Ջարդերը Հայաստանում (գիրք)

Ջարդերը Հայաստանում (անգլ.՝ Martyred Armenia), Ֆայեզ Ղոսեյնի 1918 թվականին Նյու Յորքում հրատարակած գիրքն է։

Ջարդերը Հայաստանում
ՀեղինակՖայեզ Ղոսեյն
Տեսակգրավոր աշխատություն
Բնօրինակ լեզուարաբերեն
Էջեր56
Հրատարակման տարեթիվ1917

Բովանդակություն

խմբագրել

Ֆայեզ Ալ-Ղուսեյնն իր «Ջարդերը Հայաստանում» (Ականատեսի վկայություններ) գրքի նախաբանում ընդգծել է, որ իր բոլոր պատմություններն առավել քան հավաստի են։ Դա միայն մի փոքր մասն է այն բոլոր գազանությունների, որոնք իրագործել են թուրքերը հայ ազգի նկատմամբ։ Ֆայեզ Ալ-Ղուսեյնն անդրադարձել է թուրքական կառավարության ծրագրին, հայերի տեղահանության մանրամասներին։ Նա փորձել է իր փաստացի պատմություններով մերժել այն բոլոր մեղադրանքները, որոնք կարող էին ուղղվել իսլամի դեմ և հայերի հանդեպ կատարվածի միակ մեղավոր հայտարարել իշխող թուրքական կառավարությունը։ Առանձին ներկայացվել են նաև դեպքերի մասին թուրքերի տված մեկնաբանությունները։ Ալ-Ղուսեյնը զանգվածային ջարդարարների մեջ առանձնացնում է օսմանյան այն պաշտոնյաներին, ովքեր հրաժարվել են կատարել կառավարության հրահանգները և նշել, որ նրանք, որպես կանոն, թուրքեր չեն եղել։ Առանձին անդրադարձ է կատարվել սիրիական անապատներում հայերին ոչնչացնելու գործընթացում քրդերի ունեցած դերին, Գերմանիայի ունեցած մեղսակցությանը։

Անդրադարձել է Օսմանյան խորհրդարանի հայ պատգամավորներ Վարդգեսի և Գրիգոր Զոհրապի աքսորին, նրանց սպանություններին։ Առանձին ենթագլխում ներկայացրել հայկական հոգևոր մշակությային արժեքների ոչնչացման թուրքական դրսևումները։ Վերջում զետեղված են հայ ժողովրդի ունեցած մարդկային և նյութական կորուստների վերաբերյալ վիճակագրական տվյալներ[1]։

Հեղինակ

խմբագրել

Ֆաեզ Ալ-Ղուսեյն (1883-1968). Սիրիայի Հաուրանի շրջանի արաբական Սուլութ ցեղի ներկայացուցիչ։ Սովորել է Ստամբուլի ցեղապետերի համար գործող հատուկ դպրոցում։ Երեք տարի Խարբերդում զբաղեցրել է կայմակամի պաշտոնը, որը նրան հնարավորություն է տվել մանրամասն ծանոթանալ դեպքերին ու ակամայից ականատես լինել հայերի դժբախտությանը։ 1915 թվականին հրաման է ստացել մեկնել Էրզրում, սակայն Դիարբեքիրում մեկուկես ամիս ձերբակալված է եղել։ Բանտում, հետագայում նաև քաղաքում ապրելով նա գրի է առել ականատեսի իր վկայությունները։

Քաղվածքներ գրքից

խմբագրել
  Դժբախտ և հերոս հայ ազգը, որն աշխարհին զարմացրել է իր արիությամբ և քաջությամբ, որը տակավին երեկ Օսմանյան կայսրության մեջ ապրող բոլոր ազգերից ամենաաշխույժն էր և առաջադեմը, այսօր նրա անցյալից միայն հիշողություններ են մնացել։  
  Հայերին ֆիզիկապես ոչնչացնելուց հետո թուրքերը հավաքեցին նրանց ունեցվածքը` վաճառելու և յուրացնելու նպատակով։ Մի օր եկեղեցի գնացի ու մի տեսարանի ականատես եղա. տեսարան, որից պետք է խուսափած լինեի։ Տեսա, թե ինչպես են թուրքերը հայկական եկեղեցիների գմբեթներից իջեցնում խաչերը։ Եկեղեցիները պահեստների կամ վաճառման սրահների էին վերածվել։ Ամենից արժեքավոր գրքերը նպարավաճառներին էին ծառայում` խանութներում ապրանքներ փաթեթավորելու համար։  

Հրատարակություններ

խմբագրել

Գիրքն առաջին անգամ ֆրանսերենով լույս է տեսել 1917 թ. Բոմբեյում, թարգմանվել և տպագրվել է անգլերեն /Լոնդոն, 1918 թ./, որոշ հավելումներով գերմաներեն /Ցյուրիխ, 1918 թ./, 1922 թ. վերահրատարակվել է Պոտսդամում։ Գիրքը թարգմանվել է նաև հայերեն /Նոր Ջուղա, 1920 թ./, վերահրատարակվել Կահիրեում 1960 թ.։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Fa’iz El-Ghusein, Martyred Armenia, NY, 1918, 52 p.