Շչարա
Շչարա (բելառուս․՝ Шчара, լեհ.՝ Szczara), գետը գտնվում է Բելառուսիայի Բրենչեստ և Գրոնդո մարզերում։ Նեմանի աջ վտակը։ Երկարությունը՝ 325 կմ, լողավազանի հրապարակը՝ 9990[1] կմ²։ Ջրի միջին ծախսը՝ 31 մ²/վ է։
| Շչարա | |
|---|---|
 | |
| Բնութագիր | |
| Երկարություն | 325 կմ |
| Ավազանի մակերես | 9990 կմ² |
| Ջրի ծախս | 31 մ³/վ |
| Գետաբերանի տեղակայում | Նեման |
| Կոորդինատներ | |
| Հոսող հոսքեր | Գրիվդա, Միշանկա, Լաչասվա, Իսա գետ, Արտիչանկա, Վեդմա, Լուկոնիցա, Սիպա, Բաբոչկա, Սվիդրոյկա և Q3920874? |
| Երկրամաս | Գրոդնոյի մարզ և Բրեստի մարզ |
| Ջրահավաք | Նեմանի ավազան |
Նկարագրություն
խմբագրելՍկսվում է Նովոգրուդիական բարձունքով, Բառանովիչից 15 կմ հյուսիս գետը դուրս է հոսում Կոլդիչևսկի լճից։ Ակունքից հոսում է դեպի հարավ, միջին հոսանքով թեկվում է արևմուտք, իսկ հետո հյոսիս արևմուտք։ Վիգոնոշչանսկոե լճով միանում է Յասելդա գետի հետ (Դնեպրի ակունքը) Օգինսկի ջրանցքով։
Գերիշխում է ձյունով սնվել։ Գարնանային ջրառատությունը սկսվում է մարտին և շարունակվում է միջինը 65-80 օր՝ դժվարանում է ձյան անհավասարաչափ հալչելուց և անձրև գալուց։ Միջին ամենաբարձր աստիճանի բարձրացումը սակավաջրության ժամանակ 1,8 մ է։ Սառչում է դեկտեմբերի վերջում (ամենամեծ սառույցի հաստությունը 40-65 սմ), սառցահոսանքը վերջանում է մարտի կեսին[2]։
Հովիտը կառուցելուց, գետահունի և Շչարի ընթանալու պահանջները բաժանվում են 2 մասի։ Սկզբնաղբյուրից մինչև թափվելը Գրիվդա գետի հովիտը սեղանակերպ է (լայնությունը 1,5 կմ), անկյունները 15-20 մ, գետափը ցածր է, ճահճացած և անհարթ, հատվել է ցամաքած ջրանցքներով։ Հեղեղի լայնությունը 200 մ-ից մինչև 3 կմ է։
Գետաբերանի Օգինսկ ջրանցքից գետափը կտրված է ջրանցքների ցանցով, որով (նաև Օգինսկ ջրանցքով) գարնանային ջրարատությունը կատարվում է Շչարի ջուրը թափվելով Վիգոնոշչանսկ լիճը[2]։
Հունը ոլորապտույտ է, բացի ակունքի մոտ արտաթոլման ջրերի և Գրիվդա թափվելուց առաջ. նրա երկարությունը 15-30 մ է, տեղեր կան, որ հասնում են 60 մ-ի:Ափերը ցածր են, առավելապես տորֆով լի։ Մինչև Գրիդա գետի թափվելը գետաբերան, այն սեղանակերպ է, և նրա լայնությունը 3-5 կմ է։ Անկյունների բարձրությունը 10-20 մ է, բայց լինում է, որ զառիկող տեղերում 35-40 մ է։ Ճահճոտ գետափի լայնությունը տարածքի սկզբում 1,5-2,5 կմ է, միջին մասում 0,5-0,8 կմ, վերջնամասում[2] 50-300 մ։
Վերջնամասի և Մեջտեղի հոսանքը ջրագելակավորվել է և շինվել է Մինիչի ջրապահեստը։
Վտակներ՝ Միշանկա, Իսա, Արտիչանկա (աջ); Վեդմա, Գրիվդա, Լուկոնիցա, Սիպա, Բաբոչկա, Սվիդրովկա (ձախ)։ Շչարի վրա տեղակայված է Սլոնիմ քաղաքը և բազմաթիվ փոքրիկ բնակեցված կետեր։
Թափվում է 2 կմ հարավարևելյան Նեմենում Դաշկով Մոստովսկյան համայնքում։ Ջրառատ ժամանակ նավարկելի է Բիտեն ագրոքաղաքից (գետափից 155 կմ հեռու)։ Գետափի լայնությունը մոտավորապես 60 մետր է։
Անվան ծագումնաբանություն
խմբագրելՋրանունը ծագում է բալթիկյան šaras բառից, որն էլ նշանակում է «նեղ»[3], կամ էլ ուգրո-ֆիննական շար «նեղուց, վտակ» բառից[4]։
Իրականում Շչարան նեղ չէ, ընհակառակը, այն բավականին լայն գետ է։ Նրա անվանումը առաջացել է հին աշխարհագրական տերմինից՝ որպես «գետ, առու, վտակ» իմաստներով։ Ջրանվան արմատները սար-/տուր-/չար-/շուր-/շչար (Սերվեչ, Սերգուչ, Տուրյա, Տուրոսա, Չերես Չերեյա, Շուրա, Շուրիցա, Շչարա, Շչարկա) և կարելի է համեմատել ուգորականի հետ՝ տուր-/ սոր-/շոր՝ «լիճ, գետ, վտակ»։ [5]
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Географический энциклопедический словарь. Москва. «Советская энциклопедия». 1989. ст. 184
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Блакiтная кнiга Беларусi. — Мн.: БелЭн, 1994
- ↑ Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск, 1974. — 448 с.
- ↑ Ласкоў І. А. Летапісная літва: Сваяцтва і лёс. — Вільнюс, 2011. — 288 с.
- ↑ Аўчыннікава P. Мова вады // Спадчына. — 1993. — № 4. — С. 47–53.
Գրականություն
խմբագրել- «Шара». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Белоруссия и Верхнее Поднепровье. // Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. — 1971.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շչարա» հոդվածին։ |