Պիրամիդ (լիճ)

Պիրամիդ
Տեսակ	լիճ
Երկիր	ԱՄՆ
Վարչատարածք	Ուոշո շրջան
Երկարություն	48 կիլոմետր
Լայնություն	14 կիլոմետր
ԲԾՄ	1155 մետր
Խորություն	108,5 մետր
Շրջանագծի երկարություն	160,1 կիլոմետր
Մակերես	487 կմ²
Ծավալ	29,2 խորանարդ հեկտոմետր
Ջրի պահման ժամանակ	1 576 800 000 վայրկյան
Ավազանի տարածք	4730 կմ²
Լիճ հոսող գետ	Truckee River?

Պիրամիդ (անգլ.՝ Pyramid Lake)^[4], լիճ ԱՄՆ Նևադա նահանգում։ Գտնվում է Ռինո^[5] քաղաքից 64 կմ հյուսիս-արևելք։ Այն գտնվում է ծովի մակարդակից 1157 մ բարձրության վրա։ Լճի չափերը 48 կմ × 14 կմ է։ Լիճը սնվում է նրա մեջ թափվող Թրաքի գետից, որը սնվում է Թահո լճից։ Պիրամիդ լճից արտահոսք չկա։ Լճի ջուրը միայն գոլորշիացմամբ է պակասում կամ ներծծմամբ։ Լիճը Մեծ աղի լճի մակերևույթի 10%-ի չափ է, բայց ծավալը 25%-ով ավելի մեծ է։ Ջրի աղիությունը մոտավորապես ծովայինի աղիության 1/6-ն է։ Միակ հայտնի ջրամբարն է, որտեղ բնակվում է անհետացման եզրին գտնվող կուի-ուի ձկնատեսակը (անգլ.՝ cui-ui, լատ.՝ Chasmistes cujus):

Լիճը ամբողջությամբ գտնվում է Պիրամիդ Լեյք հնդկացիական արգելավայրային տարածքում, որը ղեկավարում են հնդկացիները, հյուսիսային պայուտները։ Լիճը հանրաճանաչ զբոսաշրջային վայր է, որը եկամուտ է բերում հնդկացիական արգելավայրին։ Լիճն իր անվանումը ստացել է բուրգի տեսքով խոշոր կրաքարային գոյացությունից։

ՊատմությունԽմբագրել

Պլեյստոցենի ժամանակաշրջանի Լախոնտան լճի (90 890 ոտնաչափ խորություն) մնացորդային լիճ է Պիրամիդը։ Լահոնտան լճի այս հատվածում 19-րդ դարում բնակվել են պայուտներ (Paiute), որոնք լճում ձկնորսություն են արել, որսացել են տուի-ծածանաձուկ (Tui chub) և Լահոնտանի կոկորդ կտրող իշխան (Lahontan cutthroat trout)^[6]: Առաջինը այժմ անհետացող տեսակ է, իսկ երկրորդը՝ ոչնչացման եզրին է^[7]։

Լիճն առաջին անգամ քարտեզագրվել է 1844 թվականին՝ լճի ամերիկացի առաջին հայտնագործող Ջոն Ֆրեմոնտի կողմից, որն էլ լճին տվել է անգլերեն անուն։ 19-րդ դարում լճի մերձակայքում տեղի են ունեցել երկու ճակատամարտ, որոնք կարևոր իրադարձություններ են եղել պայուտների պատերազմում։ 1960-ականներին ի հիշատակ այս մարտերի ցուցանակ է տեղադրվել^[8]։

ԱշխարհագրությունԽմբագրել

Պիրամիդա լիճը գտնվում է ծովի մակարդակից 1157 մ բարձրության վրա, Նևադայում, Ուոշո շրջանի հարավ- արևմտյան մասում: Լիճը սնվում է Թրաքի գետից, որը թափվում է այնտեղ, լճից հոսք չկա։

Լճի լեռնաշղթայից արևելք ընկած զուգահեռ ավազանում գտնվում է Վիննեմուկա լիճը, որն այժմ չոր լիճ է։ Դերբի ամբարտակի կառուցումից առաջ, 1905 թվականին երկու լճերի մակարդակներն էլ գտնվում էին ծովի մակարդակից մոտ 1180 մ բարձրության վրա։ Պատնեշի կառուցման ավարտից հետո ջրի մակարդակն իջել է մինչև 1179 մ և 1174 մ, համապատասխանաբար Պիրամիդ և Վիննեմուկա լճերի համար։ 1957 թվականին Պիրամիդ լճի մակարդակը 1159 մ էր, իսկ Վիննեմուկկա լճի չոր հունը՝ 1150 մ։

Լախոնտան լճի մնացորդային լիճ է, որը Սառցե դարաշրջանում ծածկել է հյուսիս-արևմտյան Նևադայի մեծ մասը; Սա եղել է Լախոնտան լճի ամենախորքային կետը (270 м)՝ շրջապատի ավազաներից ամենացածր մակարդակի վրա գտնվելով

Ջրի որակԽմբագրել

Վտանգված տեսակների պատճառով և այն, որ Տահո լճի ավազանը ներառում է Թրաքի գետի ակունքները, Պիրամիդ լիճը գտնվում է ջրի որակի մի քանի ուսումնասիրողների ուշադրության կիզակետում, որոնց առավել մանրամասն ուսումնասիրությունները սկսվել են մոտ 1980-ական թվականների կեսերին։ ԱՄՆ ղեկավարության ներքո մշակվել է ջրի որակի համապարփակ դինամիկ մոդել և մշակվել է DSSAM մոդելը Թրաքիի^[9] 8100 կմ² ջրային ավազանում տարբեր հողերի օգտագործման և կեղտաջրերի կառավարման որոշումների ազդեցությունը վերլուծելու համար։ Քննված վերլուծությունները ներառում էին ազոտ, ռեակտիվ ֆոսֆատ, ընդհանուր լուծված պինդ նյութեր, լուծված թթվածին և ինը այլ պարամետր։ Մոդելի օգտագործման հիման վրա որոշակի որոշումներ ազդել են Պիրամիդ լճի ջրի որակի բարելավման վրա և նպաստել լճի կենսաբանական զարգացման վրա։ Աղիությունը 3.7 գ/լ -ից հասել է 5 գ/լ -ի, իսկ pH-ը մոտ 9-ի։ Ջերմաստիճանը տատանվում է 0 ° C- ից մինչև 20° C-ի սահմաններում։

ՊատկերասրահԽմբագրել

Պիրամիդ լիճը, Նևադա 2013
Պիրամիդ լիճ, 1867թվական
Բուրգեր լճի տարածքում
Միայն Պիրամիդում է պահպանվել Կուի-ուի ձուկը
որձը՝ 53 սմ 1,6 կգ
էգը՝ 64 սմ, քաշը՝ 2,7
Տուի ծածանաձուկ
անհետացող տեսակ
Լահոնտան կոկորդ կտրող իշխան
ոչընչացման եզրին