Վիքիպեդիա

Մասնակից:Յան/Ավազարկղ 9

< Մասնակից:Յան

Բաց աղբյուրների հասանելիություն, քաղաքացիական լրագրություն կամ հասարակական լրագրություն, 1999 թվականին հոդվածի վերնագրում Էնդրյու Լեոնի կողմից սահմանված տերմին է Սալոն ամսագրում[1]։ Թեև տերմինը իրականում չի օգտագործվել Լեոնարդի հոդվածի հիմնական տեքստում,վերնագիրն արտացոլում էր Slashdot ինտերնետային տեխնոլոգիաների բլոգի օգտատերերի Jane's Intelligence Review-ի միջև համագործակցությունը։ Գրող Յոհան Ինգլես Լե-Նոբելը խնդրել է կիբերահաբեկչության վերաբերյալ, այնուհետև վերաշարադրել է իր պատմությունը այդ ակնարկների հիման վրա և փոխհատուցում վճարել Slashdot-ի eadersհեղինակների, որոնց տեղեկատվությունն ու խոսքերը նա օգտագործել է[2][3]։

Այս արտահայտության վաղ օգտագործումը հստակ ենթադրում էր հայտնի լրագրողի կողմից հեղինակային իրավունքով պաշտպանված գրառումների վճարովի օգտագործում, որոնք տեղադրված էին հանրային առցանց ֆորումում։ Այսպիսով, սա վերաբերում էր նորությունների հավաքագրման և փաստերի ստուգման լրագրողական ստանդարտ մեթոդներին և արտացոլում էր նմանատիպ տերմին՝ բաց կոդով հետախուզական տվյալներ, որն օգտագործվում էր 1992 թվականից ռազմական հետախուզության շրջանակներում։

Այդ ժամանակից ի վեր այդ տերմինի իմաստը փոխվել և ընդլայնվել է, և ներկայումս այն սովորաբար օգտագործվում է համացանցային լրագրության նորարարական հրատարակման ձևերը նկարագրելու համար, այլ ոչ թե պրոֆեսիոնալ լրագրողի կողմից նորությունների պատմություններ որոնելու համար։

Հասանելի աղբյուրների լրագրություն տերմինը հաճախ օգտագործվում են առցանց հրատարակությունների լայն տեսակները նկարագրելու համար՝ սկսած կիսամասնակցության վրա հիմնված առցնաց համայնքների լրագրության տարբեր ձևերից (օրինակ՝ NorthWest Voice հեղինակային թերթի նման նախագծեր),[4] մինրև իրական հասանելի նորությունների հրատարակություններthrough to genuine open-source news publications (ինչպես օրինակ՝ իսպանական 20 րոպե, և վիքիլուրեր)։

Համեմատաբար նոր ուղղություն է կոնվերգենտ հարցումների կիրառումը, որոնք թույլ են տալիս ուղարկել և քվեարկել խմբագրական և հոդվածների և կարիքների վերաբերյալ։ Ժամանակի ընթացքում հարցման արդյունքները համընկնում են առավել ընդունված խմբագրականների և կարծիքների հետ, որոնց թվում են Opinionrepublic.com և[5] Digg։ Գիտնականները նաև փորձեր են կատարում լրագրության բուն գործընթացի հետ, օրինակ՝ օգտագործելով բաց աղբյուրներ լրագրողների ստեղծած սյուժեի հիմք ստեղծելու համար[6]։

Կիրառում խմբագրել

Առաջին հայացքից, կարող է թվալ, որ բլոգները համապատասխանում են ներկայիս բաց աղբյուրների հասանելիության ժամանակակից պատկերացումներին։ Այնուամենայնիվ, բաց աղբյուր տերմինի օգտագործումը ներկայումս ակնհայտորեն ենթադրում է այն իմաստը, որը նրան տալիս է բաց կոդով ծրագրային ապահովման շարժումը․ երբ ծրագրի աղբյուրը հրապարակվում է բաց, որպեսզի որևէ մեկը կարողանա գտնել և շտկել սխալները կամ ավելացնել նոր հնարավորություններ. բաց կոդով ծրագրային շարժումը թույլ է տալիս բաց կոդով ծրագրաշարեր, յուրաքանչյուր ոք կարող է նաև ազատորեն վերցնել և վերաօգագործել այս աղբյուրի կոդը՝ սահմանված լիցնենզիայի պարամետրերի շրջանակներում նոր ստեղծագործություններ ստեղծելու համար։

Հաշվի առնելով հեղինակային իրավունքի որոշակի իրավական ավանդույթները, բլոգները չեն կարող լինել բաց աղբյուր այն իմաստով, որ արգելվում է օգտագործել բլոգերի բառերը կամ այցելուների մեկնաբանությունները և դրանք նորից օգտագործել այն ձևով՝ առանց հեղինակային իրավունքի խախտման կամ վճարում կատարելու համար։ Այնուամենայնիվ, շատ բոլգերներ ապավինում են նման նյութերին մեջբերումների միջոցով (հաճախ հղումներով աղբյուրի նյութերին), և հետևում են առաջարկություններին, որոնք ավելի շատ նման են հետազոտությանը, քան լրատվամիջոցներին։

Creative Commons-ը լիցենզային պայմանագիր է, որն օգտակար է որպես բլոգավորմանը բնորոշ նման կառուցվածքային երկընտրանքի իրավական լուծում, և դրա արդյունքը հայտնվում է հիպերհղման միջոցով մեկ այլ հրապարակված հոդվածի, պատկերի, կամ տեղեկատվության մի մասը։ Քանի որ բլոգային աշխատանքները կարող են միանշանակ տեղեկացնել ընթերցողներին և այլ մասնակիցներին Creative Commons-ի միջոցով իրենց տեքստի բաց լինելու մասին, դրանք ոչ միայ բաց են հրապարակվում, այլ նաև թույլ են տալիս յուրաքանչյուրին, գտնել, քննադատել, ընդհանրացնել իրենց աշխատանքները և այլն։

Վիքի աղբյուրներ խմբագրել

Վիքի աղբյուրներ մասնակցային լրագրության կամ քրաուդսորսինգի ձև է, որն օգտագործվում է վիքի տեխնոլոգիաները՝ օգտատերերի միջև համագործակցությունը խթանելու համար։ Համագործակցային լրագրության ձև է։ Վիքի աղբյուրների ամենավառ օրինակը վիքիլուրերն են։ Համաձայն Փոլ Բրեդշոուի՝ գոյություն ունեն վիքի տվյալների հինգ հիմնական տեսակ՝ վիքի աղբյուրների երկրորդ փուլ, որի ընթացքում ընթերցողները կարող են խմբագրել իրենց իսկ ստեղծած հոդվածը, քրաուդսորսինգ, միջոց լուսաբանելու նյութերը, որոնք հնարավոր չէր պատրաստել ինքնուրույն, (հավանաբար նյութատեխնիկական նկատառումներով), բայց որը հնարավոր է դառնում վիքի տեխնոլոգիայի միջոցով, լրացուցիչ վիքի աղբյուրներ կամ տվյալներ, բնօրինակ լրագրության ստեղծում, օրինակ՝ «ստեղծել վիքի հարակից պատմությունների համար», որում վիքին համարվում է որպես բաց հարթակ, որի թեման որոշվում է որոշվում է օգտագործողի կողմից, և որտեղ կարող են ստեղծվել նյութեր, որոնք այլ կերպ չէին լինի, իսկ նութատեխնիկական վիքի աղբյուրները, որոնք ընդգրկում են վիքին՝ հասանելի լինելով միայն իր իսկ մասնակիցներին, որը թույլ է տալիս կիրառել բազմակի հեղափոխություն, ինչպես նաև կարող է նպաստել թափանցիկությանը և/կամ մշտական բնույթին[7]։

Օրինակներ խմբագրել

2004 թվականին վիքիլուրերը որպես վիքի տեխնոլոգիայի վրա ամբողջ լրատվական համակարգը կառուցելու փորձ։ Այնուամենայնիվ, վիքինյութերը և, ըստ էության, Վիքիպեդիան, ամենամեծ հաջողությունն են ունեցել լուսաբանելու խոշոր լրատվական իրադարձությունները, որոն ներառում են մեծ թվով մարդիկ, ինչպիսիք են Կատրինա (փոթորիկը) Վիրջինիայի պոլիտեխնիկակական ինստիտուտի զանգվածային սպանություն, որտեղ առաջին աղբյուրներից տեղեկատվությունը կամ առաջին հաղորդագրությունների առկայությունը կազմում են նյութերի մեծ մասը, և որտեղ զեկույցների հարստությունը արժեքավոր է դարձնում կենտրոնական տեղեկատվական պալատը, Թեվլովը և Ստյուարտը[8] կարծում են, որ վիքիլուրերը և Վիքիպեդիան հատուկ նշանակություն են ստանում այնպիսի ճգնաժամների ժամանակ, ինչչպիսին է Կատրիան փոթորիկը, որը բլոգներում քննարկումներ կամ նոր տեխնոլոգիաների մասին հիշատակումներ է առաջացնում։

Մայք Յամամոտոն նշում է, որ արտակարգ իրավիճակների ժամանակ վիքիները դառնում են կարևոր հավաքատեղիներ ոչ միայն լրատվական նյութերի, այլ ռեսուրսների, անվտանգության տեղեկագրերի, անհայտ կորածների մասին հաղորդագրությունների և այլ կարևոր տեղեկատվության փոխանակման, ինչպես նաև վիրտուալ աջակցության խմբերի հանդիպման վայր։ Նա դա տեսնում է որպես շարժիչ ուժ՝ համայնքի կարիքը[9]։

2005 թվականի հունիսին, the Լոս Անջելես Թայմս որոշեց փորձարկել Իրաքի պատերազմի մասին վիքիթեքի հետ՝ համացանցում հրապարակելով սեփական խմբագրականը, բայց ընթերցողներին առաջարկելով վերաշարադրել այն՝ օգտագործելով վիքիտեխնոլոգիան։ Փորձը լայնորեն լուսաբանվել է ինչպես նախնական, այնպես էլ հետընտրական մեկանարկից առաջ, ինչպես հիմնական լրատվամիջոցներում, այնպես էլ բլոգոսֆերայում։ Խմբագրության տեսանկյունից, փորձն, ընդհանուր առմամբ, անհաջող է համարվել[10]։

2005 թվականի սեպտեմբերին, Esquire ամսագիրը օգտագործել է Վիքիպեդիան հենց «Վիքիպեդիան AJ Jacobs-ի կողմից» հոդվածի համար[պարզաբանել]։ Նախագծում օգտատերերին կոչ է արվել օգնել Ջեյքոբսին բարելավել հոդվածը՝ նպատակ ունենալով տպագիր ամսագրում հրապարակել հոդվածի «առաջ» և «հետո» տարբերակները։ Նա միտումնավոր մի քանի սխալ թույլ տվեց՝ փորձը մի փոքր ավելի հետաքրքիր դարձնելու համար Առաջին 24 ժամվա ընթացքում հոդվածը ստացել է 224 խմբագրում, 48 ժամվա ընթացքում այն դարձել է 373, և ավելի քան 500-ը, մինչև հետագա խմբագրումը կասեցվի, որպեսզի հոդվածը տպագրվի։

2006 թվականին, Wired փորձարկել է նաև վիքի ռեսուրսների մասին հոդվածը։ Երբ գրող Ռայան Սինգելը իր խմբագրին ներկայացրեց 1,000 բառին նախագիծ, «հոդվածը մարդու կողմից ընթերցվող 800 բառ կրճատելու փոխարեն, օգոստոսի 29-ին տեղադրվեց այնպես, ինչպես կա SocialText-ում տեղադրված վիքի էջում և հայտարարվեց, որ այն բաց է խմբագրման համար յուրաքանչյուրի համար, ով ցանկանում է գրանցվել[11]։ Երբ փորձառությունը փակվեց, պարզվեց, որ կար 348 խմբագրում հիմնական պատմության մեջ, 21 առաջարկվող վերնագիր, և քննարկման էջերում 39 փոփոխություն։ Բնօրինակ հոդվածի 20 հիպերհղումներին ավելացվել է երեսուն։ Օգտատերերից մեկին դուր չեկավ Ուորդ Քանինգհեմի մեջբերումները, Վիքի ծրագրավորման հայրը, այնպես, որ հարցազրույցներից գրառումների մեծ մասը տեղադրվեց կայքում, որպեսզի համայնքը կարողանա ավելի լավ բան ընտրել[11]։ Սինգելը կարծում էր, որ վերջնական հոդվածը ավելի ճշգրիտ և ներկայացուցչական էր վիքի ռեսուրսների օգտագործման համար, բայց ոչ ավելի քան այն, որը այլ կերպ կպատրաստվեր։

«Շաբաթվա խմբագրություններում բացակայում է պատմողական հոսքը, որը սովորաբար առկա է Wired-ի նորություններում։ Անցումները մի փոքր ընդհատվող են թվում, չափազանց շատ ընկերությունների հիշատակումներ և չափազանց չոր բացատրություններ, թե ինչպես են աշխատում վիքիները»։

«Ինձ համար դա ավելի շատ նման է սկսնակ ձեռնարկի, քան պատմության»

Այնուամենայնիվ, շարունակեց, Սինգելը, որը ձախողեց փորձը, և նա զգաց, որ պատմությունը «ակնհայտորեն հետաքրքրություն է առաջացրել այն համայնքի նկատմամբ, որը ցանկանում է բարելավել նորությունների պատմությունները»։ Հուսով եմ, որ մենք կշարունակենք փորձեր կատարե;՝ այս համայնքն ավելի ներգրավելու ուղիներ գտնելու համար։

2010 թվականի ապրիլին, Wahoo թերթը համագործակցել է «WikiCity Guides»-ի հետ՝ ընդլայնելու իր լսարանը և տեղական հասանելիությունը։ «Այս գործընկերության միջոցով Wahoo թերթը օգտակար գործիք է տրամադրում ընթերցողների հետ շփվելու համար, իսկ ընթերցողները միմյանց հետ՝ խթանելու և լուսաբանելու այն ամենը, ինչ առաջարկում է Wahoo-ն, - ասաց Wahoo թերթի հրատարակիչ Շոն Բարենկլաուն[12]։ Չնայած փոքր երթևեկությանը իր շրջանակի համեմատ, WikiCity Guides-ը հայտնի է որպես ամենամեծ վիքին ավելի քան 13 միլիոն ակտիվ էջերով։

Գրականություն վիքի աղբյուրների վերաբերյալ խմբագրել

Էնդրյու Լիխը վիքի կայքերը դասում է ներգրավվածության վրա հիմնված լրագրության ավելի լայն կատեգորիայի, որը ներառում է բլոգեր, քաղաքացիական լրագրության մոդելներ, ինչպիսիք են «OhMyNews»-ը և հավասար հրատարակչական մոդելները, ինչպես նաև Սլեշդոթը, և, որը, նրա կարծիքով յուրահատուկ կերպով վերացնում է պատմական գիտելիքների բացը՝ բովանդակության աղբյուրների ընդհանուր պակասը այն ժամանակահատվածում, երբ նորություններ են հրատարակվում և գրվում են պատմության գրքեր[13]։

Մասնակցայի լրագրությունը, նա պնդում է, որ «այն առցանց լրագրությունը վերածել է ոչ միայն ռեպորտաժի, այլ կյանքի ցիկլի, որի շրջանակներում մշակվում է ծրագրային ապահովումը, օգտատերերը ստանում են նոր հնարավորություններ, ստեղծվում է լրագրողական բովանդակություն, և գործընթացը կրկնվում է՝ ինքնուրույն կատարելագործվելով»[14]։

Ֆրանցիսկոն[15] Վիքին սահմանում է որպես մասնակցության վրա հիմնված լրագրության «հաջորդ քայլը»։ «Բլոգերը օգնում են մարդկանց հրապարակել և արտահայտվել։ Սոցիալական մեդիան թույլ է տալիս գտնել և միավորել այս ցրված բլոգերներին։ Վիքիները հարթակներ են, որոնք օգնում են նրանց, ովքեր գտել են միմյանց համագործակցության նպատակով»։

Առավելություններ խմբագրել

Վիքին կարող է ծառայել որպես հավաքական ճշմարտություն իրադարձության մասին՝ արտացոլելով հարյուրավոր տեսակետներ և չծանրաբեռնելով որևէ լրագրողի՝ բացահայտելով, թե ինչն է օբյեկտիվ ճշմարտությունը տվյալ հանգամանքներում։

Վիքիները ռեսուրսները թույլ են տալիս նորություններին արդյունավետորեն լուսաբանել այն հարցերը, որոնց վերաբերյալ կարծիքների այնքան լայն շրջանակ կա, որ դժվար կլինի, եթե ոչ անհնար, դրանք արդյունավետորեն ներկայացնել մեկ հոդվածում։ Օրինակները կարող են լինել տեղական տրանսպորտի հետ կապված խնդիրները, մասնակցել խոշոր միջոցառնումների, ինչպիսիք են երաժշտական փառատոնը կամ բողոքի երթը, տեղական ռեստորանների կամ խանութների ուղեցույցները կամ խորհուրդները։ Վիքիճամփորդ կայքը նման օրինակ է․ «ամբողջ աշխարհի ուղեցույց, որը լիովին գրված է հեղինակների կողմից, ովքեր ապրում են այն վայրում, որի մասին խոսում են, կամ բավականաչափ ժամանակ են անցկացրել այնտեղ՝ համապատասխան տեղեկատվություն հրապարակելու համար։ Նրան, ովքեր ապրում են այն վայրում, որի մասին նրանք խոսում են կամ բավականաչափ ժամանակ են անցկացրել այնտեղ՝ համապատասխան տեղեկատվություն հրապարակելու համար»[16]։

Կազմակերպությունները, որոնք ամբողջությամբ ցանկանում են բացել վիքիռեսուրսներ իրենց լսարանի համար, կարող են նաև միջոց գտնել իրենց համայնքների խնդիրները բացահայտելու համար։ Վիքիպեդիան, օրինակ, նշում է Եվա Դոմինգեսը, արտացոլում է, թե որ գիտելիքներն են անենից շատ կիսվում՝ հաշվի առնելով, որ ինչպես բովանդակությունը, այնպես էլ հոդվածների ստեղծման առաջարկները ներկայացվում են հենց օգտատերերի կողմից[17]։

Ներքին վիքիռեսուրսները նաև թույլ են տալիս լրատվական օպերատորներին համակարգել և կառավարել բարդ պատմություն, որում ներգրավված են բազամաթիվ լրագրողներ․ լրագրողները կարող են համագործակցել՝ խմբագրելով մեկ վեբ էջ, որին բոլորն ունեն մուտք։ Թափանցիկությամբ հետաքրքրված լրատվական կազմակերպությունները կարող են նաև Վիքի հրապարակել «ուղիղ», քանի որ այն զարգանում է, մինչդեռ յուրաքանչյուր գրառմանը ուղեկցող քննարկման տարածքը կարող է նաև նպաստել օգատագործողների հետ արդյունավետ երկխոսությանը։

Բացի այդ, օգտվողներին հոդվածներ ստեղծելու հնարավորություն տալը ակնհայտ տնտեսական և մրցակցային առավելություններ ունի։ Էժան միկրոհրապարակումների աճով, որոնք նպաստում են, մասնավորապես, ինտերնետին և բլոգավորման ծրագրակազմին, ինչպես նաև հեռարձակվողների, հրատարակիչների առցանց լրատվական շուկա մուտք գործելուն, լրատվական կազմակերպությունները բախվում են աճող մրցակցության բոլոր կողմերից։ Միևնույն ժամանակ, տպագիր և հեռարձակվող գովազդի եկամուտները նվազում են, մինչդեռ առցանց գովազդի եկամուտների համար մրցակցությունը կատաղի է և կենտրոնացված է մի քանի խոշոր խաղացողների վրա։ Օրինակ, ԱՄՆ-ում, ըստ Ջեֆրի Ռապորտի, 2006 թվականին համախառն գովազդային եկամուտների 99 տոկոսը բաժին է ընկել 10 խոշորագույն կայքերին[18]։

Վիքիները թույլ են տալիս լրատվական կայքերին մեծացնել իրենց հասանելիությունը, ինչպես նաև ավելացնել այն ժամանակը, երբ օգատերերը ծախսում են իրենց կայքում, ինչը գովազդատուների ներգրավման հիմնական գործոնն է։ Եվ, ըստ Դեն Գիլմորի «երբ վիքին ճիշտ է աշխատում, այն ստեղծում է համայնք, որն ունի ճիշտ գործիքներ, կարող է ինքնուրույն հոգ տանել»[19]։ Լրատվական կազմակերպության համար համայնքի օգտակար կողմնակի ազդեցությունը ընթերցողների հավատարմությունն է։

Էնդրյու Լիխը նշում է «բաց կոդով շարժման ոգու» կարևորությունը (2004b էջ 6) դրա մշակման մեջ, ինչպես նաև այն, որ վիքիները հիմնականում գործում են որպես «սոցիալական ծրագրակազմ, որը նպաստում է այլ օգտվողների հետ հաղորդակցմանը և համագործակցությանը»[20]։ Մասնավորապես, Լիխը վիքի մոդելի հաջողությունը կապում է չորս հիմնական առանձնահատկությունների հետ՝ օգտագործողների համար ձևաչափում, պայմանագրային կառուցվածք, որը չի պարտադրվում ծրագրային ապահովման կողմից, «փափուկ» անվտանգություն և համատարած հասանելիություն, ինչպես նաև Վիքի թափանցիկություն և փոփոխությունների պատմության գործառույթ։

Ուսանողական վիքիները հնարավորություն են ընձեռնում ուսուցումը գործնականում ինտեգրելու լրագրողական կրթության ծրագրում[21]։

Թերություններ խմբագրել

Շեյն Ռիչմոնդը[22] առանձնացնում է երկու խոչընդոտ, որոնք կարող են դանադաղեցնել վիքի կայքերի աղբյուրների ընդունումը՝ անճշտություններ և վանդալիզմ։

  • «վանդալիզմը շարունակում է մնալ ամենամեծ խոչընդոտը, որը ես տեսնում եմ, որ խանգարում է հիմնական լրատվամիջոցներին օգտագործել վիքիկայքեր, հատկապես Մեծ Բրիտանիայում, որտեղ մեկ զրպարտչական դիտողությունը կարող է հանգեցնել վիքի հրատարակչի պատասխանատվության ենթարկվելուն, այլ ոչ թե զրպարտության հեղինակին»։
  • «Մինչդեռ հեղինակության հարցը հիմնական լսարանի կողմից ճանաչման ամենամեծ խոչընդոտն է»։

2004 թվականին իր հոդվածում հեղինակությունը սահմանեց խնդիր վիքիպեդիայի համար․ «Չնայած վիքիպեդիան տպավորիչ առաջընթաց է գրանցել երեք տարվա ընթացքում[23] նրա հոդվածների որակը երկիմաստ է, քանի որ դրանք անընդհատ փոփոխվում են և միշտ խմբագրելի են։ Միայն այս պատճառն է ստիպում մարդկանց զգուշանալ դրա բովանդակությունից»։

Դեն Գլիմորը այլ կերպ է մեկնաբանում․ «երբ վանդալները իմանում են, երբ ինչ-որ մեկը մի քանի րոպեի ընթացքում շտկելու է իրենց սխալը, և հետևաբար թույլ չի տա, որ դա տեսանելի լինին աշխարհին, վատերը հակված են հանձնվել և տեղափոխվել ավելի խոցելի վայրեր» (2004 թ․, էջ 149)։

Անվտանգության խնդիրը լուծելու փորձերը տարբեր են։ Վիքպեդիան սեփական վիքի գրառումը ևս բացատրում է․

«Օրինակի համար, որոշ վիքիներ թույլ են տալիս չգրանցված օգտատերերին որպես «IP հասցեատեր» խմբագրել բովանդակությունը, մինչդեռ այս գործառույթը արգելափակված է պարզապես գրանցված օգտատերերի համար։ Շատ վիքիներ թույլ են տալիս IP խմբագրումը, բայց արտոնյալ գրանցում ունեցող օգտատերերը որոշ հավելյալ գործառույթներով օգնում են նրանց խմբագրելիս, շատ վիքիներում էլ գրանցված օգտատեր լինելը շատ հեշտ է և տևում է վայրկյաններ, բայց դա խանգարում է օգտագործողին կիրառել խմբագրման հնարավորություններ, մինչև որոշ ժամանակ անցնի, ինչպես անգլերեն Վիքիպեդիայում, որտեղ գրանցված օգատետերերը հաշիվ ստեղծելուց երեք օր հետո պետք է սպասեն՝ նոր վիքի տարբերակ մուտք գործելու համար։ Այն սովորեցնում է՝ ինչպես մուտք գործել վիքի, կատարել մի քանի կառուցողական խմբագրումներ՝ նախքան ավելացված գործիքներն խմբագրելու թույլտվություն ստանալը։ Ըստ էության, «փակ» վիքիկայքներն ավելի անվտանգ են և հուսալի, սակայն դանդաղ են զարգանում, մինչդեռ ավելի բաց վիքի կայքերը զարգանում են կայուն տեմպերով՝ դառնալով վանդալիզմի հեշտ թիրախ»։

Վոլշ (2007) մեջբերում է առցանց լրատվամիջոցների խորհրդատու Նիկո Մակդոնալդին՝ մարդկան նույնականացնելու կարևորության մասին․

«Կարևորն այն է, որ օգտատերը նույնականացվի տարածության մեջ․ անձի լուսանկարը իր գրառման կողքին, ամբողջական անունը, կարճ կենսագրությունը և հղումը իր իսկ անձնական էջի»։

«Իրական համայնքը, ինչպես կասեին նոր աշխատողները, ունի իրավունքներ և պարտականություններ։ Դուք պետք է պատասխանատու լինեք ինքներդ ձեզ համար։ Ինտերնետում դուք միայն իրավունք ունեք արտահայտելու Ձեր կարծիքը։ Առցանց համայնքները բառի բուն իմաստով համայնքներ չեն․ դրանք մի փոքր քրեական են։ Նրանք թույլ են տալիս կամ խրախուսում իրավախախտումները»։

Ուոլշը (2007) պնդում է, որ նույնիսկ եթե դուք չեք նախատեսում չափավորել համայնքը, լավ կլինի ունենալ խմբագրական ներկայություն՝ մուտք գործելու և պատասխանատու օգտատերերին թույլ է տալիս իմանալ, որ դրանք կարևոր են, և նրանք իսկապես պետք է դա անեն, դա նաև նշանակում է, որ եթե դուք ստիպված լինեք կտրուկ քայլեր ձեռնարկել և կրճատել (կամ նույնիսկ ջնջել) քննարկումը կամ թեման։

Ռայան Սինգելը նույնպես կարծում է, որ խմբագրական ներկայությունն անհրաժեշտ է, բայց պատմողական բնույթի պատճառներով․ «պատմությունը դեռ տեղ ունի մինջորդի համար, ով գիտի, թե երբ պետք է մանրամասներ ավելացնի հանուն պատմության, և սովոր է հավասարակշռել ընկերությունների և մարդկանց մրցակցային պահանջների և շահերի միջև, ներկայացված է պատմության մեջ»[24]։

«Վիքի պատերազմները ևս մեկ խնդիր է վիքիում, երբ մասնակիցները անընդհատ վերաշարադրում են միմյանց հոդվածները՝ կարծքիների անհամապատասխանության պատճառով։ Ամենավատ դեպքերում , նշում է Լիլը, որ կարող է պահանջվել համայնքի այլ անդամների միջամտությունը արբիտրաժային և միջնորդական օգնություն ցուցաբերելու համար»։

Եվա ԴոմինգեսըEva Dominguez[17] ճանաչում է վիքի կայերի ներուժը, ինչպես նաև իրավական պատասխանատվությունը, որը պետք է կատարեն հրատարակիչները․ «լրագրությունը բարելավելու, ինտերնետի ավել մեծ ներուժը բխում է, այս համագործակցությունից, որի ընթացքում օգտվողները կիսում և ճշգրտում են տվյալներ, աղբյուրներ և փաստեր, որոնց լրագրող կարող է հեշտությամբ մուտք գործել կամ տեղյակ չէ»։ Այս համագործակցության արդյունքում օգտվողները կարող են ավելի շատ տեղեկություններ ստանալ, որոնք կարող են հեշտությամբ մուտք գործել։ Բայց լրատվամիջոցները, որոնք պատասխանատու են հրապարակվող տեղեկատվության համար, միշտ պետք է կարողանան ստուգել ամեն բան։ Օրինակ՝ համագործակցող օգտվողների կողմից հրապարակված երրորդ կողմի մեջբերումների դեպքում լրագրողը պետք է նաև ստուգի, թե արդյոք դրանք համապատասխանում են իրականությանը։

Համաձայն Հարիս Ինտերակտիվի հարցման, ինտերնետ օգտագործողների միայն 2%-ն ընդհանրապես, որ գիտի ինչ է վիքին (ֆրանցիսկո, 2006)։

Ամերիկացի սյունակագիր Բամբի Ֆրանցիսկոն[15] պնդում է, որ միայն ժամանակի հարց է, երբ ավելի պրոֆեսիոնալ հրատարակիչները և արտադրողները սկսեն փորձեր կատարել՝ օգտագործելով «վիքի ոճի բովանդակություն ստեղծելու ուղիներ», ինչպես դա անում են բլոգներում։

Թելեգրաֆի վեբի նորությունների խմբագիր Շեյն Ռիչմոնդը գրել է․ «որքան էլ տարօրինակ է, հենց գործարար մարդիկ կարող են վիքի կայնքերը հանրաճանաչ դարձնել։ Այն հիմք կհանդիսանա լրատվամիջոցների փորձերի համար վիքի կայքերի հետ և կարծում եմ, որ անվտանգ է ասել, որ բրիտանական մեդիա ընկերությունը կփորձի ստեղծել մինչև տարեվերջ»[25]։

Ռիչմոդը հավելեց, որ Դեյլի Թելեգրաֆը նախատեսում է ստեղծել ներքին վիքի էջ՝ որպես տեխնոլոգիայի հանրային փորձերի ազդարարող․ «երբ ծանոթանանք տեխնոլոգիային, կդիտարկեն հանրային վիքի ստեղծելու հնարավորությունը, հնարավոր է մինչև 2007 թվականի վերջը»[26]։

Տես նաև խմբագրել

Հղումներ խմբագրել

  1. ↑ Andrew Leonard (8 October 2004). «Open-source journalism». Salon.com.
  2. ↑ Johan J Ingles-le Nobel; Robin Miller (4 October 2004). «Jane's Intelligence Review Needs Your Help With Cyberterrorism». Slashdot.
  3. ↑ Johan J Ingles-le Nobel; Robin Miller (7 October 2004). «Jane's Intelligence Review Lauds Slashdot Readers as Cyberterrorism Experts». Slashdot.
  4. ↑ «Northwestvoice.com». Արխիվացված է օրիգինալից 21 October 2004-ին. Վերցված է 18 December 2004-ին.
  5. ↑ Opinionrepublic.com
  6. ↑ Novin, A., Secko, D. (25 November 2012). «Debate Cited: A First Exploration of a Web Application to Enhance the Production of Science Journalism Students». Journalism Interest Group, CCA/Groupe d'Intérêt en Journalisme. 2012. Վերցված է 8 September 2016-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  7. ↑ Bradshaw, Paul (2007), Wiki Journalism: Are Wikis the New Blogs? (PDF), Future of Newspapers
  8. ↑ Thelwall, M. & Stuart, D. (2007). «RUOK? Blogging Communication Technologies During Crises». Journal of Computer-Mediated Communication. 12 (2): 523–548. doi:10.1111/j.1083-6101.2007.00336.x.
  9. ↑ Yamamoto, Mike (1 September 2005). «Katrina and the rise of wiki journalism». CNET News. CNET Networks. Վերցված է 21 April 2010-ին.
  10. ↑ Glaister, Dan (22 June 2005). «LA Times 'wikitorial' gives editors red faces». The Guardian. Վերցված է 21 April 2010-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 Singel, Ryan (7 September 2006). «The Wiki That Edited Me». Wired. Condé Nast Digital. Վերցված է 21 April 2010-ին.
  12. ↑ Nebraska's Wahoo Newspaper Partners with Hyperlocal WikiCity Guides, Editor & Publisher, 2010, Արխիվացված է օրիգինալից 2010-04-09-ին, Վերցված է 2010-05-03-ին
  13. ↑ JMSC.hku.hk Արխիվացված 2008-02-27 Wayback Machine, p4
  14. ↑ JMSC.hku.ho Արխիվացված 2008-02-27 Wayback Machine, p26
  15. ↑ 15,0 15,1 Marketwatch.com
  16. ↑ Gillmor, 2004, p. 150
  17. ↑ 17,0 17,1 «Lavanguardia.es». Արխիվացված է օրիգինալից 2009-12-13-ին. Վերցված է 2007-07-09-ին.
  18. ↑ Rayport, Jeffrey F. (8 June 2007). «Advertising's death is greatly exaggerated». Marketwatch.com. Արխիվացված է օրիգինալից 10 June 2007-ին.
  19. ↑ Gillmor 2004, p149
  20. ↑ JMSC.hku.hk Արխիվացված 2008-02-27 Wayback Machine, p10
  21. ↑ Will Wai Kit Ma & Allan Hoi Kau Yuen (2008), «A Qualitative Analysis on Collaborative Learning Experience of Student Journalists Using Wiki», Hybrid Learning and Education, Lecture Notes in Computer Science, vol. 5169, էջեր 103–114, doi:10.1007/978-3-540-85170-7_9, ISBN 978-3-540-85169-1, ISSN 0302-9743
  22. ↑ Richmond, Shane (2007-01-16). «Change is inevitable». The Daily Telegraph. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-03-ին. Վերցված է 2012-05-07-ին.
  23. ↑ «JMSC.hku.hk» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008-02-27-ին. Վերցված է 2007-07-09-ին.
  24. ↑ Wired.com
  25. ↑ Richmond, Shane (2007-01-18). «Wiki Wild West». The Daily Telegraph. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2012-05-07-ին.
  26. ↑ Onlinejournalismblog.wordpress.com

Գրականություն խմբագրել

  • Gillmor, Dan (2004) "We The Media", O'Reilly Media
  • Lih, Andrew. "The Foundations of Participatory Journalism and the Wikipedia Project". Conference paper for the Association for Education in Journalism and Mass Communications Communication Technology and Policy Division, Toronto, Canada, 7 August 2004.
  • Thelwall, Mike and Stuart, David. "RUOK? Blogging Communication Technologies During Crises". Journal of Computer-Mediated Communication, 2007, p523–548
  • Walsh, Jason. "Build the perfect web community". .net Magazine, p39–43, no.165, August 2007

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Յան/Ավազարկղ_9&oldid=9944222» էջից