիոն կմ² | % | |
Սառցադաշտեր Ստորգետնյա սառույց |
2,4 •1019 2,0 •1017 |
98,95 0,83 |
16,1 21 |
Ցամաքի 10,9 Ցամաքի 14,1 |
Հատկությունը | Միավորը | Արժեքը |
Հալ․ ջերմաստիճան Ջերմունակությունը |
°C կջոուլ/կգK |
0 2,135(0 °C) |
Ձևափոխությունը | Խտությունը | Բյուրեղական կառուցվածքը | |||||
կգ/մ² | °C | Ճնշումը Մմ/մ |
սինգոնիա | տարածքային խումբը | ջրածնական կապի երկարությունը |
0-0-0 անկյունը քառանիստում | |
I Ic |
920 930 |
0 -130 |
0,1 0,1 |
հեքսագոնային խորանարդային |
P63/mmc F43m |
2,76 2,76 |
109,5 109,5 |
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Петрушевский Ф. Ф., Гершун А. Л. Лед, в физике (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XVII. — С. 471—473.
Ընթերցե՛ք «սառույց» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 192)։ |