Ոջլոտություն
Ոջլոտություն (լատին․՝ pediculosis, լատին․՝ pediculus - «ոջիլ» բառից), ոջիլներով[1][2] մարդու վարակվածություն։ Ոջիլներն արյունածուծ միջատներ են, մարդու և կաթնասունների մակաբույծներ, որոնց կյանքի ամբողջ շրջանն ընթանում է տիրոջ մարմնի վրա։ Հայտնի է ոջիլների ավելի քան 150 տեսակ։ Մարդուն մակաբուծում են հագուստի ոջիլը (Pediculus humanus corporis), գլխի ոջիլը (Pediculus humanus capitis) և ցայլքի ոջիլը (Phtyrus pubis)։ Տարբերում են դրանց զարգացման հետևյալ փուլերը՝ ձու (անիծ), թրթուր, հասուն առանձնյակ։ Ոջիլները սնվում են տիրոջ արյունով, իսկ ձուն ամրացնում են մազերին կամ գործվածքի մազմզուկներին[3]։
| Ոջլոտություն pediculus | |
|---|---|
 Pediculus humanus capitis (♀) | |
| Տեսակ | վարակիչ հիվանդություն և հիվանդության կարգ |
| Բժշկական մասնագիտություն | վարակաբանություն |
| ՀՄԴ-9 | 132.0 |
| ՀՄԴ-10 | B85.0 |
 Pediculus humanus capitis Վիքիպահեստում | |
Դասակարգում խմբագրել
Ոջլոտությունը կարող է առաջացնել երեք տեսակի ոջիլներ[4].
- Գլխի ոջիլ (Pediculus humanus capitis)
- Հագուստի ոջիլը (Pediculus humanus corporis)
- Ցայլքի ոջիլը (Phtyrus pubis)
Բազմացում և զարգացում խմբագրել
Ձվադրման համար բարենպաստ է 28-30 °C ջերմաստիճանը։ Էգը ձուն ամրացնում է մազերին կամ գործվածքի մազմզուկներին։ Ձվից թրթուրի դուրս գալը և հետագա զարգացումը կախված է շրջապատի ջերմաստիճանից։ Զարգացման շրջանը տևում է մինչև 15 օր։
Հագուստի ոջիլն ապրում է մինչև 2 ամիս, գլխինը՝ 4 շաբաթ։ Ոջիլները կերպարանափոխության բոլոր փուլերում (բացի ձվից) սնվում են միայն արյունով։ Հագուստի ոջիլը սնվում է օրական 2-3 անգամ։ Ոջիլները բծավոր տիֆի, հետադարձ տիֆի, տենդի հարուցիչների փոխանցողներն են։
Ոջլոտության տարածվածությունը սովորաբար պայմանավորված է անբավարար սանհիգիենային պայմաններով, բնակչության բարեկեցության ցածր մակարդակով։ Ոջլոտության սոցիալական և բնական աղետների ուղեկիցն է։
Պաթոգենեզ խմբագրել
Գլխի մազածածկ մասի ոջլոտության ժամանակ առաջանում է ուժեղ քոր, որից մաշկը կարող է քերծվել, թարախակալել։
Հագուստի ոջիլները (ապրում և ձվադրում են հիմնականում սպիտակեղենի վրա և մաշկի վրա են անցնում սնվելու նպատակով) ախտահարում են առավելապես անութափոսերը, աճուկները, մեջքը և այլն՝ առաջացնելով քոր, հնարավոր են թարախակույտերով և ֆուրունկուլներով ուղեկցվող քերծվածքներ և այլն։ Երկարատև ոջլոտության հետևանքով տվյալ հատվածի մաշկը կոշտանում է և գունակավորվում։
Ցայլքի ոջիլն ախտահարում է ցայլքը և շեքը (վարակվում են սեռական ճանապարհով), երբեմն՝ անութափոսերը, հոնքերը և թարթիչները։
Կանխարգելում խմբագրել
Կանխարգելումը, բնակչության բարեկեցության բարձրացում, բաղնիքա-լվացքային ծառայությունների ընդլայնում ու բարելավում։ Անհատ, կանխարգելման համար պետք է կանոնավոր լողանալ, հաճախակի փոխել ներքնաշորերը և անկողնու սպիտակեղենը, գլխի մազերը (հատկապես՝ երեխաների) սանրել խիտ սանրով, խուսափել ոջլոտ մարդկանց հետ շփվելուց։
Բուժում խմբագրել
Ոջլոտությունից ազատվելու համար խորհուրդ է տրվում, գլխի ոջիլների դեպքում՝ խիտ սանրով սանրվել, տղամարդկանց և երեխաների մազերը կարճ կտրել, իսկ ոջիլների ոչնչացման համար օգտագործել նիտիֆոր, պեդիլին[6] (էմուլսիա կամ շամպուն), 10 %-անոց ջրա-օճառակերոսինային էմուլսիա, որը պատրաստվում է օճառակերոսինային էմուլսիայի խտանյութից (50 % տնտեսական օճառ և 50 % կերոսին). 100 մլ խտանյութին ավելացվում է 1 լ տաք ջուր, 5 %-անոց բորաքսուք, բենզիլբենզոատի 20 %-անոց ջրաօճառային կախույթ։
Մազերը մշակելու համար սովորաբար պահանջվում է 5-10 մլ ջրաօճառակերոսինային էմուլսիա, 5-25 գ բորաքսուք, բենզիլբենզոատի 10-30 մլ ջրաօճառային կախույթ։ Նշվածներից մեկը պետք է քսել մազերին, գլխաշորով փաթաթել, թողնել 20-30 ր, այնուհետև գլուխը լվանալ տաք ջրով ու օճառով (շամպունով), պարզաջրել քացախաթթվի 5-10 %-անոց լուծույթով կամ ջրով նոսրացրած քացախով և սանրել խիտ սանրով։
Հագուստի ոջիլների դեմ պայքարելու համար անհրաժեշտ է հաճախակի լողանալ տաք ջրով ու օճառով, հագուստը, ներքնաշորերը, սպիտակեղենը և անկողնու մյուս պարագաները միջատազերծել։ Ցայլքի ոջիլի առկայության դեպքում՝ սափրել ցայլքի և անութների մազերը, իսկ մաշկի ախտահարված հատվածին քսել սպիտակ սնդիկային 10 %-անոց քսուք։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Lice (Pediculosis)». The Merck Veterinary Manual. Whitehouse Station, NJ USA: Merck & Co. 2008. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
- ↑ journal = Proceedings of the Royal Institution of Great Britain (1983). 55. London: Royal Institution of Great Britain: 1–31.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն); Missing or empty|title=(օգնություն); Missing pipe in:|last=(օգնություն) - ↑ Методические рекомендации. Вши человека. (диагностика, медицинское значение, меры борьбы) (утв. Минздравом СССР от 05.07.90 N 15/6-28)
- ↑ James, William D.; Berger, Timothy G.; և այլք: (2006). Andrews' Diseases of the Skin: clinical Dermatology. Saunders Elsevier. ISBN 0-7216-2921-0.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Goates BM; և այլք: — Pediatrics, 118(5), pp. 1962 (2006). «An Effective Nonchemical Treatment for Head Lice: A Lot of Hot Air» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 18 июля 2010-ին.
{{cite web}}: Explicit use of et al. in:|author=(օգնություն) - ↑ Aditya S, Rattan A. Spinosad: An effective and safe pediculicide.(անգլ.) // Indian Dermatology Online Journal.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Head lice: Biology and Management at IdentifyUS LLC
- National Pediculosis Association
- Barbara L. Frankowski, Leonard B. Weiner (2002 թ․ սեպտեմբերի 1). «Head Lice». Pediatrics. 110 (3): 638–43. PMID 12205271. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
- Morewitz H (2005). «A Brief History of Head Lice». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
- Speare R (2007). «Head Lice Information Sheet». James Cook University, N. Queensland, Australia. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 29-ին.
- Pediculus humanus facts, life cycle and head lice treatment overview at MetaPathogen Արխիվացված 2015-07-15 Wayback Machine