Մասնակից:Elyanora Karapetyan/Ավազարկղդասականլեզու

Դասական լեզու անկախ գրական ավանդույթով և գրավոր գրականության մեծ և հին զանգվածով լեզու^[1]։ Դասական լեզուները, որպես կանոն, մեռած լեզուներ են կամ ցույց են տալիս դիգլոսիայի բարձր աստիճան, քանի որ լեզվի խոսակցական տեսակները ժամանակի ընթացքում ավելի ու ավելի են շեղվում դասական գրավոր լեզվից:

Դասական հետազոտություններ խմբագրել

Ավանդական եվրոպական դասական ուսումնասիրությունների համատեքստում «դասական լեզուները» հարում են հունարեն և լատիներեն լեզուներին, միջերկրածովյան աշխարհի գրական լեզուներն էին, անտիկ աշխարհում։ Ինչ վերաբերում է համաշխարհային մշակութային կարևորությանը, Էդվարդ Սապիրն իր «լեզու» գրքում կընդլայներ ցուցակը՝ դրանում ներառելով չինարեն, արաբերեն և սանսկրիտ: Երբ մենք հասկանում ենք, որ կրթված դժվարությամբ կարող եմ ձևակերպել մեկ գրական նախադասություն առանց չինական ռեսուրսների օգտագործման, որ մինչ օրս սիամական, բիրմայերեն և կամբոջերեն լեզուներն իրենց վրա կրում են սանսկրիտի անսխալ հետքը որ եկել է Հինդու բուդդիզմ դար առաջ, կամ, որ անկախ նրանից, թե մենք կողմ ենք կամ դեմ դասավանդմանը լատիներենի և հունարենի դպրոցներում, մեր փաստարկը, անկասկած, կորակազրկվի Հռոմից և Աթենքից մեզ եկած բառերով մենք ստանում ենք որոշ պատկերացում, թե ինչ է նշանակում վաղ չինական մշակույթը, բուդդիզմ և դասական միջերկրածովյան քաղաքակրթությունը համաշխարհային պատմության մեջ^[2]: Այս իմաստով դասական լեզուն այն լեզուն է, որը երկար ժամանակ լայն ազդեցություն է ունենում, նույնիսկ այն բանից հետո, երբ իր նախնական ձևով այն այլևս խոսակցական մայրենի լեզու չէ: Եթե մի լեզու օգտագործում է մեկ այլ լեզվի արմատները բառերի ստեղծման համար (ճիշտ այնպես, ինչպես շատ եվրոպական լեզուներ օգտագործում են հունական և լատինական արմատները, նոր բառեր ստեղծելու համար, ինչպիսիք են հեռախոսը և այլն)։ Դա ցույց է տալիս, որ երկրորդ լեզուն դասական լեզու է: Համեմատության համար նշենք, որ մեծ ազդեցության ոլորտով կենդանի լեզուները հայտնի են որպես համաշխարհային լեզուներ ։

Ընդհանուր կիրառում խմբագրել

Սովորաբար համարվում է, որ հետևյալ լեզուներն ունեն դասական աստիճան։ Նման փուլը սահմանափակվում է ժամանակի մեջ և համարվում է դասական, եթե այն դիտվում է որպես գրական լեզվի Ոսկե դար: Այսպիսով, դասական հունարենը մ. թ. ա. 5-4-րդ դարի Աթենքի լեզուն է և որպես այդպիսին, ընդամենը մի փոքր ենթաբազմություն է ընդհանուր հունարենի տեսակների: Դասական շրջանը սովորաբար համապատասխանում է հին ժամանակաշրջանին հաջորդող գրականության ծաղկմանը, ինչպիսիք են դասական լատիներենը, հին լատիներենը փոխարինող դասական շումերսկին, փոխարինելով արխայիկ շումերսկին, դասական սանսկրիտը, որը փոխարինում է վեդիական սանսկրիտին, դասական պարսկերեն, փոխարինելով հինավուրց պարսկերենին: Մասամբ դա տերմինաբանության հարց է և օրինակ, հին չինական լեզուն համարվում է ներառող, այլ ոչ թե դասական չինական լեզվին նախորդող: Որոշ դեպքերում, օրինակ, արաբերեն և թամիլերեն լեզուները, դասական փուլը համապատասխանում է ամենավաղ վկայված գրական տարբերակին^[3]։

Հնություն խմբագրել

•Դասական շումերական (Շումերի գրական լեզու, Մ. թ. ա. 26-ից մինչեւ 23-րդ դար)

•Միջին եգիպտական (հին Եգիպտոսի գրական լեզուն Մ. թ. ա. 20-րդ դարից մինչև Մ. թ. ա. 4-րդ դար)

•Հին վավիլոնյան (Աքքադերեն լեզուն Մ. թ. ա. 20-ից 16-րդ դարերում, ավելի ուշ գրական ստեղծագործությունների համար նմանակված ստանդարտ)

•Միջինասիական (Աքքադերեն լեզուն Մ. թ. ա. 16-13-րդ դարերում)

•Վեդիկ սանսկրիտ (սանսկրիտ ձևը դասական ստանդարտացման օգտագործվում է Վեդիկ տեքստերի 15-ից 10-րդ դարերում)

•Դասական եբրայերեն (լեզուն Թանահ, մասնավորապես մարգարեական գրքերի 7-րդ եւ 6-րդ դարերում)

•Հինավուրց (Աքեմենյանների կայսրության պալատական լեզուն, մ. թ. ա. 6-4-րդ դար)

•Դասական չինարեն (հիմնված Չժոու դինաստիայի գրական լեզվի վրա, Մ. թ. ա. 5-րդ դարից)

•Դասական հունական (5-րդ դարի աթթիկ բարբառ)

•Դասական սանսկրիտ (նկարագրված է Ashtadhyai Panini 4 դար մ. թ. ա.)

•Դասական թամիլերեն լեզու (սանգամյան գրականություն Մ. թ. ա. 2-րդ դարից մինչև Մ. թ. ա. 2-րդ դար, որը որոշվում է Տոլկապիյամով)

•Դասական Պալի (Բուդիստ Կանոն օգտագործել այս լեզուն 2-րդ դարից )

•Դասական լատիներեն (Մ. թ. ա. 1-ին դարի գրական լեզու)

•Դասական մանդեյ (գրական արամեական մանդեյիզմ, Մ. թ. 1-ին դար)

•Դասական սիրիական (սիրիական քրիստոնեության գրական արամեական, 3-5 դդ.)

•Միջին դարը Սասանյանների կայսրության պալատական լեզուն է, 3-7 դդ.

•Դասական Ղպտի (Եգիպտոսի և Ղպտի Ուղղափառ Ալեքսանդրիայի լեզուն, 3-13-րդ դդ., պատարագային լեզու մինչև մեր օրերը)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Hart, George. "https://southasia.berkeley.edu/statement-status-tamil-classical-language". Institute for South Asia Studies, UC Berkeley. Retrieved 18 October 2021.
↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Sapir (1921). https://www.gutenberg.org/ebooks/12629. New York: Harcourt, Brace and Company. p. 164. ISBN 4-87187-529-6. Retrieved February 17, 2006.
↑ https://en.wikipedia.org/wiki/A._K._Ramanujan (1985), https://books.google.com/books?id=nIybE0HRvdQC, New York: Columbia University Press. Pp. 329, ISBN 0-231-05107-7Quote (p.ix–x) "Tamil, one of the four classical languages of India, is a Dravidian language ... These poems (https://en.wikipedia.org/wiki/Sangam_literature, 1st century BC to 3rd century AD) are 'classical,' i.e. early, ancient; they are also 'classics,' i.e. works that have stood the test of time, the founding works of a whole tradition. Not to know them is not to know a unique and major poetic achievement of Indian civilization."

[1] Hart, George. "https://southasia.berkeley.edu/statement-status-tamil-classical-language". Institute for South Asia Studies, UC Berkeley. Retrieved 18 October 2021.

[2] ttps://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Sapir (1921). https://www.gutenberg.org/ebooks/12629. New York: Harcourt, Brace and Company. p. 164. ISBN 4-87187-529-6. Retrieved February 17, 2006.

[3] ttps://en.wikipedia.org/wiki/A._K._Ramanujan (1985), https://books.google.com/books?id=nIybE0HRvdQC, New York: Columbia University Press. Pp. 329, ISBN 0-231-05107-7Quote (p.ix–x) "Tamil, one of the four classical languages of India, is a Dravidian language ... These poems (https://en.wikipedia.org/wiki/Sangam_literature, 1st century BC to 3rd century AD) are 'classical,' i.e. early, ancient; they are also 'classics,' i.e. works that have stood the test of time, the founding works of a whole tradition. Not to know them is not to know a unique and major poetic achievement of Indian civilization."

[1]

[2]

[3]