Մուտիզմ (լատին․՝  mutus՝ համր, անխոս )՝ հոգեբուժության և նյարդաբանության մեջ վիճակ, երբ հիվանդը չի պատասխանում հարցերին, նույնիսկ ծանոթ մարդկանց թույլ չի տալիս հասկանալ, որ համաձայն է շփվելու շրջապատի մարդկանց հետ[1]։ Հանդիսանում է հոգեշարժային խանգարման ախտանիշ, կարող է դրսևորվել ուղեղի վնասվածքից, հոգեկան ծանր ցնցումից հետո, հրդեհի, մտերիմների մահից հետո։ Մուտիզմի ժամանակ բացակայում է ինչպես պատասխան, այնպես էլ ինքնաբուխ խոսքը։ Միևնույն ժամանակ ուրիշի խոսքը հասկանալու և խոսելու ընդունակությունները պահպանվում են։

Կարող է հանգեցնել լոգոֆոբիայի և կակազության։

Մուտիզմով հիվանդների խնամքի առանձնահատկությունն այն է, որ բուժքույրը պետք է մշտական շփում պահպանի այդպիսի այցելուների հետ` օգտագործելով դիմախաղ, նամակներ, ժեստեր։ Զրույցները, նյարդային համակարգը խթանող միջոցների հետ միասին շատ օգտակար են և լիովին հեռացնում են խլությունը և համրությունը։  Մուտիզմի բուժման համար բժիշկի նշանակմամբ ընդունում են ազատման մեթոդը։ Կոֆեինի 1 մլ 10 % լուծույթի ներարկումից 3-5 րոպե հետո հիվանդին շատ դանդաղ ներերակային ներարկում են (1 մլ/ր) ամիտալնատրիա, մինչև թեթև հարբած վիճակի առաջանալը։ Որպես կանոն, բավական է մեկ ընթացակարգը։ Ավարտելով ընթացակարգը` բուժքույրը պետք է օրվա ընթացքում մի քանի անգամ ստիպի հիվանդին պատասխանել հարցերին և նրա հետ զրուցել։

Հասարակություն և մշակույթ

խմբագրել
  • Մուտիզմը նկարագրվում է ռուսական «Ջրահարս» գեղարվեստական ֆիլմում. վիրավորվելով չար և խստասիրտ մորից, Ալիսան որոշում է ընդմիշտ լռել և 10 տարի շարունակ ոչ մի բառ չի արտասանում։
  • Եվս մեկ դեպք կինոմատոգրաֆիայում՝ շվեդացի ռեժիսոր Ինգմար Բերգման ֆիլմը՝ «Մարդ». ըստ սցենարի հայտնի դերասանուհի Էլիզաբեթ Ֆոգլերը լռում է հենց ներկայացման ժամանակ, նրա լռությունը բժիշկների կողմից բնութագրվում է ոչ թե որպես հոգեկան խանգարում, այլ որպես անհանգիստ վիճակ։
  • «Մեծ պայթյունի տեսությունը» սերյալի հերոսներից մեկը՝ Ռաջեշ Կուտրապալին տառապում է ընտրական մուտիզմով՝ կանանց հետ խոսելու անկարողություն, չնայած կարող է նրանց պատասխանել ժեստերով։

Կրոնում

խմբագրել

Դասակարգային կառուցվածքում և կրոնում մուտիզմը կապված է լռության ճաշի հետ։ Օրինակ, որոշ հոգեկան տրավմաներից հետո, որոնք հասարակության կողմից համարվում են ամոթալի (բռնաբարություն, «ազգի դավաճան» և այլն) հասարակությունը բոյկոտ է հայտարարում մեղադրվող անձին, արդյունքում ստանալով անձի համանման պատասխան ռեակցիա, կամ անձը ինքն է ընդունում նման որոշում, նման իրավիճակ կարող է լինել այն ժամանակ, երբ մարդը կրոնական պատճառներով իր ամբողջ կյանքը համարում է մեղսալի։ Դրա արդյունքը կարող էլինել ճգնավորությունը կամ վանքում փակվելը՝ երկարտև լռությամբ, սեփական կամ հասարակության որոշմամբ։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. М. В. Коркина, Н. Д. Лакосина, А. Е. Личко, И. И. Сергеев Психиатрия: Учебник для студ. мед. вузов. — М.: МЕДпресс-информ, 2006. — 576 с. — ISBN 5-98322-217-1

Մատենագիտություն

խմբագրել
  • Психиатрия : учебник / М. В. Коркина, Н. Д. Лакосина, А. Е. Личко, И. И. Сергеев. — 2-е изд., перераб. и доп. — М. : МЕДпресс-информ, 2002.
  • Нервные болезни : учебник / М. Н. Пузин, А. В. Степанченко, Л. Г. Турбина и др. ; под ред. М. Н. Пузина. — М. : Медицина, 1997.