Վերջակետը հայերենի կետադրական նշաններից մեկն է, որը դրվում է ավարտված նախադասության վերջում։ Այն նաև օգտագործվում է հին վրացերեն գրություններում[1]։

։

Հայերենի կետադրություն

վերջակետ ( : )
միջակետ ( )
ստորակետ ( , )
բութ ( ՝ )
շեշտ ( ՛ )
հարցական նշան ( ՞ )
բացականչական
նշան
( ՜ )
չակերտներ ( « » )
միության գծիկ ( - )
անջատման գիծ ( )
կախման կետեր ( )
բազմակետեր ( ․․․․ )
փակագծեր ( [ ] ( ) )
ապաթարց ( ՚ )
ենթամնա ( ֊ )
բացատ ( )
Հին հայերենի կետադրություն
թավ•լերկ•մակակետ
սոսկ•սուղ
պատիվ ( ՟ )
Լատիներենի կետադրություն
բացականչական
նշան
( ! )
հարցական նշան ( ? )
Տպագրական նշաններ
ամպերսենդ ( & )
աթ ( @ )
աստղանիշ ( * )
հակադարձ շեղագիծ ( \ )
ցանկի մակնշան ( )
տպագրական խաչ ( †, ‡ )
աստիճան ( ° )
վանդականիշ ( # )
համարանիշ ( )
բաժանման նշան ( ÷ )
կարգի ցուցիչ ( º, ª )
տոկոս, հազարերորդական մաս ( %, ‰ )
ենթաբաժին ( )
շտրիխ ( ′, ″, ‴ )
բաժին ( § )
ալիքանշան ( ~ )
ընդգծում ( _ )
կանգնակ ( ¦, | )
Մտավոր սեփականություն
հեղինակային
իրավունքի նշան
(©)
ապրանքանշանի իրավունք (®)
սպասարկման նշան ()
ապրանքանիշ ()
Արժույթներ
արժույթի նշան (¤)
արժույթների
նշաններ`
(֏ ฿ ¢ $ £ ¥ )

Պատմություն

խմբագրել

5-9-րդ դարերի հայերեն քերականական աշխատություններում և ձեռագրերում վերջակետն արտահայտվել է մեկ քառակուսի կամ քառանկյունի կետով, ինչպես այսօր միջակետն է։ Սակայն գործածության տեղով և մասամբ ձևով տարբերվել է միջակետից։ Վերջակետի իմաստով այն գրվել է տողից վերև, իսկ միջակետի և ստորակետի իմաստով՝ տողի վրա։ Վերջակետը դրվել է պարզ և բարդ նախադասությունների վերջում, և արտահայտել խոսքի ավարտը, վերջնական դադարը, կամ ըստ հին քերականների «խորհրդի» վախճանը»։

Տասներորդ դարից հայերեն գրություններում գրիչների մեծ մասն օգտագործել են կրկնակետն (։) որպես վերջակետ։ Այս դարից վերջակետը դրվում է տողի վրա, իսկ որոշ ձեռագրերում հայտնվում է որպես քառանկյունի գծեր։ Կրկնակետը վերջակետի դերում նաև հայտնվել է վաղ շրջանի ռուսական ձեռագրերում տասնչորրորդ դարից։

Այժմյան երկու կետով վերջակետի գործածությունն ավելի կանոնավոր, հաստատուն ու համատարած է դառնում ԺԱ-ԺԲ դարերից սկսած, և շարունակվում մինչ այժմ։

Վերջակետը կոչվել է նաև կետ ավարտյալ։ Ոմն անանուն մեկնիչ և հետագայում այլ քերականներ, այդ շարքում Վարդան Արևելցին վերջակետը կոչել են արքա, իսկ Ստեփանոս Սյունեցին ութերորդ դարում այն համարում է խոստումն կամ վախճան։ Մի ձեռագրում այն նաև համարվել է վճար և հանգիստ բանին[1]։

Գործածություն

խմբագրել

Վերջակետը հայերենում տրոհության նշան է. դրվում է ավարտված նախադասությունների վերջում, և արտահայտում է մեծ դադար[2]։

Օրինակ՝
Մի աղքատ մարդ ու կնիկ են լինում, ունենում են երեք աղջիկ։
Մի օր հերը աշխատելիս է լինում, ծարավում է, մեծ աղջկանը ջուրն է ղրկում։ Էս աղջիկը կուժն առնում է գնում աղբյուրը։
Աղբրի գլխին մի բարձր ծառ է լինում։ --Կիկոսի մահը, Հովհաննես Թումանյան

Վերջակետն անմիջապես հաջորդում է նախորդ բառին՝ առանց բացատի, իսկ վերջակետից հետո դրվում է մեկ բացատ։ Վերջակետին հաջորդող բառը (բացատից հետո) սկսվում է մեծատառով։

Յունիկոդում

խմբագրել

Վերջակետը համակարգչային յունիկոդ ստանդարտում ներկայացվում է U+0589 նիշով։

Վինդոուզի լռելյայն հայերենի դասավորության խնդիրներից մեկն է այն, որ վերջակետն արտահայտող յունիկոդի U+0589 նիշի փոխարեն օգտագործվել է անգլերեն երկուկետն արտահայտող U+003A նիշը։ Թեև երկու նիշերն իրար բավականին նման են, սակայն կոդավորման տեսակետից խնդիրներ են առաջացնում, քանի որ հայերեն վերջակետն արտահայտում է նախադասության ավարտն, իսկ անգլերեն երկուկետը՝ ոչ։

Աղբյուրներ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 Մխիթարյան, Հ.Մ. (1960). «Հին հայերենի կետադրությունը». Պատմաբանասիրական հանդես (4): 162-178.
  2. «Հայոց Լեզվի Տրոհության նշանների ուղեցույց». Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 7-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել