Պետական հեղաշրջման փորձ Վենեսուելայում (2002)
Պետական հեղաշրջման փորձ Վենեսուելայում, պետական անհաջող հեղաշրջում Վենեսուելայում 2002 թվականի ապրիլի 11-ին։ Վենեսուելայի նոր նախագահի՝ Ուգո Չավեսի բարեփոխումները դժգոհություններ առաջացրին երկրի գործարար խավի և բնակչության նյութապես ապահով շերտի մոտ։ Հեղաշրջման արդյունքում իշխանության եկավ ժամանակակից կառավարությունը՝ Պեդրո Կարմոնա Էստանգայի գլխավորությամբ, որը ցրեց ազգային խորհրդարանը, Գերագույն դատարանը և դադարեցրեց երկրի Սահմանադրությունը։ Ժամանակավոր կառավարությանը չէր աջակցում զինված ուժերի մեծ մասը և արդյունքում նախագահ Չավեսի պահակախումբն առանց արյունահեղության գրավեց նախագահական նստավայրը՝ Միրաֆլորեսը, որը հանգեցրեց խռովության տապալմանը և Ուգո Չավեսի՝ իշխանության գլուխ վերադառնալուն։ Պետական հեղաշրջումը տևեց ընդամենը 47 ժամ․ այն սատարում էին ԱՄՆ-ն և Չիլին, սակայն այն չընդունեցին Լատինական Ամերիկայի այլ երկրները։
| Պետական հեղաշրջման փորձ Վենեսուելայում (2002) | |
|---|---|
 Ցույցեր նախագահ Ուգո Չավեսի դեմ 2002 թվականի ապրիլի 11-ին։ Կարակասի ոստիկանության կրակահերթը չավիստական լոյալիստների դեմ։ Չավիստները կրակում են Լյագունոյից՝ Բարալտ պողոտայից ներքև։ Նախագահական պահակախումբը ծածանում է Վենեսուելայի դրոշը Միրաֆլորես նստավայրը ետ գրավելուց հետո։ | |
| Ամսաթիվ | ապրիլի 11֊13, 2002 |
| Վայր |  Վենեսուելա |
| Արդյունք | Չավեսը վերադարձավ իշխանության զինված ուժերի և Կարակասի ցածր խավի շնորհիվ։ |
| Կորուստներ | |
| 19 զոհ և 60-150+ վիրավորներ[1][2][3] | |
Սոցիալ-քաղաքական հանգամանքներ խմբագրել
Ուգո Չավեսն առաջին անգամ նախագահ ընտրվեց 1998 թվականին և անմիջապես սոցիալական և քաղաքական բարեփոխումների լայնածավալ ծրագիր սկսեց, մասնավորապես հասավ Վենեսուելայի նոր սահմանադրության ընդունմանը 1999 թվականի դեկտեմբերի 15-ին։ Թեև բարեփոխումների քաղաքականությանն աջակցում էին երկրի աղքատ բնակչության մեծ մասը՝ Չավեսի քաղաքականության և նրա կառավարության ընդդիմությունը հատկապես նկատելի էր Զանգվածային մասնավոր լրատվամիջոցների շրջանում, ինչպես նաև երկրի գործարար և ձեռնարկատիրական շրջանակներում, հասարակության միջին և բարձր դասերի շրջանում, որոնք վախենում էին Չավեսի բաեփոխումների արդյունքում կորցնել տնտեսական և քաղաքական իշխանությունը։ Ընդդիմության հատուկ քննադատությանն արժանացավ սննդի հիմնական մթերքների պետական սուբսիդավորման քաղաքականությունը, նավթի և խոշոր հողատարածքների վաճառքից առաջացած եկամտի բաշխումը։ Չնայած ընդդիմությանը՝ 2000 թվականին, նոր սահմանադրության համաձայն, Ուգո Չավեսը վերընտրվեց[4] ։
Չավեսի նախագահության ժամանակ միջազգային հարթակում զգալիորեն վատացան հարաբերություններն ԱՄՆ-ի հետ, սակայն Լատինական Ամերիկայի այլ երկրների հետ սերտ հարաբերություններ հաստատվեցին՝ այնպիսի կազմակերպություններին անդամագրվելու միջոցով, ինչպիսին է Հարավային Ամերիկայի երկրների ընդհանուր շուկան։ Սերտ հարաբերություններ հաստատվեցին նաև կոմունիստական Կուբայի հետ։ Վենեսուելան սկսեց սատարել Կուբայի նավթամշակման արդյունաբերությունը, օրական այդ երկիր էր մատակարարում 160 000 բարել նավթ։ Տնտեսական օգնությանն ի պատասխան Վենեսուելան Կուբայից 10000 բժիշկ և բժշկական այլ աշխատակիցներ ստացավ՝ աղքատներին աջակցելու սոցիալական ծրագրում ներգրավելու համար (Barrio Adentro), որն ուղղված էր մանկական մահացության և զանազան հիվանդությունների նախապահպանության մակարդակներն իջեցնելուն։
2002 թվականի սկզբին Չավեսը փորձեց կառավարական վերահսկողություն սահմանել պետական Petroleos de Venezuela SA (PDVSA) նավթային ընկերության վրա։ Նավթի վաճառքից ստացված եկամտի վերաբաշխման մեջ պետության միջամտությունը հանդիպեց ընկերության կաշառակեր ղեկավարների և պաշտոնատար անձանց դիմադրությանը։ Չնայած Զանգվածային մասնավոր լրատվամիջոցների բացասական քարոզարշավին՝ 2002 թվականի փետրվարին Չավեսը նավթային ընկերության մի քանի պաշտոնատարների փոխարինեց իր համախոհներով։ Կառավարության և PDVSA-ի ղեկավարության միջև լարվածությունը շարունակում էր աճել մինչև 2000 թվականի մարտի վերջ ապրիլի սկիզբ։ Դիմակայության գագաթնակետը դարձավ 2002 թվականի ապրիլի 8-ին հեռուստատեսային եթերով Ուգո Չավեսի կողմից ընկերության մի քանի բարձրաստիճան ղեկավարների աշխատանքից հեռացումը։ Ընկերության ղեկավարության հեռացումը դժգոհությունների նոր ալիք առաջացրեց հասարակության միջին և բարձր դասերի մոտ և երկրի Զանգվածային մասնավոր շատ լրատվամիջոցներ ագրեսիվ քարոզչական արշավ սկսեցին ընդդեմ Չավեսի[5]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Wilpert, Gregory. «The Venezuelan Coup Revisited: Silencing the Evidence». North American Congress on Latin America. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 15-ին.
- ↑ Toro, Francisco (2012 թ․ ապրիլի 10). «Remembering a Massacre». The New York Times. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 15-ին.
- ↑ Nelson, Brian A. (2009). The silence and the scorpion : the coup against Chávez and the making of modern Venezuela (online ed.). New York: Nation Books. էջեր 1–8. ISBN 1568584180.
- ↑ ВВС: Analysis: Chavez at eye of storm
- ↑ Конфликтолог: Государственный переворот 2002 года(չաշխատող հղում)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- «Революцию не покажут по телевизору» (д/ф о попытке переворота, 2002)
- U.S. Department of State and Office of Inspector General. A Review of U.S. Policy toward Venezuela, November 2001 – April 2002. Արխիվացված 2003-04-23 Wayback Machine. Retrieved 26 May 2006. A full-text PDF report of the U.S. Inspector General report of U.S. involvement.
- U.S. Embassy, Caracas, Venezuela. State Dept. Issues Report on U.S. Actions During Venezuelan Coup: (Inspector General finds U.S. officials acted properly during coup). Արխիվացված 2006-10-06 Wayback Machine. Retrieved 26 May 2006. A summary from the U.S. Embassy in Caracas, Venezuela of the report on U.S. actions during the events of April 2002.
- Documental "Puente Llaguno, Claves de una Masacre"
- Radiografía de una mentira - Las mentiras de "La revolución no serán tele
- Mensaje del General en Jefe Lucas Rincón Romero
- Acta de constitución del Gobierno de Transición Democrática y Unidad Nacional (Decreto del 12 de abril de 2002 de Pedro Carmona Estanga.
- (en inglés) La revolución no será televisada Արխիվացված 2006-08-04 Wayback Machine Documental. Y su contestación Radiografía de una mentira - Las mentiras de "La revolución no serán televisada"
- Documental "Puente Llaguno, Claves de una Masacre" Արխիվացված 2007-11-03 Wayback Machine