Շան միս

Շան միս
Ենթատեսակ	carnivoran meat?
	Dog meat Վիքիպահեստում

Շան մսի օգտագործում, որոշ մշակույթներ դիտարկում են որպես ավանդական խոհանոցի մի մաս, մինչդեռ որոշ այլ մշակույթներ շան մսի օգտագործումը համարում են անպատշաճ և վիրավորական։ Այսպիսով, շան մսի օգտագործումը որպես «անմաքուր կենդանու» միս արգելված է հուդայականության և իսլամի մեջ^[1]։

Ի պատասխան կենդանիների իրավունքների պաշտպանների քննադատության՝ շան մսի սիրահարները պնդում են, որ անասունների և ընտանի կենդանիների տարբերությունը սուբյեկտիվ է, և որ տարբերություն չկա տարբեր կենդանիների մսի օգտագործման մեջ^[2]^[3]^[4]։

Ըստ երկրների խմբագրել

Ուզբեկստանում, չնայած ոչ ամենուր, երբեմն շան միս են ուտում. տեղական հավատալիքները դրան վերագրում են բուժիչ հատկություններ^[5]^[6]^[7]^[8]։

Շան միս ուտելը տարածված է Արևելյան Ասիայի մի շարք երկրներում^[9]։

Չինաստանում շան միսը կիրառվում է սննդի մեջ մ.թ.ա. 500 թվականից։ Ներկայումս այնտեղ օգտագործվում է տարեկան մոտ 10 միլիոն շան միս, սակայն այս տեսակի միսը սննդակարգի հիմքը չէ. համեմատության համար նշենք, որ ավելի քան 700 միլիոն խոզ և մոտ 50 միլիոն գլուխ խոշոր եղջերավոր անասունների միս է օգտագործվում^[10]^[11]։

Հարավային Կորեայում մսի համար շների սպանդը մտնում է օրինական «գորշ գոտում»^[12]^[13], և նման մսի կանոնավոր օգտագործումը հաժախադեպ է բնակչության միայն որոշակի խմբերի շրջանում^[14]։ Շան մսի ազգային պահանջարկը բավարարում է Հարավային Կորեայի ավելի քան 17 հազար արդյունաբերական շների ֆերմաներ։ Ըստ 21-րդ դարի սկզբի տվյալների՝ միջին հաշվով ամբողջ երկրում տարեկան մորթվում է մոտ 2-2,5 միլիոն շուն^[10]^[15]։

Կենդանիների իրավունքների պաշտպանների գնահատականներով՝ Վիետնամում տարեկան սպանվում է մոտ 5 միլիոն շուն․ Երբեմն գողացված շները^[16]^[17] կարող են օգտագործվել մսի համար։ Շան միսը նույնպես անօրինական կերպով Վիետնամ է ներմուծվում հարևան մի քանի երկրներից։ Կամբոջայում պահպանվում է սպառման ցածր մակարդակը^[18]։

Շան մսի առք ու վաճառք Վիետնամում

Շան մսից պատրաստվաշ ուտեստ

Ինդոնեզիայում շան միսը սպառում են որոշ ժողովուրդների ներկայացուցիչներ, որոնք չեն պատկանում այս երկրի բնակչության իսլամադավան մեծամասնությանը։ Այն ամենակարևոր դերն է խաղում Հյուսիսային Սումատրայում ապրող քրիստոնյա բատակների խոհանոցում։ Բատատական ամենահայտնի ուտեստներից մեկը՝ սաքսանգը, հաճախ պատրաստվում է շան մսից։ Հին, նույնիսկ նախաքրիստոնեական բատակական հավատալիքների համաձայն, շան միս ուտելը ուժեղացնում է մարդու ոգին, տալիս է նրան քաջություն և քաջություն։

Թայվանում արգելվել է մսի համար շներին սպանել՝ թողնելով միայն մի քանի անօրինական մատակարարներ։ Արգելքը մտցվել է նաև Ֆիլիպիններում, Սինգապուրում և Հոնկոնգում^[12]։ 2020 թվականին հայտարարվեց, որ Ուհանի կորոնավիրուսային համաճարակի հետ կապված՝ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունն արգելել է սննդի նպատակով շների բուծումը^[19]։

Կենդանիների պաշտպանությամբ զբաղվող որոշ կազմակերպություններ, ինչպիսիք են «ARME»-ն, «ACPA»-ն և «Soi Dog Foundation»-ը, իրականացնում են «փրկարարական գործողություններ» վիճակախաղերի տեսքով. նրանք ամեն տարի հարյուրավոր շներ են գնում Հարավարևելյան Ասիայի երկրներից և դրանք ուղարկում Միացյալ Նահանգներ և այլ երկրներ, որտեղ նրանց հանձնում են իրենց նոր տերերին։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ «Translation of Sahih Muslim, Book 21: The Book of Games and the Animals which May be Slaughtered and the Animals that Are to be Eaten». USC-MSA Compendium of Muslim Texts. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 27-ին. Chapter 3: It is unlawful to eat fanged beasts of prey and birds with talons
↑ William Saletan (2002 թ․ հունվարի 16). «Wok The Dog -- What's wrong with eating man's best friend?». slate.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 23-ին.
↑ Ahmed Zihni. «Dog Meat Dilemma». sunysb.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 11-ին.
↑ John Feffer (2002 թ․ հունիսի 2). «The Politics of Dog - When globalization and culinary practice clash». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 11-ին.
↑ «Uzbekistan news report on dog restaurants». Uznews.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 16-ին.
↑ http://www.1stweb.cz. «Meat is Medicine - Transitions Online». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 21-ին. {{cite web}}: External link in |last= (օգնություն)CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
↑ «Letter From Uzbekistan». 2001 թ․ նոյեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 21-ին.
↑ «Dog meat is believed to be a TB medicine in Andizhan». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 21-ին.
↑ «The countries where people still eat cats and dogs for dinner» (անգլերեն). BBC News UK. 2017 թ․ ապրիլի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
↑ ^10,0 ^10,1 «A brief list of countries which eat dog meat the most | indy100». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
↑ «The day my dog was cooked for dinner — BBC New». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
↑ ^12,0 ^12,1 Claire Czajkowski, DOG MEAT TRADE IN SOUTH KOREA: A REPORT ON THE CURRENT STATE OF THE TRADE AND EFFORTS TO ELIMINATE IT Արխիվացված 2017-12-01 Wayback Machine / ANIMAL LAW [Vol. 21:29 2014] 29-64
↑ Rakhyun E. Kim, DOG MEAT IN KOREA: A SOCIO-LEGAL CHALLENGE Արխիվացված 2016-05-09 Wayback Machine / Animal L. 14 (2007): 201.
↑ «Do Koreans Really Eat Dog?». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 19-ին.
↑ «Hell of South Korean dog meat farms exposed — as caged, starved and frightened dogs await death — Mirror Online». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 19-ին.
↑ «Over 5 million dogs killed annually for meat in Vietnam: canine alliance — Tuoi Tre News». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
↑ «How eating dog became big business in Vietnam | World news | The Guardian». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
↑ «Inside a Cambodian Restaurant Specializing in Dog Meat — VICE». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
↑ Эксперт. — 2020. — № 15 — 16. — С. 5.

Գրականություն խմբագրել

An Animals Asia investigation Report No.1, Lies, illegality and stolen lives: a true crime story, June 2015(անգլ.) (о ситуации в Китае)
Anthony L. Podberscek (Cambridge), Good to Pet and Eat: The Keeping and Consuming of Dogs and Cats in South Korea / Journal of Social Issues, Vol. 65, No. 3, 2009, pp. 615–632(անգլ.) (о ситуации в Корее)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շան միս» հոդվածին։

[1] «Translation of Sahih Muslim, Book 21: The Book of Games and the Animals which May be Slaughtered and the Animals that Are to be Eaten». USC-MSA Compendium of Muslim Texts. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 27-ին. Chapter 3: It is unlawful to eat fanged beasts of prey and birds with talons

[2] William Saletan (2002 թ․ հունվարի 16). «Wok The Dog -- What's wrong with eating man's best friend?». slate.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 23-ին.

[3] Ahmed Zihni. «Dog Meat Dilemma». sunysb.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 11-ին.

[4] John Feffer (2002 թ․ հունիսի 2). «The Politics of Dog - When globalization and culinary practice clash». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 11-ին.

[5] «Uzbekistan news report on dog restaurants». Uznews.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 16-ին.

[6] ttp://www.1stweb.cz. «Meat is Medicine - Transitions Online». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 21-ին. {{cite web}}: External link in |last= (օգնություն)CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)

[7] «Letter From Uzbekistan». 2001 թ․ նոյեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 21-ին.

[8] «Dog meat is believed to be a TB medicine in Andizhan». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 21-ին.

[9] «The countries where people still eat cats and dogs for dinner» (անգլերեն). BBC News UK. 2017 թ․ ապրիլի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.

[автоссылка1-10] 10,0 ^10,1 «A brief list of countries which eat dog meat the most | indy100». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.

[11] «The day my dog was cooked for dinner — BBC New». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.

[автоссылка2-12] 12,0 ^12,1 Claire Czajkowski, DOG MEAT TRADE IN SOUTH KOREA: A REPORT ON THE CURRENT STATE OF THE TRADE AND EFFORTS TO ELIMINATE IT Արխիվացված 2017-12-01 Wayback Machine / ANIMAL LAW [Vol. 21:29 2014] 29-64

[13] Rakhyun E. Kim, DOG MEAT IN KOREA: A SOCIO-LEGAL CHALLENGE Արխիվացված 2016-05-09 Wayback Machine / Animal L. 14 (2007): 201.

[14] «Do Koreans Really Eat Dog?». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 19-ին.

[15] «Hell of South Korean dog meat farms exposed — as caged, starved and frightened dogs await death — Mirror Online». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 19-ին.

[16] «Over 5 million dogs killed annually for meat in Vietnam: canine alliance — Tuoi Tre News». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.

[17] «How eating dog became big business in Vietnam | World news | The Guardian». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.

[18] «Inside a Cambodian Restaurant Specializing in Dog Meat — VICE». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 21-ին.

[19] Эксперт. — 2020. — № 15 — 16. — С. 5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]