Թուրքիայի Հանրապետության վարչապետ (թուրքերեն՝ Türkiye Cumhuriyeti başbakanı), Թուրքիայի կառավարության ղեկավար (ոչ պաշտոնապես՝ Թուրքիայի վարչապետ, թուրքերեն՝ Türkiye başbakanı): Վարչապետի պաշտոնը վերացվել է 2017 թվականի սահմանադրական բարեփոխումների ընթացքում՝ 2018 թվականի հունիսի 24-ին նախագահական ընտրությունների անցկացումից հետո՝ Կառավարության կառավարման լիազորությունները փոխանցելով ընտրված նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին։ 2018 թվականի բարեփոխումից հետո երկրում հայտնվել է փոխնախագահի պաշտոնը[1]:

Աղյուսակների առաջին սյունակներում կիրառված համարակալումը պայմանական է։ Պայմանական է նաև առաջին սյունակներում գունային լցոնման օգտագործումը, որը ծառայում է առանց կուսակցական պատկանելությունն արտացոլող սյունակին դիմելու անհրաժեշտության տարբեր քաղաքական ուժերին անձանց պատկանելության ընկալման պարզեցման համար: Այն դեպքում, երբ վարչապետը կրկնակի լիազորություններ է ստացել սկզբնական լիազորություններից հետո հաջորդաբար, առանձին արտացոլվում է լիազորությունների յուրաքանչյուր ժամկետ: Ընտրություններ սյունակում արտացոլվել են կայացած ընտրական ընթացակարգերը, որոնք ձևավորել են խորհրդարանի կազմը, հաստատել կառավարության կազմը կամ պաշտպանել այն: Կուսակցական պատկանելության հետ մեկտեղ Կուսակցություն սյունակում արտացոլված է նաև անձնավորության արտակուսակցական (անկախ) կարգավիճակը, կամ նրանց պատկանելությունը զինված ուժերին, երբ նրանք հանդես էին գալիս որպես ինքնուրույն քաղաքական ուժ:

Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի կառավարության վարչապետները (1920-1923) խմբագրել

Թուրքիայի կառավարության ղեկավարի ժամանակակից ինստիտուտի ձևավորումը տեղի է ունեցել Օսմանյան կայսրության գոյության վերջին շրջանում՝ 1918 թվականի հոկտեմբերի 30-ին Մուդրոսի զինադադարի (կապիտուլյացիայի) ստորագրումից հետո: Կոստանդնուպոլսի բռնազավթումից (1918 թվականի նոյեմբեր) հետո Անտանտի զորքերի կողմից և օսմանյան խորհրդարանի լուծարումից (1920 թվականի մարտի 16) հետո Անատոլիայում ազգային-հեղափոխական շարժումը և անկախության պատերազմը ղեկավարող Մուստաֆա Քեմալը Անգորայում գումարեց Թուրքիայի Մեծ Ազգային ժողովը, որի առաջին նիստը բացվեց 1920 թվականի ապրիլի 23-ին։ Մ. Քեմալն ընտրվել է խորհրդարանի նախագահ և Մեծ Ազգային ժողովի կառավարության առաջին ղեկավար, որն այն ժամանակ գերտերություններից ոչ մեկին չէր ճանաչում[2][3]: Առաջին թուրքական Սահմանադրությունն ընդունվել է Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի կողմից 1921 թվականի հունվարի 20-ին՝ պատվիրակելով ԹԱՄԺ-ի բոլոր օրենսդրական և գործադիր իրավասությունները, իսկ նրա հայեցողությամբ՝ ձևավորված կառավարությանը[4]:

1922 թվականի նոյեմբերի 1-ին Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովն ընդունեց սուլթանատի և խալիֆաթի բաժանման մասին օրենքը, ընդ որում Սուլթանատը լուծարվեց: 1922 թվականի նոյեմբերի 17-ին սուլթան Մեհմեդ VI-ը, որը մնացել էր խալիֆ, լքեց Կոստանդնուպոլիսը, որից մեկ օր անց թոռը զրկեց նրան վերջին տիտղոսից և խալիֆ ընտրեց Աբդուլ-Մեջիդ II-ին: 1923 թվականի հուլիսի 24-ին Լոզանի հաշտության պայմանագրի ստորագրումից և Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի միջազգային ճանաչումից հետո, 1923 թվականի հոկտեմբերի 29-ին հռչակվեց Թուրքիայի Հանրապետության ստեղծումը, որի առաջին նախագահ ընտրվեց Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի նախագահ Մուստաֆա Քեմալը[2]: 1924 թվականի մարտի 3-ին վերջնականապես վերացվեց օսմանյան խալիֆաթը[3][5]:

Նկար Անուն
(ապրած տարիներ)
Լիազորություններ Կուսակցություն Ընտրություններ Նշումներ
Սկիզբ Ավարտ
1   Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք
(1881–1938)
թուրքերեն՝ Mustafa Kemal-paşa
1920 թվականի մարտի 3 1921 թվականի հունվարի 24 անկախ [6][7][8]
2
(I—II)
  Ֆևզի Չաքմաք
(1876–1950)
թուրքերեն՝ Mustafa Fevzi Çakmak-paşa
1921 թվականի հունվարի 24 Կաղապար:ДатаСобытия [9][10]
1921 թվականի մայիսի 19 Կաղապար:ДатаСобытия
3   Ռաուֆ Օրբայ
(1881–1964)
թուրքերեն՝ Hüseyin Rauf Orbay
ադըղե.՝ Рауф Ашьҳарыуа
1922 թվականի հուլիսի 12 Կաղապար:ДатаСобытия [11][12]
Կաղապար:Нп3
4
(I)
  Ֆեթհի Օքյար
(1880–1943)
թուրքերեն՝ Ali Fethi-bey
1923 թվականի օգոստոսի 14 Կաղապար:ДатаСобытия [13][14]
Народная партия[комм. 1]

Премьер-министры Турции (1923—2018) խմբագրել

Новая Конституция, закрепившая республиканское устройство Турции, была принята ВСНТ 20 апреля 1924 года и действовала до отмены в итоге государственного переворота 27 мая 1960 года. Были установлены основы парламентской республики, когда правительство отвечает перед парламентом и формируется из депутатов партий, обладающих в нём большинством голосов, а в случае утраты доверия большинства либо уходит в отставку, либо добивается через президента роспуска парламента и назначения новых выборов. Последующие Конституции Турции, принятые на всенародных референдумах 1961 и 1982 годов, эту часть государственного устройства страны не меняли. В ходе конституционной реформы 2017 года пост премьер-министра был ликвидирован[1][15].

Портрет Имя
(годы жизни)
Полномочия Партия Выборы Кабинет Пр.
Начало Окончание
5
(I—II)
  Мустафа Исмет-паша
(Исмет Инёню)
(1884—1973)
թուրքերեն՝ Mustafa İsmet-paşa
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Народная партия
Республиканская народная партия[Ն 1]
Կաղապար:Нп3 [16][17]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
4
(II)
  Али Фетхи-бей
(Али Фетхи Окьяр)
(1880—1943)
թուրքերեն՝ Ali Fethi-bey
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Республиканская народная партия Կաղապար:Нп3 [13][14]
5
(III—VII)
  Мустафа Исмет-паша
(1884—1973)
թուրքերեն՝ Mustafa İsmet-paşa
с Կաղապար:ДатаСобытия года —

Исмет Инёню[комм. 2]
թուրքերեն՝ İsmet İnönü
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [16][17]
Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
6
(I—II)
  Махмуд Джеляль Баяр
(1883—1986)
թուրքերեն՝ Mahmut Celâl Bayar
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [18][19][20]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
7
(I—II)
  Ибрахим Рефик Сайдам
(1881—1942)
թուրքերեն՝ İbrahim Refik Saydam
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [21][22]
Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия[комм. 3] Կաղապար:Нп3
и.о.   Ахмет Фики Тюзер
(1878—1942)
թուրքերեն՝ Ahmet Fikri Tüzer
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия [23]
8
(I—II)
  Мехмет Шюкрю Сараджоглу
(1887—1953)
թուրքերեն՝ Mehmet Şükrü Saracoğlu
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [24]
Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:Нп3
9   Мехмет Реджеп Пекер
(1889—1950)
թուրքերեն՝ Mehmet Recep Peker
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [25]
10
(I—II)
  Хасан Хюсню Сака
(1885—1960)
թուրքերեն՝ Hasan Hüsnü Saka
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [26][27]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
11   Мехмет Шемсеттин Гюналтай
(1885—1960)
թուրքերեն՝ Mehmet Şemsettin Günaltay
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [28]
Կաղապար:Нп3
12
(I—V)
  Али Аднан Эртекин Мендерес
(1899—1961)
թուրքերեն՝ Ali Adnan Ertekin Menderes
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3 [29][30]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия[комм. 4] Կաղապար:Нп3
13
(I—II)
  генерал
Джемаль Гюрсель
(1899—1961)
թուրքերեն՝ Cemal Gürsel
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия армия Կաղապար:Нп3 [31][32]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
и.о.   генерал
Эмин Фахреттин Оздилек
(1898—1989)
թուրքերեն՝ Emin Fahrettin Özdilek
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия [33]
5
(VIII—X)
  Исмет Инёню
(1884—1973)
թուրքերեն՝ İsmet İnönü
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Республиканская народная партия Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3 [16][17]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
14   Али Суат Хайри Ургюплю
(1903—1981)
թուրքերեն՝ Ali Suat Hayri Ürgüplü
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия независимый Կաղապար:Нп3 [34]
Կաղապար:Нп3
15
(I—III)
  Сами Сюлейман Гюндогду Демирель
(1924—2015)
թուրքերեն՝ Sami Süleyman Gündoğdu Demirel
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Партия справедливости Կաղապար:Нп3 [35][36]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия[комм. 5] Կաղապար:Нп3
16
(I—II)
  Կաղապար:Нп3
(1912—1980)
թուրքերեն՝ İsmail Nihat Erim
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия независимый Կաղապար:Нп3 [37]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
17   Կաղապար:Нп3
(1906—1988)
թուրքերեն՝ Ferit Sadi Melen
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3 [38][39]
18   Կաղապար:Нп3
(1919—1998)
թուրքերեն՝ Mehmet Naim Talu
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия независимый Կաղապար:Нп3 [40][41]
Կաղապար:Нп3
19
(I)
  Мустафа Бюлент Эджевит
(1925—2006)
թուրքերեն՝ Mustafa Bülent Ecevit
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Республиканская народная партия Կաղապար:Нп3 [42][43]
20   Махмут Сади Ырмак
(1904—1990)
թուրքերեն՝ Mahmut Sadi Irmak
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия независимый Կաղապար:Нп3 [44]
15
(IV)
  Сами Сюлейман Гюндогду Демирель
(1924—2015)
թուրքերեն՝ Sami Süleyman Gündoğdu Demirel
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Партия справедливости Կաղապար:Нп3 [35][36]
Կաղապար:Нп3
19
(II)
  Мустафа Бюлент Эджевит
(1925—2006)
թուրքերեն՝ Mustafa Bülent Ecevit
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Республиканская народная партия Կաղապար:Нп3 [42][43]
15
(V)
  Сами Сюлейман Гюндогду Демирель
(1924—2015)
թուրքերեն՝ Sami Süleyman Gündoğdu Demirel
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Партия справедливости Կաղապար:Нп3 [35][36]
19
(III)
  Мустафа Бюлент Эджевит
(1925—2006)
թուրքերեն՝ Mustafa Bülent Ecevit
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Республиканская народная партия Կաղապար:Нп3 [42][43]
15
(VI)
  Сами Сюлейман Гюндогду Демирель
(1924—2015)
թուրքերեն՝ Sami Süleyman Gündoğdu Demirel
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия[комм. 6] Партия справедливости Կաղապար:Нп3 [35][36]
и.о.   Турхан Фейзиоглу
(1922—1988)
թուրքերեն՝ Turhan Feyzioğlu
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [комм. 7] [45]
21   адмирал
Саим Бюлент Улусу
(1923—2015)
թուրքերեն՝ Saim Bülend Ulusu
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия армия Կաղապար:Нп3 [46][47]
22
(I—II)
  Халиль Тургут Озал
(1927—1993)
թուրքերեն՝ Halil Turgut Özal
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Партия Отечества Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3 [48][49][50]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3
и.о.   Կաղապար:Нп3
(1925—)
թուրքերեն՝ Ali Hüsrev Bozer
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия [51]
23   Йылдырым Акбулут
(1935—)
թուրքերեն՝ Yıldırım Akbulut
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [52][53]
24
(I)
  Ахмет Месут Йылмаз
(1947—)
թուրքերեն՝ Ahmet Mesut Yılmaz
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [54][55]
Կաղապար:Нп3
15
(VII)
  Сами Сюлейман Гюндогду Демирель
(1924—2015)
թուրքերեն՝ Sami Süleyman Gündoğdu Demirel
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия[комм. 8] Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3 [35][36]
и.о. Эрдал Инёню
(1926—2007)
թուրքերեն՝ Erdal İnönü
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [56][57]
25
(I—III)
  Тансу Пенбе Чиллер
(1946—)
թուրքերեն՝ Tansu Penbe Çiller
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3 [58][59]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3
24
(II)
  Ахмет Месут Йылмаз
(1947—)
թուրքերեն՝ Ahmet Mesut Yılmaz
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Партия Отечества Կաղապար:Нп3 [54][55]
26   Неджметтин Эрбакан
(1926—2011)
թուրքերեն՝ Necmettin Erbakan
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия[комм. 9] Партия благоденствия Կաղապար:Нп3 [60][61]
24
(III)
  Ахмет Месут Йылмаз
(1947—)
թուրքերեն՝ Ahmet Mesut Yılmaz
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Партия Отечества Կաղապար:Нп3 [54][55]
19
(IV—V)
  Мустафа Бюлент Эджевит
(1925—2006)
թուրքերեն՝ Mustafa Bülent Ecevit
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Демократическая левая партия Կաղապար:Нп3 Կաղապար:Нп3 [42][43]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3
27   Абдуллах Гюль
(1950—)
թուրքերեն՝ Abdullah Gül
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Партия справедливости и развития 2002 Կաղապար:Нп3 [62][63]
28
(I—III)
  Реджеп Тайип Эрдоган
(1954—)
թուրքերեն՝ Recep Tayyip Erdoğan
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [64][65]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия 2007 Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия 2011 Կաղապար:Нп3
29
(I—III)
  Ахмет Давутоглу
(1959—)
թուրքերեն՝ Ahmet Davutoğlu
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:Нп3 [66][67]
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия 2015,
июнь
Կաղապար:Нп3
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия 2015,
ноябрь
Կաղապար:Нп3
30   Бинали Йылдырым
(1955—)
թուրքերեն՝ Binali Yıldırım
Կաղապար:ДатаСобытия Կաղապար:ДатаСобытия Йылдырым [68][69]
пост упразднён

Диаграмма пребывания в должности խմբագրել

Йылдырым, БиналиДавутоглу, АхметЭрдоган, Реджеп ТайипГюль, АбдуллаЭджевит, БюлентЙылмаз, МесутЭрбакан, НеджметтинЙылмаз, МесутЧиллер, ТансуИнёню, ЭрдалДемирель, СулейманЙылмаз, МесутАкбулут, ЙылдырымБозер, АлиОзал, ТургутУлусу, БюлентФейзиоглу, ТурханДемирель, СулейманЭджевит, БюлентДемирель, СулейманЭджевит, БюлентДемирель, СулейманИрмак, СадиЭджевит, БюлентТалу, НаимМелен, ФеритЭрим, НихатДемирель, СулейманУргюплю, Суат ХайриИнёню, ИсметОздилек, ФахреттинГюрсель, ДжемальМендерес, АднанГюналтай, ШемсеттинСака, ХасанПекер, РеджепСараджоглу, ШюкрюТюзер, Ахмет ФикиСайдам, РефикБаяр, Махмуд ДжеляльИнёню, ИсметОкьяр, Али ФетхиИнёню, ИсметОкьяр, Али ФетхиОрбай, РауфЧакмак, Мустафа ФевзиАтатюрк, Мустафа Кемаль

Легенда: 1 — правительство ВСНТ; 2 — президентская республика; 3 — парламентская республика; 4 — диктатура

См. также խմբագրել

Նշումներ խմբագրել

  1. Ժողովրդական կուսակցությունը 1924 թվականի նոյեմբերի 10-ին ընդունեց նոր անվանումը՝ Հանրապետական ժողովրդական կուսակցություն։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 Желтов, Максим. «Конституционный референдум в Турции: восход Эрдоганского султаната». ИнтерИзбирком. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-24-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  2. 2,0 2,1 A. L. Macfie British Views of the Turkish National Movement in Anatolia, 1919—22 // Review. — 2002. — Т. 38. — № 3. — С. 27—46.(անգլ.)
  3. 3,0 3,1 «History of The Grand National Assembly of Turkey». Türkiye Büyük Millet Meclisi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-24-ին.(անգլ.)
  4. «1921 Teşkilàti esssie kanunu». Türk anauasa hukuku sitesi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-24-ին.(թուրքերեն)
  5. «Full text of the Treaty of Lausanne (1923)». Wwi.lib.byu.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-12-23-ին. Վերցված է 2013-10-19-ին.(անգլ.)
  6. Ататюрк // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  7. Жевахов, Александр Ататюрк. — М.: Молодая гвардия, 2008. — 344 с. — (Жизнь замечательных людей). — 3000 экз. — ISBN 978-5-235-03163-0
  8. «Mustafa Kemal Atatürk». TDV İslâm Ansiklopedisi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  9. «Fevzi Çakmak». Türk Silahli kuvvetleri. Արխիվացված է օրիգինալից 2010-09-27-ին. Վերցված է 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  10. «Orbay, Hüseyin Rauf». TDV İslâm Ansiklopedisi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  11. Alkan, Mustafa Hüseyin Rauf Orbay’ın Hayatı (1880-1964) // Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. — 2004. — Т. 59. — № XX. — С. 597—642. Архивировано из первоисточника 23 փետրվարի 2020.(թուրքերեն)
  12. «Orbay, Hüseyin Rauf». TDV İslâm Ansiklopedisi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  13. 13,0 13,1 «Ali Fethi Okyar kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  14. 14,0 14,1 «Okyar, Ali Fethi». TDV İslâm Ansiklopedisi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  15. «1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarını karşılaştırılması» (PDF). Kampus.beykent.edu.tr. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020-02-24-ին.(թուրքերեն)
  16. 16,0 16,1 16,2 Инёню // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  17. 17,0 17,1 17,2 «İnönü, Mustafa İsmet». TDV İslâm Ansiklopedisi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  18. Баяр // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  19. «Bayar, Celâl». TDV İslâm Ansiklopedisi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  20. «Mahmut Celâl Bayar». Celalbayar.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  21. «Refik Saydam kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  22. «Dr. Refik Saydam». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  23. «Ahmet Fikri Tüzer». Turkcebilgi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  24. «Şükrü Saracoğlu». Türkçe Bilgi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  25. «Mehmet Recep Peker». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  26. «Hasan Saka kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  27. «Hasan Saka». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  28. «Şemsettin Günaltay kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  29. Мендерес // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  30. «Adnan Menderes». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  31. «Cemal Gürsel kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  32. «Cemal Gürsel». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  33. «Emin Fahrettin Özdilek». Türkçe Bilgi. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  34. «Suat Hayri Ürgüplü». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  35. 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 Демирель // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  36. 36,0 36,1 36,2 36,3 36,4 «Süleyman Demirel». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  37. «Nihat Erim kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  38. «Ferit Melen kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  39. «Ferit Melen». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  40. «Naim Talu kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  41. «Naim Talu». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  42. 42,0 42,1 42,2 42,3 «Bülent Ecevit kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  43. 43,0 43,1 43,2 43,3 «Bülent Ecevit». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  44. «Sadi Irmak kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  45. «Turhan Feyzioğlu». Timeturk. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  46. «Saim Bülend Ulusu kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  47. «Saim Bülend Ulusu». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  48. Озал // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  49. «Turgut Özal kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  50. «Turgut Özal». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  51. «Başbakan». Basbakanlik.gov.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-02-15-ին. Վերցված է 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  52. «Yıldırım Akbulut kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  53. «Yıldırım Akbulut». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  54. 54,0 54,1 54,2 «Mesut Yılmaz kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  55. 55,0 55,1 55,2 «Mesut Yılmaz». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  56. «Erdal İnönü kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  57. «Erdal İnönü». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  58. «Tansu Çiller kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  59. «Prof. Dr. Tansu Çiller». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  60. «Necmettin Erbakan kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  61. «Necmettin Erbakan». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  62. «Abdullah Gül kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  63. «Abdullah Gül». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  64. «Recep Tayyip Erdoğan kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  65. «Recep Tayyip Erdoğan». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  66. «Ahmet Davutoğlu kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  67. «Ahmet Davutoğlu». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  68. «Binali Yıldırım kimdir». Biyografi.net.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)
  69. «Binali Yıldırım». Biyografi.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(թուրքերեն)

Գրականություն խմբագրել

  • Ahmad, Feroz Geschichte der Türkei. — Essen: Magnus, 2005. — 367 с.(գերմ.)
  • Giritli, Dr. Ismet Fifty Years of Turkish Political development 1919—1969. — Istanbul: Fakültler Matbaasi, 1969. — 228 с.(անգլ.)
  • Kreiser, Klaus Kleines Türkei Lexikon. — München: C. H. Beck, 1992. — 367 с.(գերմ.)
  • Nohlen, Dieter; Stöver, Philip Elections in Europe: A data handbook. — Baden-Baden: Nomos, 2010. — 2070 с. — ISBN 978-3-8329-5609-7(անգլ.)
  • Robinson, Richard The First Turkish Republic: a case study in national development. — Cambridge: Harvard University Press, 1963. — 367 с.(անգլ.)

Արտաքին հղումներ խմբագրել


Քաղվածելու սխալ՝ <ref> tags exist for a group named "комм.", but no corresponding <references group="комм."/> tag was found