Մասնակից:Vetrenyveter/Ավազարկղ 5

Յամատո-է (大和絵) ճապոնական գեղանկարչության ոճ, որը տարածված էր Հեյանի (794-1185) և Կամակուրայի (1185-1333) ժամանակաշրջաններում: Այն համարվում է «չինական գեղանկարչության» «կարա-է» կամ «տան-է» (ճապոներեն 唐絵) ոճերին հակասող ուղղություն: Հիմնականում նման նկարների հանդիպում ենք ֆուսումա շարժվող դռների և բյոբու շիրմաների վրա: Նկարների թեմատիկան ճապոնական բնապատկերներն և ճապոնացիների առօրյան էր։ Յամատո-է ոճի վարպետների բազմաթիվ գործեր ստորագրված չեն, ուստի դրանց ճշգրիտ վերագրումը դժվար է։ Բացի այդ, մինչև 12-րդ դարի կեսերը ստեղծված բազմաթիվ գործեր անհետացել են և հայտնի են միայն նկարագրություններից։

Պատմություն

«Յամատո» (ճապ. 大和) բառը հին գավառի անունն է, որտեղ 3-8-րդ դարերում գտնվում էր մայրաքաղաքը և քաղաքական կենտրոնը, հետագայում այն ստացել է «Ճապոնիա» նշանակությունը։ Յամատո-է-ն որպես «տեղական նկարչություն» առաջացել է 894 թվականին Չինաստանի հետ դիվանագիտական ​​հարաբերությունների խզումից հետո։ Դրա զարգացումն իր գագաթնակետին է հասել 11-րդ դարում։ Մինչև 8-րդ դարը շիրմաներն ու պանելները նկարազարդված էին բացառապես չինական տեսարաններով և բնապատկերներով: Յամատո-է-ի առաջին սյուժեները համատեղում էին ճապոնացիների համար հեռու Չինական դասական պատկերները և նրանց արդեն ծանոթ բնապատկերները և գրական ստեղծագործությունները: Կայսեր պալատում արտաքին, հանդիսավոր սենյակները նկարազարդված էին չինական ոճով, իսկ ներքին սենյակները զարդարված էին տեղական մոտիվներով։

Ճապոնական գրականությունը, որը արագ զարգացավ Հեյանի ժամանակաշրջանում, իր հետքը թողեց գեղանկարչության վրա: Գեղանկարչության մեջ բազմաթիվ գրական հղումներ հայտնվեցին՝ Յամատո-է բնանկարները, հետևելով բանաստեղծություններին, սկսեցին պատկերել ճապոնական բալենիներ՝ չինական սալորի փոխարեն, բրնձի դաշտերը՝ կախարդական լեռների փոխարեն, իսկ չինական գեղագիտական ​​սկզբունքները փոխարինվեցին մոնո-ն ավարե հասկացությամբ։ Այդ ժամանակ ի հայտ եկան մոտիվներ, որոնք հետագայում արմատավորվեցին ճապոնական կերպարվեստում, դրանք էին՝ աշնանային բարձր խոտերի մեջ ճագարներ, եղնիկներ, հոսող ջուր և ալիքներ, դեղձ, վայրի քրիզանթեմ: Ինչպես Հեյանի ժամանակաշրջանի գրականության մեջ, յամատո-է գեղանկարչությունն բնապատկերը օգտագործում էր բնապատկերը կերպարների հուզական վիճակն արտահայտելու համար։

11-րդ դարում ոչ միայն պալատականները, այլև ճապոնական հարուստ ընտանիքները կարող էին իրենց թույլ տալ ձեռք բերել յամատո-է շիրմաներ։ Ժանրի ծաղկուն շրջանի որոշ ստեղծագործությունների միաժամանակ բնորոշ են կարա-է-ն և յամատո-է-ն, օրինակ՝ 11-րդ դարի «Սանսույ-բյոբու» (ճապ. 山水屏風) վեցանի շիրման, որը համարվում է ազգային հարստություն։ Շիրմայի վրա պատկերված է չինական դինաստիայի հայտնի բանաստեղծ Տանը իր սիրելի լեռնային հանգստավայրում: Մի կողմից կարելի է տեսնել «Գիրք սարերի ու ծովերի» (山海經 (Չինարեն), հայտնի է նաև «Shan Hai Jing» վերնագրով) հայտնի տեսարանը՝ ցածր թեք բլուրներով, իսկ մյուս կողմից՝ Ճապոնիայում հայտնի Ուջի գետի տեսարանը։ Ժամանակի ընթացքում ճապոնական հասարակության մեջ վեճ սկսվեց, թե գեղանկարչության ոճերից որն է ավելի բարձր՝ «ճապոնականը», թե «չինականը»; Մուրասակի Շիկիբուն

«Գենձի մոնոհաթարի» հեքիաթում նույնպես խոսում է այս հարցի մասին:

Բայց երբ անհրաժեշտ է պատկերել սովորական լեռնալանջեր, որոնց երկայնքով հոսում են առվակներ, մարդու աչքի համար սովորական դարձած կացարաններ, հասարակ, սակայն սրտին հարազատ տեսարանների ֆոնին, այնպես որ անհնար է լինում կասկածել դրանց իսկության վրա, երբ անհրաժեշտ է տեղադրել հեռավոր, աշխարհից կտրված լեռների գագաթները, խիտ անտառներով պատված տեսարանները, թղթին փոխանցել այն, ինչ ինչ երևում է մոտակա ցանկապատի հետևում և այս ամենը կատարել կանոններին համապատասխան։ Միջակ նկարչի համար պարզվում է այսքանից շատ բան անհասանելի է, և իսկական վարպետի ձեռքը անմիջապես կարելի է տարբերակել։

Տարատեսակները և ազդեցությունը

Յամատո-է-ի հիմնական ժանրերն ու թեմաներն են՝ «հայտնի տեսարաններ», մեյսյո-է, ցուկինամի-է (月次絵) և «սեզոնային նկարներ» (չորս եղանակների նկարներ)։ Յամատո-է ժանրի այլ գործեր են մատյաները (էմակիմոնո), մասնավորապես, որոնք հիմնականում օգտագործվում էին դայձյոսայ թագադրման ծեսի ժամանակ և այլն։ Դրանց մեծ մասը սակայն կորել է։ Յամատո-է ժանրի մատյանների մեկ այլ օրինակ են «Գենձի մոնոհաթարի» գրքի նկարազարդումները, որոնք մեզ են հասել 12րդ դարից։ Այստեղ հստակ ցույց է տրված հին ժամանակներին բնորոշ նոստալգիկ տխրությունը: Ընթերցողների մոտ առաջացած իդեալականացված հերոսների կերպարը չփչացնելու համար նկարիչները ձգտում էին սխեմատիկացնել պատկերած դեմքերի կերպարները, որպեսզի հերոսները ճանաչվեն միայն հագուստով և կեցվածքով: Յամատո-է մատյանները սովորաբար պարունակում էին գեղագրագրեր, հաճախ կիսաթաքնված վիճակում, ինչը տեքստը ավելի մտերիմ է դարձնում։

Զգալի թվով յամատո-է նկարներ ստեղծվել են Էդոկորոյի գեղանկարչության ակադեմիայի պալատական ​​նկարիչների կողմից, մասնավորապես շիրմայի վրա առաջին պատկերը, որի ոճը սահմանվում է որպես «յամատո-է» և ստեղծվել է բանվոր Ասուկաբե նո Ցունեմորիի կաղմից 999 թվականին։ Բացի այդ, ոչ պրոֆեսիոնալ նկարիչներ ու արիստոկրատական ​​ընտանիքներից կին նկարիչներ հաճախ իրենց էսքիզներն ու նկարներնը ներկայացնում էին Էդոկորոյին։ Մասնավորապես, 12-րդ դարում թագուհու շքախմբի անդամ Տոսա նո Ցուբոնեն (土佐局) հայտնի դարձավ մեյսյե-է ժանրի լոգարիթմական վահանակների վրա իր նկարներով։ Էդոկորոն վարձեց նրան Հոկոնգո-ին տաճարի վահանակները նկարազարդելու աշխատանքներին։

Յամատո-է-ն ազդեց ճապոնական գեղանկարչության հետագա զարգացման վրա։ Այս ժանրի ազդեցությունը կարելի է նկատել մինչև 17-րդ դարի շիրմանների և ուկիյո-է ոճի փորագրություններում։

• 
  Ֆուձիվարա Տականոբու Մինամոտո-նո Յորիտոմոյի դիմանկարը
• 
  Սենձույ-բյոբու մետաքսե շիրման բաղկացած վեց վահանակից
• 
  Տոսա Միցույոսի «Գենձի մոնոհաթարի» գրքից նկարազարդում

Литература

• Richard Louis Edmonds, et al. Japan, §VI, 3: Early painting. — Издательство Оксфордского университета. — (Grove Art Online). (subscription required)
• Miyeko Murase Japanese art. — Metropolitan Museum of Art, 1975. — ISBN 0-87099-138-8
• Joan Stanley-Baker Japanese Art. — Thames and Hudson, 1984. — ISBN 0-500-20192-7