Վիքիպեդիա

Մասնակից:Artificial123/Սևագրություն

< Մասնակից:Artificial123
Artificial123/Սևագրություն

Վլադիմիր Վասիլևիչ Տերավսկի (բելառուս․՝ Уладзімір Васілевіч Тэраўскі, , նոյեմբերի 23, 1871, Ռոմանովո, Սլուցկի գավառ[be] Մինսկի նահանգ[be], այժմ գ. Լենինո[be] Սլուցկաի շրջան[be] Մինսկի մարզ — նոյեմբերի 10, Մինսկ, բանտ ԽՍՀՄ ՆԳԺԿ), բելառուս դիրիժոր, կոմպոզիտոր?!, բանահյուս, հոգևորական[1]։

Ընտանիք

խմբագրել

Նա եղել է քահանա Վասիլի Տերավսկու ընտանիքի կրտսեր որդին: Հայրը` Վասիլին, ավարտել է Մինսկի աստվածաբանական սեմինարիան, ձեռնադրվել քահանա: 1889 թվականին եղել է Ռոմանովա քաղաքի Սուրբ Գևորգ եկեղեցու ռեկտորը: Պարգևատրվել է խաչի կրծքանշանով[be] (1881): Վլադիմիր Տերավսկու հայրը ղեկավարել է եկեղեցական երգչախումբ:[2].

Տերավսկիի քույրը` Օլգան, եղել է գրող Դմիտրի Բուլգակովսկի[ru] կինը[3]:

Կենսագրություն

խմբագրել
 
 
Праграма адкрыцця Беларускага народнага дома 9 Сакавіка 1919. У праграме паказаны канцэрт хору пад кіраўніцтвам «т. Терявскаго» — Уладзіміра Тэраўскага

Բելառուս. 1889 թվականին նա ավարտել է Սլուցկի սեմինարիան. Նա սովորել է Մինսկի թեմական ճեմարանում[2]։1892-1895 թվականներին ծառայել է բանակում[ru][4]։ Զորացրվելուց հետո 1895-ից եղել է Լիբավա-Ռոմնի երկաթուղային[ru] գծի պետական վերահսկիչը[2]։ 1897-ից նա աշխատել է կոմս Ստրոգանովի Ուրալյան[ru] գործարաններում, ծառայել է որպես խնամակալ, ուսուցիչ Պերմ մարզում[ru]. Գտնվելով Ուրալում` ղեկավարել է սիրողական երգչախմբեր Բիլիմբաեվսկի[ru] և Շայտանսկի[ru] երկաթուղային գործարաններում և երգել է Դ. Արենև-Սլավյանսկու[ru] երգչախմբերում[2][5][6]։ Երգչախմբի երգացանկը բաղկացած էր բելառուսական ժողովրդական երգերից[4]։

1900-ից Մինսկի պետական բանկի մասնաճյուղի աշխատակից է: 1901-ից Մինսկի Վերահսկիչ պալատի 2-րդ կոչման գրասենյակային պաշտոնյա է, միևնույն ժամանակ երգի և մարմնամարզության ուսուցիչ է մարզի խնամատարական հաստատությունում: 1904 թվականին եպիսկոպոս Տեմնոռուսովի[ru] կողմից նշանակվել է սաղմոսերգուն Մինսկի Պետրոպավլովյան տաճարում[ru]։ Միաժամանակ Մինսկի եկեղեցական երգչախմբի երգչախմբավարի օգնականն է: Ապա եղել է դպիր Սուրբ Մարիա Մագդալինայի[ru] եկեղեցում` Ստորոժեվսկայա փողոցում, եղել է երգի ուսուցիչ Մինսկի 3-րդ ծխական դպրոցում։ Быў членам Беларускай асацыяцыі стваральнікаў мастацкіх твораў.

У ліпені 1914 стварыў адзін з першых беларускіх харавых калектываў — Мінскі беларускі хор, які ў 1917 увайшоў у склад Першага Беларускага таварыства драмы і камедыі[1], канцэртаваў з ім па рэспубліцы, удзельнічаў у драматычных спектаклях[1]։ Значную частку рэпертуару хору складалі беларускія народныя песні[2]. Узначальваў музычную частку Першага Беларускага таварыства драмы і камедыі[1]։ Таксама супрацоўнічаў з мастацкай трупай «Беларускі народны тэатр» пад кіраўніцтвам Ф. Аляхновіча[2].

Браў удзел у арганізацыі культурна-асветнага асяродка пры «Беларускай хатцы»[4]։ Выступаў перад дэлегатамі з'езда беларускіх партый і арганізацый у ліпені 1917 г.[2]։ Восенню 1919 г. па запрашэнні У. Ігнатоўскага, рэктара Мінскага педагагічнага інстытута, працаваў выкладчыкам[2]։

У 1918—1919 кіраваў харавой капэлай у Беларускім савецкім тэатры, уваходзіў у склад Таварыства працаўнікоў беларускага мастацтва. 19 верасня 1919 г. у Мінск прыехаў Юзаф Пілсудскі, з якім звязваліся надзеі стварэння польска-беларускай федэрацыі. З той нагоды ў мінскім гарадскім тэатры адбыўся спектакль, у якім выступаў і хор Тэраўскага: хор заспяваў песню, якая на афішах была пазначана як «беларускі гімн»[7]։

Улетку 1920 арыштаваны польскімі акупацыйнымі ўладамі ў Асіповічах за выкананне песень «Каля хацiнкi» і «Панам мы песнi не спяваем» (падчас вобшуку пры ім быў знойдзены рэвальвер)[8]։ Пасля ўтварэння Беларускага дзяржаўнага тэатра ў Мінску яго галоўны хормайстар.

У 1919—1920 гг. — сябра Часовага Беларускага нацыянальнага камітэта ў Мінску[4]։ Працаваў лектарам на настаўніцкіх курсах[2]։ У гэты ж час па прапанове Беларускай вайсковай камісіі пачаў працу па складанні спеўніка для беларускага войска. Спеўнік быў падрыхтаваны да лета 1920 г., але асобнай кніжкай выйшаў толькі ў 1921 г. («Беларускі спеўнік з нотамі на тры галасы паводле народных мелодый»). Наступная кніга — «Беларускі лірнік» — была выдадзена З. Жылуновічам у Берліне ў 1922 г. Праз 4 гады ў Менску выйшаў яшчэ адзін спеўнік для курсантаў Аб'яднанай беларускай вайсковай школы («Вайсковы зборнік», 1926)[2]։

Կալանք

խմբագրել

Арыштаваны 3 верасня 1921 года з жонкай Надзеяй Прохараўнай[9]. Праходзіў па адной справе з артыстамі Усеваладам Фальскім, Уладзімірам Кубарам, яго жонкай Надзеяй Кубар[10], загадчыкам дэзінфекцыйнага аддзела наркамата аховы здароўя Сямёнам Валачковічам[11], старшым механікам Мінскага тэлеграфа Герасімам Раманчыкам[12], тэлеграфістамі Міхаілам Бакуном[13] і Ганнай Бруевіч[14], медсястрой Мінскага шпіталя Сінкліцікіяй Малчанавай[13]. Паводле пастановы калегіі АДПУ СССР ад 23 верасня 1921 У. Кубар і Г. Бруевіч асуджаны да ВМП і 19 кастрычніка 1921 расстраляны. М. Бакун, С. Валачковіч, Н. Кубар, С. Малчанава, Г. Раманчык прыгавораны да 2 гадоў ППК. У. Тэраўскі і У. Фальскі як «неданосчыкі» да ВМП (заменена на 5 гадоў ППК) і этапаваны ў Смаленскі папраўчы дом. Жонку У. Тэраўскага асудзілі да года зняволення ў Мінскім працоўным лагеры. Пасля вызваленя 24 мая 1923 кіраваў харавымі калектывамі БДУ, МБПТ, саюза паштавікоў-тэлеграфістаў.

Браў удзел у рабоце музычнай секцыі Інбелкульта. У 1930 быў расфарміраваны хор Тэраўскага пры Белдзяржуніверсітэце, а ў 1931 ён звольнены з работы ў БДТ-1, абвінавачаны ў нацыянал-дэмакратызме[8]. Служыў псаломшчыкам у царкве св. Марыі Магдаліны. Меў цяжкае матэрыяльнае становішча[8]. Да 1933 г. служыў у Пярэспенскай царкве[2]. Рэгент царкоўнага хору Мікалаеўскага сабора ў Мінску[2]. Зноў арыштаваны 17 жніўня 1938 у Мінску па адрасе: вул. Старажоўская, д. 74, кв. 4. Прыгавораны 1 лістапада 1938 года тройкай НКУС як «агент польскай разведкі» да ВМП. Расстраляны 10 лістапада 1938[5][6].

Па першай справе (групавая, № 20479-с; захоўваецца з фотаздымкамі ў архіве КДБ Беларусі) рэабілітаваны пракуратурай БВА 6.8.1996, па другой (№ 10927-с; захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі) трыбуналам БВА 1.10.1957[6].

Ստեղծագործություններ

խմբագրել

Выявіў вялікія музычныя здольнасці ў дзіцячыя гады[2].

Стварыў музыку да спектакляў БДТ-1 «Бязвінная кроў» У. Галубка (1918), «Каваль-ваявода» (1925), «Машэка», «Кастусь Каліноўскі», «Кар'ера таварыша Брызгаліна» Е. Міровіча, «Панскі гайдук» Н. Бываеўскага і інш[15], заснаваную на шырокім выкарыстанні беларускага фальклору[1][2]. Найбольш вядомай стала музыка да спектакля «На Купалле» М. Чарота (1921). Напісаў песні і рамансы на словы Я. Купалы, Я. Коласа, З. Бядулі, М. Чарота і інш. Запісваў і гарманізаваў народныя песні, частка якіх апублікавана ў зборніках «Беларускі спеўнік з нотамі на тры галасы паводле народных мелодый» (1921), «Беларускі лірнік» (1922), «Вайсковы зборнік» (1926)[1].

Тэраўскі аўтар гімна «Ваяцкі марш» («Мы выйдзем шчыльнымі радамі…»), гімна «Беларуская марсельеза» (на верш Аляксандра Мікульчыка «Адвеку мы спалі…»)[16].

Тэраўскі напісаў музыку да песні «Купалінка», якую многія лічаць народнай, яна з'яўляецца фрагментам музычнага суправаджэння спектаклю «На Купалле», таксама ёсць думка, што ён з'яўляецца аўтарам музыкі да песні «Шумныя бярозы» на словы Я. Купалы[17].

Цікава, што ў час выступленняў У. Тэраўскі меў звычку часам дырыжыраваць пальцамі, павярнуўшыся да хора спіной[17]. Тэраўскі быў круглаваты і лысагаловы, даволі мажны. Ён любіў апранацца ў тон усяму хору па-народнаму: белая беларуская світка, пад ёй вышываная кашуля з саматканым поясам[18].

Գնահատականներ և ստեղծագործական արժեք

խմբագրել

У. Тэраўскі стаяў ля вытокаў стварэння нацыянальнай оперы i нацыянальнай музычнай школы[19]. Толькі спектакль «На купалле» вытрымаў у 1920-я гады 432 паказы[19].

З. Бядуля ў сваім артыкуле «Штрыхi аб беларускай культуры» адзначаў, што хорам Тэраўскага магла б ганарыцца любая нацыя, болей культурная за нашу, і называў Уладзіміра Тэраўскага мастаком-самародкам[20].

Я. Кіпель пісаў, што займаючыся з моладдзю ў хоры‚ У. Тэраўскі стараўся рабіць з харыстаў нацыянальна свядомых людзей. Хор Тэраўскага меў велізарны ўплыў і на беларускае грамадства‚ і на развіццё беларушчыны[21].

Працуючы дырыжорам і кампазітарам, У. Тэраўскі меў сувязі з беларускім нацыянальным рухам. Падчас адкрыцця Першага Усебеларускага з'езду ў снежні 1917 года хор пад яго кіраўніцтвам выканаў тры беларускія песні: Беларускую Марсельезу, «А хто там ідзе» і «Кроў нашу льюць даўно ўжо каты». Усе тры песні былі прынятыя авацыямі[22]։ Песня «Мы выйдзем шчыльнымі радамі» стала гімнам БНР[22].

У хоры У. Тэраўскага спявалі Алеся і Андрэй Александровічы, жонка Я. Кіпеля Марыя[23], Міхась Чарот, стваральнік гімна Рэспублікі Беларусь Н. Сакалоўскі[24] і іншыя. У вершы «Ахвярую Беларускаму хору Тэраўскага» (1919) Міхась Чарот са шчырым узрушэннем заклікаў спяваць «родную, пекную песню» і будзіць край свой ад цяжкага сну[25]։

Մատենագիություն

խմբագրել
  • Ўл. Тэрраўскi Беларускi сьпеўнiк з нотамi на 3 галаса паводле народных мэлёдый. — Менск, 1921. — С. 58.[26]

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Биографический справочник. — Мн: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 Гарбінскі, 1999
  3. ↑ Дмитрий Гаврилович Булгаковский (ռուս.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 УЛАДЗІМІР ТЭРАЎСКІ
  5. ↑ 5,0 5,1 Կաղապար:Крыніцы/Маракоў
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Կաղապար:Крыніцы/Маракоў
  7. ↑ Купала, Янка. Поўны збор твораў: у 9 т. / Янка Купала. — Т. 8. — С. 91.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «Корни «Зеленого Дуба» и минские мостовые» (ռուսերեն).
  9. ↑ ծնվել է 1878 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Մինսկում, եղել է տնային տնտեսուհի
  10. ↑ 1880 թվականին ծնված
  11. ↑ 1878 թվականին ծնված
  12. ↑ 1886 թվականին ծնված
  13. ↑ 13,0 13,1 1895 թվականին ծնված
  14. ↑ 1896 թվականին ծնված
  15. ↑ Куліковіч Мікола. Савецкая беларуская опэра // Спадчына № 6 — 1991. С. 75-88.
  16. ↑ «Тэраўскі Уладзімір».
  17. ↑ 17,0 17,1 «Тузін шлягераў, пазбаўленых аўтараў».
  18. ↑ «На хвалі Свабоды: 50 гадоў беларускага эфіру без цэнзуры. Год 1968».
  19. ↑ 19,0 19,1 Максiм IЎКIН. «Як аўтарская «Купалінка» стала народнай песняй?». {{cite web}}: Cite has empty unknown parameters: |trans_title=, |separator=, |month=, and |coauthors= (օգնություն)
  20. ↑ З. Бядуля. «Штрыхi аб беларускай культуры». {{cite web}}: Cite has empty unknown parameters: |trans_title=, |separator=, |month=, and |coauthors= (օգնություն)
  21. ↑ Яўхім Кіпель. «Гуртаванне беларускае моладзі». {{cite web}}: Cite has empty unknown parameters: |trans_title=, |separator=, |month=, and |coauthors= (օգնություն)
  22. ↑ 22,0 22,1 Symbolika państwowa Białoruskiej Republiki Ludowej. — Białoruska…. — С. 277—278.
  23. ↑ Марыя Кіпель. «Пасьля арышту мужа». {{cite web}}: Cite has empty unknown parameters: |trans_title=, |separator=, |month=, and |coauthors= (օգնություն)
  24. ↑ Аўтара гімна Беларусі нарадзіла докшыцкая зямля
  25. ↑ Багдановіч І.Э. Міхась Чарот // Гісторыя беларускай літаратуры ХХ стагоддзя: У 4 т.. — Мн., 1999. — Т. 2. — С. 454-474.
  26. ↑ «Продолжение списка белорусскоязычных публикаций 1918—1922 гг., хранящихся в Славянском фонде БАН».

Գրականություն

խմբագրել
  • НГАБ, ф. 136, в. 1, с. 41145;
  • Памятная книжка Минской губернии.;
  • Травень М. Уладзімір Тэраўскі — ахвяра бальшавізму // Бацькаўшчына. — № 30. — 1956.
  • Гесь А., Ляхоўскі У. Калі песня жыве беларуса, будзе жыць беларускі народ!»: Жыццё і творчы шлях Уладзіміра Тэраўскага // Мастацтва. — № 12. — 1966.
  • Тэраўскі Уладзімір // Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.: Жыццярысы, мартыралогія, успаміны / Уклад. Ю. Гарбінскі. — Менск—Мюнхен: Беларускі кнігазбор, 1999. — ISBN 985-6318-65-3
  • Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. / Рэдкал.: Пашкоў Г. П. [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6, кн І.. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
  • Կաղապար:Крыніцы/Маракоў
  • Կաղապար:Крыніцы/Маракоў
  • Կաղապար:Крыніцы/Маракоў
  • Купала, Янка. Поўны збор твораў: у 9 т. / Янка Купала. — Т. 8. Артыкулы, нататкі, выступленні. Калектыўныя творы. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2002. — 462 с.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Artificial123/Սևագրություն&oldid=5063556» էջից