Պարույր Սևակի տուն-թանգարան

Պարույր Սևակի տուն-թանգարան
Տեսակ	հուշային թանգարան
Երկիր	Հայաստան
Տեղագրություն	Զանգակատուն
Կազմված է	Թանգարանի երկու մասնաշենքերից, բանաստեղծի կառուցած առանձնատնից (1960 թ.), այգուց և հայրական տնից (1924 թ.)
Հասցե	Հայաստան, Արարատի մարզ, Զանգակատուն համայնք, Պ․ Սևակի փող․, 1-ին փակուղի, 1 տուն
Հիմնադրվել է	1972
Տնօրեն	Սևակ Ղազարյան

Պարույր Սևակի տուն-թանգարանը գտնվում է բանաստեղծի ծննդավայրում՝ Զանգակատուն (նախկինում՝ Չանախչի, Սովետաշեն) գյուղում։ Բացվել է Պարույր Սևակի ողբերգական մահվան 10-րդ տարելիցի օրը՝ 1981 թվականի հունիսի 17-ին։

Տուն-թանգարանի շենքն ընգրկված է Հայաստանի հանրապետական նշանակություն ունեցող հուշարձանների ցանկում։

Պատմություն խմբագրել

Թանգարանը կառուցվել է գրողի առանձնատան կողքին, այգու հարևանությամբ։ Նախագծի հեղինակն է ճարտարապետ Ջիմ Թորոսյանը։ Ըստ նախագծի՝ տուն-թանգարան համալիրը ներառում էր նախասրահ-դահլիճ, ցուցասրահներ, մատուռ-զանգակատուն, ամֆիթատրոն։ Իրականացվել է նախագծի միայն մի մասը՝ ներկայիս նախասրահ-դահլիճը։

2015 թվականի մարտին բացվեց տուն-թանգարանի նոր մասնաշենքը, որն ունի զանգակատան տեսք։ Այն ներառում է տուն-թանգարանի վարչական մասը, գրապահոցը և ընդունելությունների սրահը։

Պարույր Սևակի տուն-թանգարան համալիրն այսօր ներառում է թանգարանի երկու մասնաշենքերը, բանաստեղծի կառուցած առանձնատունը (1960), այգին և հայրական տունը (1924)։

Ցուցադրություն խմբագրել

Ցուցասրահը հարստացված է Պարույր Սևակին նվիրված՝ նկարիչ Սարգիս Մուրադյանի՝ 1985-1986 թվականներին կատարած մեծադիր որմնանկարով, որտեղ ներկայացված են գրողի կյանքի և ստեղծագործության կարևոր շրջափուլերը։ Թանգարանի նախասրահ-դահլիճում ցուցադրված են բանաստեղծի կյանքի ու ստեղծագործական տարբեր փուլերին վերաբերող ցուցանմուշներ՝ անձնական իրեր, վավերագրեր, ձեռագրերի պատճեններ, տարբեր լեզուներով հրատարակություններ։ Ցուցասրահի մի անկյունում ճշգրտությամբ վերարտադրված է Պ. Սևակի՝ երևանյան բնակարանի (հասցե՝ Կասյան 3) աշխատասենյակը՝ բնօրինակ կահույքով և ցուցանմուշներով։

Թանգարանում պահպանվում են շուրջ 700 ցուցանմուշներ և Պ. Սևակի անձնական գրադարանի 1000-ից ավելի գրքեր։ Տուն-թանգարանի բակում՝ այգու արևելյան հատվածում են գտնվում Պարույր Սևակի, նրա կնոջ՝ Նելլի Մենաղարաշվիլիի, և ծնողների՝ Ռաֆայել և Անահիտ Սողոմոնյանների շիրիմները։

2019 թվականից թանգարանի ցուցադրության մաս է կազմում նաև Պարույր Սևակի հայրական տունը։ 1926 թվականին այդ տանն են հաստատվել հայ մեծանուն բանաստեղծ ծնողները՝ Ռաֆայել և Անահիտ Սողոմոնյանները, հորեղբայրը՝ Վահան Սողոմոնյանը։ Այստեղ են անցել Պ. Սևակի մանկությունն ու պատանեկությունը (1926-1940)։

Տան առջև փռված է մի փոքրիկ այգի՝ խնձորի, ծիրանի, ընկույզի ծառերով։ Ինչպես այդ շրջանում գյուղի մյուս տները, Պ. Սևակի հայրական տունն էլ ունեցել է հարթ տանիք։ Տների այսպիսի կառուցվածքը բնորոշ է եղել Պարսկաստանի Խոյ և Սալմաստ գավառներին։ Պատերը կավածեփ են, տանիքը՝ հողածածկ։ Այս շինության մաս է կազմում էյվանը, որտեղ գտնվում են թոնիրները, իսկ դրանց հարևանությամբ սանդն է, որի մեջ օթակով ձավար են ծեծել, այնուհետև՝ երկանքով աղացել։ Էյվանին կից գոմն է, իսկ դրա հարևանությամբ՝ օթախը։ Վերջինս այն սենյակն է, որտեղ ապրել է ամբողջ ընտանիքը։ Սենյակի կահավորանքը կազմել են թախտերը, որոնցից մեկի վրա հավաքվել է տան անկողինը։ Սենյակի մեջտեղից բարձրանում է մի հաստ սյուն, որը ոչ միայն տանիքի հիմնական գերանի հենակն է, այլև ծառայել է որպես զանազան առարկաների, այդ թվում՝ նավթի լամպի կամ ձեթի ճրագի կախարան։ Սենյակի կենտրոնում թոնիրն է, որի վրա ուշ աշնանից մինչև գարնան ավարտ դրվող քուրսին ծառայել է որպես և՛ ճաշասեղան, և՛ զրուցասեղան, իսկ հետո նաև գրասեղան՝ պատանի Պարույրի համար։ Թոնիրը ոչ միայն լավաշ թխելու, ճաշ եփելու համար էր, այլև՝ սենյակում ջերմություն ապահովելու։ Օթախի հարևանությամբ է գտնվում հացատունը կամ մարագը, որը նաև մառանի դեր է ունեցել։ Այդտեղ պահվել են կենցաղային իրեր և գյուղատնտեսական գործիքներ։

Տունը բնակեցված է եղել մինչև 1980-ական թվականները։ Այնտեղ ապրել են Պ. Սևակի ծնողները և հորեղբայրը (մինչև 1960-ականները), իսկ հետո ընտանիքի մտերիմ ազգականները։