Պահ, ժամանակի միջնադարյան միավոր։ Արեգակնային ժամացույցի վրա ստվերի շարժումը արեգակնային ժամում ծածկում էր 40 ակնթարթ՝ արևածագի և մայրամուտի միջև ընկած ժամանակահատվածի տասներկուերորդ մասը։ Արեգակնային ժամի տեւողությունը կախված էր օրվա տևողությունից, որն իր հերթին տարբերվում էր սեզոնին համապատասխան[1]:Թեև ժամանակակից վայրկյաններում պահի երկարությունը ֆիքսված չէր, միջինում միջնադարյան պահը համապատասխանում էր 90 վայրկյանի։ Արեգակնային օրը կարելի է բաժանել 24 ժամերի՝ հավասար կամ անհավասար երկարությամբ[2][3], առաջինը կոչվում է բնական կամ հավասարաչափ, իսկ երկրորդը՝ արհեստական։ Ժամը բաժանված էր չորս պունկտաների (քառորդ ժամ), 10 րոպե կամ 40 րոպե[4]։

Երկու շրջանաձև դիագրամներ, որոնք ցույց են տալիս օրվա և շաբաթվա բաժանումը, կարոլինգյան կաղապար: Օրը բաժանված է 24 ժամի, իսկ յուրաքանչյուր ժամը՝ 4 կետի, 10 րոպեի կամ 40 րոպեի։ Նմանապես, շաբաթը բաժանված է յոթ օրվա, իսկ յուրաքանչյուր օրը՝ 96 կետի, 240 րոպեի կամ 960 րոպեի։

Միավորն օգտագործվել է միջնադարյան հաշվիչների կողմից մինչև մեխանիկական ժամացույցի և 60 միավորային համակարգի ներդրումը 13-րդ դարի վերջում։ Միավորը չէր օգտագործվի առօրյա կյանքում։ Միջնադարյան հասարակ մարդկանց համար ժամանակի անցման հիմնական նշանը օրվա ընթացքում ընդմիջումներով աղոթքի կանչն էր։

Պահի մասին հայտնաբերված ամենավաղ հիշատակումը վերաբերվում է Արժանապատիվ Բեդեի 8-րդ դարի գրվածքներին[5], ով համակարգը նկարագրում է որպես 1 արեգակնային ժամ = 4 պունկտա = 5 լուսնային կետ[6][7] = 10 րոպե = 15 մաս = 40 մոմենտ։ Բեդեին հիշատակել է հինգ դար անց և՛ Բարթոլոմեոս Անգլիկուսը, իր վաղ հանրագիտարանում ՝Իրերի հատկությունների մասին[8], ինչպես նաև Ռոջեր Բեկոն[7]։ Պահը հետագայում բաժանվեց 12 ունցիա՝ յուրաքանչյուրը 47 ատոմից, թեև այդպիսի բաժանումներ երբևէ չի կարող օգտագործվել դիտարկման ժամանակ օգտագործվող սարքավորումների հետ։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. North, John David (1988). Chaucer's Universe. University of Michigan Press.
  2. Bede (1999). The Reckoning of Time. Liverpool University Press. էջ 267. ISBN 9780853236931. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 23-ին.
  3. Bacon, Roger. Opera quaedam hactenus inedita. Oxford University Press. էջ 45. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 5-ին.
  4. Bede (1999). The Reckoning of Time. Liverpool University Press. էջ 268. ISBN 9780853236931. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 23-ին.
  5. Bede (1999). The Reckoning of Time. Liverpool University Press. էջ 15. ISBN 9780853236931. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 23-ին.
  6. Bede (1999). The Reckoning of Time. Liverpool University Press. էջ 73. ISBN 9780853236931. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 23-ին.
  7. 7,0 7,1 Bacon, Roger. Opera quaedam hactenus inedita. Oxford University Press. էջ 48. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 5-ին. Note the distinction between minucia and minuta, as well as the introduction of the ostenta, the precursor to the modern minute.
  8. Middle English dictionary. University of Michigan Press. 1977 թ․ դեկտեմբերի 31. էջ 644. ISBN 978-0472011360. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 5-ին.