Սաուլե (աստվածուհի)

Սաուլե;
Տեսակ	արևի աստված
Դիցաբանություն	Baltic mythology?
Սեռ	իգական
	Saulė Վիքիպահեստում

Սաուլե (լատիշ․՝ Saule, լիտ.՝ Saulė), բալթյան դիցաբանության մեջ արևի աստված։ Սաուլե գոյականը լիտվերենում և լատիշերենում նաև արև է նշանակում և ծագում է նախաբալթյան Sauliā բառից^[1]։ Համարվում է, որ նման է վեդայականության Սուրյա աստվածությանը^[2]։

Պատկերացումներ խմբագրել

Սաուլեն միաժամանակ մոր ու երիտասարդ աղջկա կերպար է։ Այն համարվում է ամենահզոր աստվածություններից մեկը, կյանքի և պտղաբերության, տաքության և առողջության աստվածուհին։ Նա բեղմնավորում է դաշտերը, օգնում տառապյալներին, թողություն տալիս մեղավորներին։ Նա հովանավորում է դժբախտներին, հատկապես որբերին։ «Երկիր» նշանակող բառերը լիտվերենում ու լատիշերենում (pasaulis և pasaule) թարգմանվում են որպես «տեղ արևի տակ»։

Ինչպես բալթյան դիցաբանության մեջ աստվածների հայր Դիևասը, Սաուլեն նույնպես տեղ ունի Երկնային լեռան վրա։ Երբեմն Դիևսն ու Սաուլեն պայքարի մեջ են մտնում իրար դեմ, և այդ պայքարը տևում է երեք օր։ Սաուլեին նվիրված գլխավոր տոնը` Լիգոն, նշվել է ամառային արևադարձի օրը։

Լիտվական բանահյուսության համաձայն` Սաուլեն ամեն առավոտ բարձրանում է արծաթե հսկայական լեռան վրա։ Նա գնում է կառքով, որոնք լծված են երբեք չհոգնող և չհանգստացող հրե ձիերով։ Կա նաև հիշատակություն այն մասին, որ Սաուլեն արծաթե նավակով լողում է ծովով։

Սաուլեն հիշատակված է լիտվական դիցաբանության գրավոր ամենավաղ հիշատակարանում` Հովհաննես Մալալասի «Ժամանակագրության» մեջ (1261)։

Ընտանիք խմբագրել

Արևը (Սաուլե) և Լուսինը (լատիշ․՝ Mėnuo և լատիշ․՝ Mēness) եղել են ամուսիններ։ Լուսինը սիրահարվել է առավոտյան աստղին` Աուշրինեին։ Նրա դավաճանության համար ամպրոպի աստված Պերկունասը պատժել է Լուսնին։ Կան պատժի տարբեր տարբերակներ։ Դրանցից մեկի համաձայն` Լուսինը մասնատվել է երկու մասի, սակայն չի ուղղել իր սխալները, և այդ պատճառով պատիժը կրկնվում է ամեն ամիս։ Մյուս տարբերակով Արևն ու Լուսինը բաժանվել են, սակայն երկուսն էլ ուզեցել են տեսնել իրենց դստերը` Ժեմինային (Երկիր)։ Այդ պատճառով էլ Արևը շրջում է ցերեկները, մինչդեռ Լուսինը դուրս է գալիս գիշերները։ Երրորդ տարբերակի համաձայն Լուսնի դեմքը աղճատվել է կա'մ գերագույն աստված Դիևասի, կա'մ Սեուլեի կողմից։

Այլ առասպելներում առավոյան աստղը` Աուստրան, պատկերվել է Սաուլեի դստեր և ծառայի կերպարով։ Նա կրակ է վառում Սաուլեի համար և պատրաստում հաջորդ օրվա նրա ճանապարհը։ Վակարինյան (երեկոյան աստղ) պատրաստում է Սաուլեի մահիճը երեկոյան ժամերին։ Լիտվական դիցաբանության մեջ Սաուլեն եղել է մնացած մոլորակների` Ինդրայայի (Յուպիտեր), Սելիյայի (Սատուրն), Ժիեզդրեի (Մարս), Վայվորայի (Մերկուրի) մայրը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Baltic etymology
↑ Элиаде М. «История веры и религиозных идей. Том третий: от Магомета до Реформации Глава XXXI. Религии древней Евразии: тюрко-монголы, финно-угры, балто-славяне». Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 10-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սաուլե (աստվածուհի)» հոդվածին։

[1] Baltic etymology

[gumer-2] Элиаде М. «История веры и религиозных идей. Том третий: от Магомета до Реформации Глава XXXI. Религии древней Евразии: тюрко-монголы, финно-угры, балто-славяне». Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 10-ին.

[1]

[2]