Վիքիպեդիա

Մերի Դեյլի

Մերի Դեյլի (անգլ.՝ Mary Daly, հոկտեմբերի 16, 1928(1928-10-16)[1][2][3][…], Սկենեկտադի, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4] - հունվարի 3, 2010(2010-01-03)[1][2][3][…], Gardner, Վուստեր շրջան, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ), ամերիկացի արմատական ֆեմինիստ, փիլիսոփա և աստվածաբան, ինքն իրեն «արմատական լեսբուհի ֆեմինիստ» է անվանել, 33 տարի դասավանդել է Բոստոնի քոլեջում, որը ղեկավարվում էր ճիզվիտների կողմից։ 33 տարեկան. Թոշակի անցավ 1999 թվականին՝ խախտելով համալսարանի քաղաքականությունը՝ հրաժարվելով արական սեռի ուսանողների ընդունել կանանց բարձրագույն կրթության խմբերում։ Նա արական սեռի ուսանողներին ընդունում էր իր սկզբնական դասընթացին և մասնավոր դասավանդում նրանց, ովքեր ցանկանում էին անցնել խորացված դասընթացը[6][7][8]։

Մերի Դեյլի
Ծնվել էհոկտեմբերի 16, 1928(1928-10-16)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՍկենեկտադի, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]
Մահացել էհունվարի 3, 2010(2010-01-03)[1][2][3][…] (81 տարեկան)
Մահվան վայրGardner, Վուստեր շրջան, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ
ԳերեզմանՄաունթ Օբերն գերեզմանատուն[5]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրոնՀռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
ԿրթությունԱմերիկյան կաթոլիկ համալսարան, Ֆրիբուրգի համալսարան, The College of Saint Rose?[4] և Saint Mary's College?
Մասնագիտությունաստվածաբան, գրող, փիլիսոփա, համալսարանի դասախոս և կանանց իրավունքների պաշտպան
ԱշխատավայրԲոստոնի համալսարան

Երիտասարդություն և կրթություն

խմբագրել

Մերի Դեյլին ծնվել է Սկենեկտադիում 1928 թվականին, տնային տնտեսուհի մոր և շրջիկ վաճառող հոր միակ զավակն էր։ Աշխատող իռլանդացի կաթոլիկների դուստրը, մեծացել է կաթոլիկ ընտանիքում և հաճախել կաթոլիկ դպրոցներ[9]։ Վաղ մանկության տարիներին նրա հետ տեղի են ունեցել առեղծվածային իրադարձություններ, որոնցում նա զգացել է աստվածության ներկայությունը բնության մեջ[10]։

Նախքան Շվեյցարիայի Ֆրիբուրգի համալսարանից աստվածաբանության և փիլիսոփայության դոկտորի կոչում ստանալը, նա ստացել է անգլերենի բակալավրի կոչում Սենթ Ռոուզ քոլեջից, անգլերենում արվեստի մագիստրոսի կոչում Ամերիկայի կաթոլիկ համալսարանից և կրոնի դոկտորի կոչում Սուրբ Մարիամ քոլեջից։

Կարիերա

խմբագրել

1967-1999 թվականներին Մերին դասավանդել է աստվածաբանության, ֆեմինիստական էթիկա և հայրիշխանության դասընթացներ Բոստոնի քոլեջում։

Նրան առաջին անգամ սպառնացել են աշխատանքից հեռացնել իր առաջին՝ «Եկեղեցին և երկրորդ սեռը» (1968) գրքի հրատարակումից հետո։ Բայց (այն ժամանակ բոլոր արական սեռի) ուսանողական մարմնի և լայն հասարակության աջակցության արդյունքում նա ստացավ լրիվ դրույքով դասավանդողի պաշտոնը։

Բոստոնի քոլեջի իր որոշ դասերին արական սեռի ուսանողներին ընդունելուց հրաժարվելը հանգեցրեց կարգապահական պատասխանատվության։ Մինչ Մերին պնդում էր, որ նրանց ներկայությունը խանգարում է դասարանի քննարկումներին, Բոստոնի քոլեջը կարծում էր, որ նրա գործողությունները խախտում են դաշնային օրենքի 9 բաժինը, որը պահանջում է, որ քոլեջը երաշխավորի, որ ոչ մի անձ չբացառվի կրթական ծրագրից սեռի հիման վրա, և ըստ համալսարանի քաղաքականության կանխել գենդերային խտրականությունը։

1989 թվականին նա դարձավ Կանանց մամուլի ազատության ինստիտուտի անդամ[11]։

1998 թվականին քոլեջը խտրականության վերաբերյալ բողոք է ստացել երկու արական սեռի ուսանողներից։ Հերթական նկատողությունից հետո Մերին դասի չգնաց, փոխանակ արական սեռի ուսանողներին թույլ տա դասախոսությանը[12]։ Բոստոնի քոլեջը նրան հեռացրեց պաշտոնից՝ պատճառաբանելով թոշակի անցնելու բանավոր համաձայնությունը։ Նա քաղաքացիական հայց է ներկայացրել քոլեջի դեմ՝ պնդելով, որ իրեն աշխատանքից ազատել են առանց լրիվ դրույքով դասախոսական կազմի համար պահանջվող ընթացակարգի, սակայն նրա հայցը մերժվել է[13]։ Համաձայնության գալով քոլեջը պնդում է, որ նա համաձայնել է լքել իր դասախոսական պաշտոնը, մինչդեռ մյուսները պնդում են, որ նրան ստիպել են հեռանալ[14][15]։ Նա նկարագրել է իրադարձությունները 2006 թվականին «Amazon Grace. Recalling the Courage to Sin Big» գրքում։

Նա բողոքեց Կոնդոլիզա Ռայսի բացման ելույթի ժամանակ Բոստոնի քոլեջում ողջ երկրում և նրա սահմաններից դուրս[16]։ == Գործունեություն և աշխատանքներ == Մերին առավել հայտնի է իր երկրորդ գրքով՝ «Beyond God the Father» (1973 թվական)(անգլ.՝ Beyond God the Father[17], 1973), որտեղ նա Աստծուն դիտարկում է որպես ինքնուրույն էություն։ Նա շարադրեց իր համակարգված աստվածաբանությունը՝ փորձելով բացատրել և հաղթահարել արևմտյան կրոնում Անդրոցենտրիզմը, վերականգնել «աստված խոսակցությունը» կանանց ազատագրական շարժման համար՝ հենվելով Մարտին Բուբերի և Փոլ Թիլիխի գրվածքներից[17]։

«Gyn/Ecology: The Metaethics of Radical Feminism» գրքում (1978) նա պնդում է, որ տղամարդիկ իրենց ողջ պատմության ընթացքում ձգտել են ճնշել կնոջը, և ելնելով հայրիշխանության մասին իր մտորումներից առաջարկում հիմնվել իրական փորձառության վրա, որը իր կարծիքով հայրիշխանությունը կրոն է դարձնում։ Նա կապում էր «կանացի էներգիան» կնոջ ոգու/մարմնի ամենակարևոր կենսատու վիճակի հետ։ Ըստ Լյուսի Սարգիսոնի՝ «նա փնտրում է իսկական, վայրի կանացի եսը, որը նա ընկալում է որպես կանանց մեջ քնած և ժամանակավորապես ենթարկված նահապետական կարգերի գերիշխանությանը[18]։

Մերիի աշխատանքները շարունակում են ազդել ֆեմինիզմի և ֆեմինիստական աստվածաբանության և բիոֆիլիայի զարգացող հայեցակարգի վրա՝ որպես սոցիալական նեկրոֆիլիայի այլընտրանք և մարտահրավեր։ Նա բուսակեր և կենդանիների իրավունքների պաշտպան էր և դեմ էր կենդանիների փորձարկումներին և մորթուց իրեր կրելուն։

Նրա մահից հետո Մերի Դեյլիի աշխատանքները ներառվել է Սմիթ քոլեջի Սոֆիա Սմիթի կանանց պատմության հավաքածուում[19][20][21]։

Կարծիքներ

խմբագրել

Կրոնի մասին

խմբագրել

«Եկեղեցին և երկրորդ սեռը» գրքում նա պնդում էր, որ կրոնում և՛ կանանց և՛ տղամարդկանց միջև հավասարությունը միմյանց բացառող չեն։ Իր վաղ աշխատանքի ընթացքում նա ձգտում էր փոխել կրոնը և հավասար տեղ ստեղծել կանանց համար կաթոլիկության մեջ՝ եկեղեցուն անարդարության կոչ անելով և փոփոխությունների մղելով։ Նրա կարծիքով կազմակերպված կրոնը ի սկզբանե ճնշող է կանանց։ «Հայր Աստծուց այն կողմ» գրքում, նա հայտարարում է, որ «Եկեղեցում իրավահավասարության համար կնոջ խնդրանքը համեմատելի կլինի սևամորթ տղամարդու հավասարության պահանջի հետ Կու-կլուքս-կլանում»[22][23]։

Նա, ի վերջո, հրաժարվեց աստվածաբանությունից որպես անհույս նահապետական և իր ուշադրությունը դարձրեց փիլիսոփայական ֆեմինիզմին։ Նա կաթոլիկ եկեղեցին համարում էր հիմնովին կոռումպացված[24]։ Բայց երբ նա հեռացավ կրոնի ուսումնասիրությունից, նրա գաղափարները մնացին և ոգեշնչեցին իր ժամանակակիցներից շատերին[25]։

Ֆեմինիզմի մասին

խմբագրել

Նա քննադատում ՝ «հավասար իրավունքների» ֆեմինիստական հայեցակարգը. ներկայիս համակարգում նման բարեփոխումները խոցելի են դարձնում կանանց[26]։ Նա նաև պնդում էր, որ հայեցակարգը ազատում է կանանց ֆեմինիստական մտքից, երբ այն խրախուսում է կանանց ձուլվել այնտեղ, որտեղ տղամարդիկ գերակշռում են։

Տղամարդկանց մասին

խմբագրել

«Եկեղեցին և երկրորդ սեռը» գրքում նա պաշտպանում էր գենդերային հավասարությունը և պնդում, որ Եկեղեցին պետք է ճանաչի տղամարդկանց և կանանց միջև հավասարության կարևորությունը[27]։

«Արմատական ֆեմինիզմի մետաէթիկա» գրքում նա գրել է, որ արական մշակույթը իգական բնության ուղղակի, արատավոր հակադրությունն է, և որ տղամարդկանց վերջնական նպատակը և՛ կանանց, և՛ բնության մահն է, նա հակադրեց կանանց կենարար ուժ և տղամարդկանց մահաբեր ուժը։

«Հայր Աստծուց այն կողմ» գրքում նա դեռ հավտում էր, որ հավասարությունը կարևոր է, բայց նա ավելի շատ խորհում էր գենդերային տարբերությունների, քան գենդերային հավասարության տեսանկյունից։

1999 թվականին «Ի՞նչ է լուսավորությունը» թերթին տված հարցազրույցում։ Նա գրել է. «Ես չեմ մտածում տղամարդկանց մասին։ Ես իսկապես թքած ունեմ նրանց վրա։ Ինձ անհանգստացնում է այն կանանց հնարավորությունները, ովքեր նվաստացած են եղել հայրիշխանության ներքո»։

Տրանսգենդերության մասին

խմբագրել

Մերին խորհրդատու էր Ջենիս Ռեյմոնդի «Տրանսգենդերների կայսրություն» ատենախոսության համար (1979)։

«Գիեկոլոգիա/Էկոլոգիա» գրքում նա իր տեսակետն է ներկայացնում տրանսգենդերների վերաբերյալ. «Այսօր Ֆրանկենշտեյնի ֆենոմենը ամենուր տարածված է… ֆալոկրատական տեխնոլոգիայի մեջ… Տրանսսեքսուալիզմը տղամարդկանց վիրաբուժական միջամտության օրինակ է, որը փոխարինողներով ներխուժում է կանացի աշխարհ։ Տրանսսեքսուալիզմը, որը Ջենիս Ռեյմոնդը ցույց է տվել, որ ըստ էության արական խնդիր է, տղամարդկանց կին դարձնելու փորձ է, երբ իրականում ոչ մի տղամարդ չի կարող ընդունել կանացի քրոմոսոմները, կյանքի պատմությունն ու փորձառությունները։ Վիրաբույժները և հորմոնալ թերապևտները տրանսգենդերների ոլորտում կարելի է ասել, որ նրանք ծնում են կանացի տղամարդկանց։ Նրանք չեն կարող կին ծնել»։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Stefon M. Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English: Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 261.
  5. ↑ https://www.findagrave.com/memorial/210726796/mary-daly
  6. ↑ Fox, Margalit (2010 թ․ հունվարի 7). «Mary Daly, a Leader in Feminist Theology, Dies at 81». The New York Times. 0362-4331. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 21-ին.
  7. ↑ «Mary Daly, radical feminist theologian, dead at 81 | National Catholic Reporter». web.archive.org. 2012 թ․ հունվարի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 21-ին.
  8. ↑ «The Thin Thread of Conversation an interview with Mary Daly by Catherine Madsen of CrossCurrents». www.crosscurrents.org. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 21-ին.
  9. ↑ «Mary Daly obituary». the Guardian (անգլերեն). 2010 թ․ հունվարի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 21-ին.
  10. ↑ «Collection: Mary Daly papers Smith College Finding Aids». findingaids.smith.edu. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 21-ին.
  11. ↑ «Associates | The Women's Institute for Freedom of the Press» (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 3-ին.
  12. ↑ «Daly's Absence Prompts Cancellations». web.archive.org. 2014 թ․ նոյեմբերի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 8-ին.
  13. ↑ «Judge Denies Daly's Bid for Injunction». web.archive.org. 2014 թ․ նոյեմբերի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 8-ին.
  14. ↑ «Mary Daly Ends Suit, Agrees to Retire». web.archive.org. 2015 թ․ մարտի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 8-ին.
  15. ↑ «Unholy row as feminist lecturer bars men». the Guardian (անգլերեն). 1999 թ․ փետրվարի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 8-ին.
  16. ↑ «Efforts mount against BC's Rice invitation - The Boston Globe». archive.boston.com (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 8-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 Mary Daly Beyond God the Father: Toward a Philosophy of Women's Liberation. — Beacon Press, 2015-12-08. — 227 с. — ISBN 978-0-8070-1522-3 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 1-ին.
  18. ↑ Lucy Sargisson Contemporary Feminist Utopianism. — Psychology Press, 1996. — 274 с. — ISBN 978-0-415-14175-8 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 1-ին.
  19. ↑ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. 2016 թ․ օգոստոսի 30. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 21-ին.
  20. ↑ Emily Erwin Culpepper Introduction // Journal of Feminist Studies in Religion. — 2012. — В. 2. — Т. 28. — С. 89–90. — ISSN 1553-3913. Архивировано из первоисточника 8 Մարտի 2021.
  21. ↑ Mary Daly The Mary Daly Reader. — NYU Press, 2017-01-24. — 477 с. — ISBN 978-1-4798-7074-5 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 1-ին.
  22. ↑ Sarah Lucia Hoagland, Marilyn Frye Feminist Interpretations of Mary Daly. — Penn State Press, 2010-11. — 468 с. — ISBN 978-0-271-04393-7 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 1-ին.
  23. ↑ Nicholas King Whispers of liberation : feminist perspectives on the New Testament. — New York : Paulist Press, 1998. — 214 с. — ISBN 978-0-8091-3816-6
  24. ↑ Judith Plaskow Lessons from Mary Daly // Journal of Feminist Studies in Religion. — 2012. — В. 2. — Т. 28. — С. 100–104. — ISSN 8755-4178. — doi:10.2979/jfemistudreli.28.2.100 Архивировано из первоисточника 23 Ապրիլի 2021.
  25. ↑ Mary E. Hunt Pure Complexity: Mary Daly’s Catholic Legacy(անգլ.) // Feminist Theology. — 2014-05-01. — В. 3. — Т. 22. — С. 219–228. — ISSN 0966-7350. — doi:10.1177/0966735014522565
  26. ↑ Amy R. Baehr Liberal Feminism // The Stanford Encyclopedia of Philosophy / Edward N. Zalta. — Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2021. Архивировано из первоисточника 23 Ապրիլի 2021.
  27. ↑ Ginette Castro American feminism : a contemporary history. — New York : New York University Press, 1990. — 332 с. — ISBN 978-0-8147-1435-5, 978-0-8147-1448-5
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մերի_Դեյլի&oldid=10028326» էջից