Մարգինալացում
Մարգինալացում (լատ.՝ marginalis, ծայրին, եզրին գտնվող), սոցիոլոգիական երևույթ, ծայրահեղայնություն ցույց տվող հասկացություն, որևէ սոցիալական խմբերի միջև մարդու դիրքորոշման «սահմանային» հասկացություն, որը որոշակի հետք է թողնում նրա հոգեբանության վրա։ Այս հասկացությունը հայտնվել է ամերիկյան սոցիոլոգիայում 1920-ական թվականներին` նոր սոցիալական պայմաններին ներգաղթողների չադապտացման իրավիճակը նշելու համար։
Ավելի հստակ, մարգինալացումը կարելի է բնութագրել որպես քաղաքացիական հասարակության կազմաքանդման գործընթաց, որն արտահայտվում է սոցիալական խմբերի քայքայմամբ, մարդկանց միջև ավանդական կապերի խզմամբ, անհատների կողմից օբյեկտիվորեն այս կամ այն սոցիալական համայնքին պատկանելու կորստով, գեղագիտական, Էթիկական, իրավական, ֆիզիոլոգիական և այլ համամարդկային նորմերի ու արժեքների խեղաթյուրման, մարդկանց հոգևոր և սոցիալական լյումպենների վերածման, լիովին կախված իշխանությունների, դեմագոգների և արկածախնդիրների անկանխատեսելի և անվերահսկելի գործողություններից[1]։
Մարգինալացման հետևանքը անհատի կամ մարդկանց խմբի մարգինալությունն է։ Մարդկանց մարգինալ խումբը մի խումբ է, որը մերժում է մշակույթի որոշակի արժեքներ և ավանդույթներ, որում գտնվում է այս խումբը և պնդում է իր սեփական նորմերի և արժեքների համակարգը։
ՀետևանքներԽմբագրել
Մարգինալացումը միշտ չէ, որ հանգեցնում է «դեպի խորքը սուզվելու»։ Բնական մարգինալացումը կապված է հիմնականում հորիզոնական կամ վերընթաց շարժունակության հետ։ Եթե մարգինալացումը կապված է սոցիալական կառուցվածքի արմատական փոփոխության (հեղափոխություն, բարեփոխում), կայուն համայնքների մասնակի կամ ամբողջական ոչնչացման հետ, ապա դա հաճախ հանգեցնում է սոցիալական կարգավիճակի զանգվածային անկման։
Այնուամենայնիվ, մարգինալ տարրերը (ավելի ճիշտ, դրանցից առավել հավակնոտները) փորձում են վերաինտեգրվել սոցիալական համակարգին։ Սա կարող է հանգեցնել խռովությունների և սպանությունների (հեղաշրջումներ և հեղափոխություններ, ապստամբություններ և պատերազմներ) կամ սոցիալական նոր տարածքի ձևավորմանը այլ խմբերի հետ սոցիալական տարածքում տեղ ունենալու համար[2]։ Այսպիսով, փորձեր կան բացատրել էթնիկական ձեռներեցության ծաղկումը հենց այն փոքրամասնությունների սահմանային դիրքով, որոնց համար բարձր կարգավիճակ ձեռք բերելու սովորական եղանակները (ժառանգության, պետական և զինվորական ծառայության միջոցով և այլն) դժվար են, և որոնք զարգացման մեջ են, և որոնք ձեռներեցության զարգացման մեջ (այդ թվում նաև քրեական բնույթի) իրենց համար ուղղահայաց շարժունակության արդյունավետ ալիքներ են գտնում։
Անհատական և խմբային մարգինալությունԽմբագրել
Անհատական մարգինալությունը բնութագրվում է անհատի թերի ներգրավմամբ մի խումբ, որը լիովին չի ընդունում նրան, և իրեն օտարում է ծագման խմբից, անվանելով ուրացող։ Անհատը «մշակութային հիբրիդ» է, որը բաժանում է երկու և ավելի տարբեր խմբերի կյանքն ու ավանդույթները։ Խմբակային մարգինալությունն առաջանում է հասարակության սոցիալական կառուցվածքի փոփոխությունների, տնտեսության և քաղաքականության մեջ նոր ֆունկցիոնալ խմբերի ձևավորման արդյունքում, որոնք դուրս են մղում հին խմբերին, որոնք ապակայունացնում են նրանց սոցիալական վիճակը։
Տես նաևԽմբագրել
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Яценко Н. Е. Толковый словарь обществоведческих терминов. — СПб.: Лань, 1999. — ISBN 5-8114-0167-1
- ↑ «Новые пути старого фашизма»։ Migracio.ru (ռուսերեն)։ 2014-03-01։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-23-ին
ԳրականությունԽմբագրել
- Малышев И. В. Маргинал Archived 2016-09-07 at the Wayback Machine. // Маргинальное искусство. — М.: Изд-во МГУ, 1999. С. 62-63.
- Оганов А. А. Феномен маргинальности в культуре Archived 2016-09-07 at the Wayback Machine. // Маргинальное искусство. — М.: Изд-во МГУ, 1999. С. 64-65.
- Вафин А. М. Политическая маргинальность // Экономика и управление. — М.: Azimuth of Scientific Research, 2017. Том 6 No 4(21)
- Янг, Айрис Марион Fünf Formen der Unterdrückung. // Philosophie der Gerechtigkeit. Texte von der Antike bis zur Gegenwart. / Хорн, Кристоф, Nico Scarano (Hrsg.). — Frankfurt: Suhrkamp Verlag, 2002. S. 428—445. ISBN 3-518-29163-7,