Նոր ռատուշա (Վիբորգ)

Նոր ռատուշա (ռուս.՝ Новая ратуша), շենք Վիբորգի տաճարի հրապարակում, որտեղ 19-րդ դարում և 20-րդ դարի առաջին կեսին տեղակայված են եղել Հին քաղաքապետարանի շենքից տեղափոխված տեղական ինքնակառավարման մարմինները։ Վերակառուցումից հետո քաղաքապետարանի շենքը վերածվել է կինոթատրոնի։

Պատմություն

1795-1797 թվականներին Սպասո-Պրեոբրաժենսկի տաճարի դիմացի հրապարակում Ռուսաստանի իշխանությունները կառուցեցին քաղաքապետարանի նոր շենք կլասիցիզմի ոճով։ Քաղաքային խորհուրդը, որը բաղկացած էր երկու նախագահներից և չորս անդամներից, երկուշաբթի օրերը նիստեր էր գումարում շենքում։

Սկզբում նախատեսվում էր հրապարակի վրա կառուցել ճարտարապետական անսամբլ, որը ներառում էր ներկայացուցչական մարմինների տեղակայման շենքերի կառուցում։ Սակայն դրանց փոխարեն կառուցվեցին զորանոցներ, վարչական և դատական հաստատություններ (մագիստրատ), որոնք որոշ ժամանակ գտնվում էին քաղաքային ընկերության շենքում, որը սկսեցին կոչել ռատուշա։ Ճարտարապետ Անդրես Գրանշտեդի նախագծով 1832-1843 թվականներին քաղաքապետարանին կից կառուցվեց «հանդիսությունների տուն» հյուրանոցով, ռեստորանով և հանդիսասրահով։ Այս տեսակի հասարակական հավաքատեղիներ (Societetshus կամ Seurahuone) կառուցվել են 19-րդ դարում Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի մի շարք քաղաքներում՝ պաշտոնական միջոցառումների, տոնակատարությունների, հանդիսավոր ճաշկերույթների և բարձր հասարակության պարահանդեսների համար։ «Հանդիսությունների տան» կենտրոնական մասն առանձնանում էր ելուստով, եռանկյուն վերնաճակատով և դորիական նախասրահով։ Սկզբնապես շենքը երկհարկանի էր միայն կենտրոնական մասում, բայց այն ավելացվեց 1871 թվականին՝ ճարտարապետ Վիկտոր Բոսինի նախագծով։ Ներքին հարդարանքը կատարված էր «պոմպեյան ոճով»։

1865 թվականին ճարտարապետ Յ. Յոհանսոնի նախագծով իրականացվեց քաղաքապետարանի շենքի վերակառուցումը։ Վերակառուցումից հետո նրա տեսքն ավելի գրավիչ դարձավ։ Կոպտատաշ ճակատով պատշգամբը զարդարված էր ճակտոնազարդով։ Հիմնական ճակատի կոմպոզիցիայի կենտրոնական մասն առանձնանում էր ռոկոկո ոճի մեծ հանդիսասրահի հինգ բարձր պատուհաններով, որոնք զբաղեցնում էին երկու վերին հարկերի տարածքը։ Նախասրահից, որտեղ բարձր պատվանդանի վրա տեղադրված էր հնաոճ հագուստով կնոջ բրոնզե արձանը՝ լամպը ձեռքին, այցելուները յուրօրինակ ճաղերով սանդուղքով բարձրանում էին դեպի հանդիսությունների դահլիճ, որտեղ անցկացվում էին ոչ միայն գործնական հանդիպումներ, այլև համերգներ։ Դահլիճի պատը զարդարված էր «Կալեվալայի» մոտիվներով նկարված «Հեքիաթասաց Պարասկևան» կտավով։

• 
  Մագիստրատի ինտերիերը վիճակախաղի ժամանակ, 1897
• 
  Մագիստրատի ինտերիերը վիճակախաղի ժամանակ, 1897

Կինոթատրոնի շենքի ժամանակակից տեսքը

Որոշ ժամանակ անց կրկին առաջացավ ռատուշայի շենքի ընդլայնման հարցը։ 1899 թվականին հայտարարված ճարտարապետական մրցույթում հաղթեց Ու. Նիստրյոմի նախագիծը, որը նախատեսում էր կառուցել նոր մասնաշենք բարձր ժամացույցի աշտարակով Եկատերինինսկայա փողոցի (այժմ՝ Կրեպոստնայա) կողմից, բայց այդ նախագիծը չիրականացավ։ Նախագիծը, որը ճարտարապետը շարունակում էր կատարելագործել մինչև 1920-ական թվականները, հետազոտողները համարում են Ուսկո Նյուստրյոմի ամենակարևոր աշխատանքներից մեկը։ Նախագծի վրա կատարվող աշխատանքների ընթացքում ճակատների զարդարման ոճը նոր գոթականից վերափոխվեց նոր դասականի` մոդեռնի և ԱՄՆ երկնաքերերի ճարտարապետության ազդեցության ներքո։ Աստիճանաբար հեղինակի մոտ առաջացավ հանրային և քաղաքային վիթխարի կենտրոնի գաղափարը, որը կզբաղեցներ երեք թաղամաս։ Բայց գործնականում ռատուշայի ընդլայնումն իրականացվել է 1934 թվականին շատ ավելի համեստ մասշտաբներով` վերակառուցումն իրականացվել է ճարտարապետ Ունո Ուլբերգի նախագծի համաձայն՝ միացնելով «հանդիսությունների տան» տարածքիմի մասը, տեղափոխելով հիմնական մուտքը, նկատելիորեն պարզեցնելով ճակատային դեկորը։ «Հանդիսությունների տան» տարածքի մյուս մասը հատկացվեց Վիբորգի թատրոնին, որի հետ տեղական վարչակազմի կառույցը դարձավ առանձին համալիր։

• 
  Նոր քաղաքապետարանի վերակառուցման նախագծի ուրվագիծը, 1898
• 
  Նոր քաղաքապետարանի վերակառուցման վերանայված նախագծի մոդելը, 1899

Տեղական վարչակազմի և թատրոնի շենքերի համալիրը գործնականում ավերվեց խորհրդա-ֆիննական պատերազմների (1939-1944) ընթացքում։ Հետպատերազմյան շրջանում թատրոնի և նախկին հյուրանոցի ավերակները ապամոնտաժվեցին և տարածքը ազատ մնաց, որը 1962 թվականին վերակառուցվեց «Гипротеатр» մոսկովյան կազմակերպության նախագծի համաձայն և հարմարեցվեց կինոթատրոնի համար («Վիբորգ», ապա «Վիբորգ-Փալաս»), որտեղ 1993 թվականից սկսած ամեն տարի անցկացվում է «Պատուհան դեպի Եվրոպա» կինոփառատոնը։ Տաճարի հրապարակին նայող պատի միայն պատուհանների որմնաշարերն են հիշեցնում նախկին ճակատային դեկորը։ Թատերական հրապարակում՝ կինոթատրոնի գլխավոր մուտքի դիմաց, զարդարված լայն սանդուղքը տանում է դեպի գրանիտով երեսապատված սանդղավանդակը, որտեղ 1998 թվականին բացվել է Դերասանական փառքի ծառուղին։

2000-ականների կեսերին քննարկվում էր կինոթատրոնի մասշտաբային վերակառուցման առաջարկը, որը ընդգրկելու էր տեղական վարչակազմի և թատրոնի շենքերի զբաղեցրած տարածքները, բայց այդ առաջարկը չիրականացավ։ «Կուբուս» առևտրի կենտրոնում գտնվող մի քանի դահլիճ ունեցող ժամանակակից կինոթատրոնի բացման կապակցությամբ նախկին ռատուշայի շենքը 2019 թվականից ի վեր օգտագործվում է որպես կինոթատրոն, միայն «Պատուհան դեպի Եվրոպա» կինոփառատոնի ժամանակ։

Գրականություն

• Волкова Л.Г. Площади Выборга / Ред. Л.И. Амирханов. — СПб: «Остров», 2011. — 96 с.
• Кауппи У.-Р., Мильчик М. Выборг. Столица Старой Финляндии / Ред. М. Инбар. — Хельсинки, 1993. — 200 с. — ISBN 951-717-743-7
• Кепп Е.Е. Выборг. Художественные достопримечательности / Ред. О.В. Казаков. — Выборг: «Фантакт», 1992. — 200 с.

Արտաքին հղումներ

• Изображения здания после реконструкции 1934 года на «Виртуальном Выборге» Արխիվացված 2021-04-11 Wayback Machine