Մատուտակ
| Մատուտակ | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Glycyrrhiza lepidota. Ծաղկած բույսի ընդհանուր տեսքը | ||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Glycyrrhiza
L., 1753
|
||||||||||||
| Տիպիկ ներկայացուցիչներ | ||||||||||||
| Այլ անվանումներ | ||||||||||||
Քաղցրարմատ, մարուխ, մանակ, | ||||||||||||
|
|
Մատուտակ (լատ.՝ Glycyrrhiza), քաղցրարմատ, մարուխ, մանակ, մատուտիկ, բիան, բակլազգիների թիթեռնածաղկավորների ընտանիքի բազմամյա կոճղարմատավոր խոտաբույսերի ցեղ։
Կենսաբանական նկարագիրԽմբագրել
Տերևները կենտ փետրավոր են, ծաղիկները հավաքված երկարավուն ողկույզներում, պսակը՝ բաց մանուշակագույն։ Պտուղը ունդ է՝ 1-8 սերմով։ Հայտնի է մատուտակի 18 տեսակ (ԽՍՀՄ-ում՝ 12, ՀԽՍՀ-ում՝ 2)։ Աճում է բոլոր մայրցամաքների բարեխառն ու մերձարևադարձային գոտիներում։
Քիմիական կազմԽմբագրել
Մատուտակի արմատը և կոճղարմատը պարունակում են գլիցիոիզին, գլիցիրիզինաթթու, գլիկոզիդներ, ֆլավոնոիդներ, շաքարներ, օսլա, եթերայուղ, վիտամին С և այլն։
ԿիրառումԽմբագրել
Օգտագործվում է ծխախոտի, գարեջրի, սննդի արդյունաբերության և բժշկության մեջ։
Կիրառությունը բժշկության մեջԽմբագրել
Բժշկական նպատակներով օգտագործում են Glycyrrhiza Glabra և Glycyrrhiza Uralensis։ Մատուտակի արմատից պատրաստում են օշարակ, որը դրսևորում է խորխաբեր ազդեցություն։ Մատուտակը մտնում է բազմազան դեղամիջոցների կազմի մեջ։
ՏեսակներԽմբագրել
Հայտնի է մոտ 20 տեսակ[1], նրանցից մի քանիսը[2]։
- Glycyrrhiza acanthocarpa (Lindl.) J.M.Black
- Glycyrrhiza anthocarpa (Lindl.) J.M.Black
- Glycyrrhiza aspera Pall.
- Glycyrrhiza astragalina Hook. & Arn.
- Glycyrrhiza bucharica Regel
- Glycyrrhiza echinata L. [3]
- Glycyrrhiza eglandulosa X.Y.Li
- Glycyrrhiza eurycarpa P.C.Li
- Glycyrrhiza foetida Desf.
- Glycyrrhiza foetidissima Tausch
- Glycyrrhiza glabra L. — Лакрица
- Glycyrrhiza gontscharovii Maslenn.
- Glycyrrhiza iconica Hub.-Mor.
- Glycyrrhiza inflata Batalin
- Glycyrrhiza korshinskyi Grig.
- Glycyrrhiza lepidota Pursh
- Glycyrrhiza macedonica Boiss. & Orphanides
- Glycyrrhiza pallidiflora Maxim.
- Glycyrrhiza squamulosa Franch.
- Glycyrrhiza triphylla Fisch. & C.A.Mey.
- Glycyrrhiza uralensis Fisch. ex DC.
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ TPL: Glycyrrhiza
- ↑ По данным сайта GRIN (см. раздел карточку растения).
- ↑ «Entry for Glycyrrhiza L.»։ NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0 (անգլերեն)։ Sept 24, 1997։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-06-09-ին։ Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 22–ին
ԳրականությունԽմբագրել
- S. I. Ali։ Papilionaceae in der Flora of Pakistan։ Glycyrrhiza, S. 94։Online.
- Klaus-D. Kreische։ Lakritz - Traktat einer Reise in die Welt der schwarzen Süßigkeit', 'Oktober-Verlag 2012, ISBN 978-3-941895-31-7
Արտաքին հղումներԽմբագրել
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 294)։ 
|