Ֆաբ լաբորատորիան (պատրաստման լաբորատորիա) փոքրածավալ արտադրամաս է, որն առաջարկում է (անձնական) թվային արտադրություն։
Ֆաբ լաբորատորիան սովորաբար համալրված է համակարգչային կառավարվող ճկուն գործիքներով, որոնք ընդգրկում են մի քանի տարբեր երկարությունների կշեռքներ և տարբեր նյութեր՝ նպատակ ունենալով «գրեթե ամեն ինչ» պատրաստել: Սա ներառում է տեխնոլոգիայով ապահովված ապրանքներ, որոնք ընդհանուր առմամբ ընկալվում են որպես զանգվածային արտադրությամբ սահմանափակված:
Թեև ֆաբ լաբորատորիաները դեռևս պետք է մրցակցեն զանգվածային արտադրության և դրա հետ կապված մասշտաբային տնտեսությունների հետ՝ լայնորեն տարածված ապրանքներ արտադրելու հարցում, նրանք արդեն ցույց են տվել, որ կարող են անհատներին զարգացնել ու հզորանցել իրենց համար խելացի սարքեր ստեղծելու նպատակով: Այս սարքերը կարող են հարմարեցվել տեղական կամ անձնական կարիքներին այնպես, որ գործնական կամ տնտեսական չեն՝ օգտագործելով զանգվածային արտադրությունը:
Fab lab շարժումը սերտորեն համահունչ է DIY շարժման, ազատ օգտագործման, բաց կոդով սարքաշարի, արտադրողների մշակույթի, ազատ ու բաց կոդով շարժման հետ և կիսում է փիլիսոփայությունը, ինչպես նաև տեխնոլոգիան նրանց հետ:
Fab lab ծրագիրը նախաձեռնվել է լայնորեն ուսումնասիրելու, թե ինչպես է տեղեկատվության բովանդակությունը առնչվում դրա ֆիզիկական ներկայացմանը և ինչպես է թերսպասարկվող համայնքը կարող է սնուցվել տեխնոլոգիայի միջոցով ժողովրդական մակարդակում: Ծրագիրը սկսվեց որպես Grassroots Invention Group-ի և Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի Մեդիա Լաբում գտնվող Բիթերի և Ատոմների կենտրոնի համագործակցություն՝ Ազգային գիտական հիմնադրամի (Վաշինգտոն, ԱՄՆ) դրամաշնորհով 2001 թվականին:
Վիգյան Աշրամը Հնդկաստանում առաջին ֆաբ լաբորատորիան էր, որը ստեղծվեց MIT-ից դուրս: Այն հիմնադրվել է 2002 թվականին և ստացել կապիտալ սարքավորումներ NSF-USA-ի և IITK-ի կողմից։
Թեև Grassroots Invention Group-ն այլևս Մեդիա Լաբում չէ, The Center for Bits and Atoms կոնսորցիումը դեռ ակտիվորեն ներգրավված է նկարագրության և պատրաստման հետ կապված ոլորտների շարունակական հետազոտություններում, սակայն չի համակարգում, կամ չի օժանդակում աշխարհում գտնվող լաբորատորիաներից որևէ մեկին: Ֆաբ լաբի ձևաչափը նույնպես առաջացել է MIT-ում (MAS.863) հայտնի դասից, որը կոչվում է «Ինչպես անել (գրեթե) ամեն ինչ»: Այս դասը դեռ առաջարկվում է աշնանային կիսամյակներում:
Ֆաբ լաբում ճկուն արտադրական սարքավորումները կարող են ներառել.
Հիմնականում արագ նախատիպեր. սովորաբար պլաստիկ կամ գիպսային մասերի 3D տպիչ
3 առանցքով CNC մեքենաներ. 3 կամ ավելի առանցք, համակարգչային կառավարվող ֆրեզերային կամ շրջադարձային մեքենաներ
Տպագիր սխեմաների տախտակի ֆրեզավորում կամ փորագրում․ երկչափ, բարձր ճշգրտությամբ ֆրեզավորում՝ նախապես պղնձապատ տախտակներում սխեմաների հետքեր ստեղծելու համար
Միկրոպրոցեսորների և թվային էլեկտրոնիկայի նախագծման, հավաքման և փորձարկման կայաններ
Կատարվում է նյութի հետ աշխատանք՝ CNC հաստոցի միջոցով, որը կատարվում է LABNL Կուլտուրալ Սիուդադանոյում գտնվող Ֆաբ Լաբում:Կտրիչներ, թերթի նյութի համար․ լազերային կտրիչ, պլազմային կտրիչ, ջրի շիթային կտրիչ, դանակի կտրիչ:
Fab լաբերի կողմից ձեռնարկված խոշոր նախագծերից մեկը ներառում է համայնքի անվճար FabFi անլար ցանցերը (Աֆղանստանում, Քենիայում և ԱՄՆ-ում): Առաջին քաղաքային մասշտաբով FabFi ցանցը, որը ստեղծվել է Աֆղանստանում, գործում է երեք տարի համայնքի հսկողության ներքո և առանց հատուկ սպասարկման: Քենիայի ցանցը, որը հիմնված է Նայրոբիի համալսարանում (UoN)), վերոնշված փորձի հիման վրա, սկսեց ծառայության որակը վերահսկել և վճարովի լրացուցիչ ծառայություններ տրամադրել, որպեսզի ցանցը չեզոք դառնա ծախսերի նկատմամբ:
Ֆաբ Ակադեմիան օգտագործում է Ֆաբ Լաբ ցանցը՝ սովորեցնելու գործնական, թվային արտադրության հմտություններ։ Ուսանողները հավաքվում են Ֆաբ Լաբ "Սուպերնոդներում"՝ մասնակցելու 19 շաբաթ տևողությամբ դասընթացին, ստանալու դիպլոմ և կառուցելու պորտֆոլիո։ Որոշ դեպքերում դիպլոմը հավաստագրված է կամ առաջարկում է ակադեմիական կրեդիտներ։ Ուսումնական պլանը հիմնված է MIT-ի արագ նախատիպավորման՝ MAS 863-ի "Ինչպես պատրաստել (գրեթե) ամեն ինչ" դասընթացի վրա։ Դասընթացի արժեքը գնահատվում է 5000 ԱՄՆ դոլար, սակայն կարող է տարբերվել՝ գտնվելու վայրից և առկա կրթաթոշակային հնարավորություններից։ Բոլոր դասընթացի նյութերը հրապարակայնորեն արխիվացված են առցանց այստեղ։
Ֆաբ Սիթին ստեղծվել է հետազոտելու նորարարական ուղիները ապագայի քաղաքը ստեղծելու համար։ Այն կենտրոնացած է նյութերի աղբյուրների և օգտագործման ձևերի փոփոխման և ձևավորման վրա։ Այս փոփոխությունը պետք է հանգեցնի քաղաքային մոդելի փոփոխության՝ 'PITO-ից դեպի DIDO', այսինքն՝ 'արտադրանք-ներս, աղբ-դուրս'՝ դեպի 'տվյալներ-ներս, տվյալներ-դուրս'։ Սա ի վերջո կարող է փոխակերպել քաղաքները ինքնաբավ միավորների մինչև 2054 թվականը՝ համահունչ Բարսելոնայի կատարած խոստմանը։ Ֆաբ Սիթին կապվում է ֆաբ լաբ շարժման հետ, քանի որ դրանք օգտագործում են նույն մարդկային ռեսուրսները։ Ֆաբ քաղաքները օգտագործում են ֆաբ լաբերի օգտատերերի նորարարական ոգին։
Կանաչ Ֆաբ Լաբ Ցանցը, որը սկսվել է Կատալոնիայի Green Fablab-ից, բաղկացած է ֆաբ լաբներից, որոնք ընդունում են բաց կոդով սիմբիոտիկ տնտեսության և շրջանաձև տնտեսության գաղափարները կանաչ ձեռնարկատիրության միջոցով։ Օրինակ, նրանք խթանում են տարածված վերամշակումը, որտեղ տեղացիները վերամշակում են իրենց պլաստիկ թափոնները՝ տեղական աղբյուրներից հավաքված մանրացված պլաստիկը վերածելով արժեքավոր իրերի՝ մասնիկների միաձուլված արտադրության/հատիկների միաձուլված արտադրության (FPF/FGF) 3D տպագրության միջոցով, ինչը ոչ միայն լավ տնտեսական, այլև լավ բնապահպանական տարբերակ է։
Բոլոր պաշտոնական Ֆաբ Լաբերի ցանկը պահպանվում է համայնքի կողմից fablabs.io կայքի միջոցով։ 2019 թվականի նոյեմբերի տվյալներով, աշխարհում գոյություն ուներ 1830 Ֆաբ Լաբ։ Ներկայումս Ֆաբ Լաբեր կան բոլոր մայրցամաքներում, բացի Անտարկտիդայից։
