Մաշտոցի անվան ցուցակ ձեռագրաց

Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանում պահվող ձեռագրերի մանրամասն նկարագրություններով ցուցակ

Մաշտոցի անվան ցուցակ ձեռագրաց, Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանում պահվող ձեռագրերի մանրամասն նկարագրություններով ցուցակ։

Պատմություն

խմբագրել

Մատենադարանում ձեռագրերի նկարագրության աշխատանքները կատարվել են պատմության ամբողջ ընթացքում։ 20-րդ դարի 60-ական թվականներին քննարկումների արդյունքում ձեռագրերի պարունակած նյութերը հասարակության համար արագ ճանաչելի և մատչելի դարձնելու համար որոշվել է պատրաստել նաև համառոտ մի ձեռագրացուցակ, որի առաջին հատորը լույս է տեսել 1965 թվականին, իսկ երկրորդը՝ 1970 թվականին։ Այդ հատորները կազմել են Օննիկ Եգանյանը, Անդրանիկ Զեյթունյանը և Փայլակ Անթաբյանը, խմբագրել են Լևոն Խաչիկյանը և Ասատուր Մնացականյանը։ Այս երկհատորյակով և 2007 թվականին տպագրված հավելվածային հատորյակի լրացմամբ հանրությանը մատչելի է դարձել Մատենադարանի մոտ 11 100 ձեռագրերի համառոտ նկարագրությունը։

Համառոտ երկհատորյակի տպագրությունից անմիջապես հետո գիտնականների նույն խումբն սկսել է ձեռագրերի մանրամասն նկարագրության աշխատանքները։ 1984 թվականին լույս է տեսել առաջին աշխատանքը՝ Մայր ցուցակի Ա. հատորը, որին հաջորդել ևս յոթը. Ա. հատոր՝ ձեռագրեր համար 1-300, Բ. հատոր՝ ձեռագրեր համար 301-600, Գ. հատոր՝ ձեռագրեր համար 601-1000, Դ հատոր՝ ձեռագրեր համար 1001-1500, Ե. հատոր՝ ձեռագրեր համար 1501-1800, Զ. հատոր՝ ձեռագրեր համար 1801-2100, Է. հատոր՝ ձեռագրեր համար 2101-2400, Ը. հատոր՝ ձեռագրեր համար 2401-2700։

Ձեռագրերը հատորներում նկարագրվում են Մխիթարյան միաբանության Վիեննայի ճյուղի գիտնական միաբանների քննարկումների արդյունքում դեռևս 1890-ականներին Հակովբոս վարդապետ Տաշյանի մշակած՝ 30 կետ ունեցող հայեցակարգով, որը Մատենադարանում վերամշակվել, վերախմբավորուել և մի փոքր լրացվել է, իսկ հարցերն ու նրանց պատասխանները դասավորվել են կարևորագոյն տեղեկություններն անմիջապես տեսանելի դարձնելու սկզբունքով։ Ձեռագրի նկարագրությունն ունի երեք հիմնական մաս. արտաքին հատկանիշներ, բովանդակության և գրչության ժամանակ ու հետագա հիշատակարաններ։

Հետազոտական-աշխատանքային այս խնդիրն իրագործում է «Ձեռագրագիտության և Մայր ցուցակի բաժինը», որը ժամանակին ղեկավարել են Ասատուր Մնացականյանը, ապա՝ Օննիկ Եգանյանը, հետո՝ Փայլակ Անթաբյանը, Հակոբ Քեոսեյանը։ 2007 թվականից ի վեր Մատենադարանի գլխավոր ավանդապահ, Ձեռագրագիտության և մայր ցուցակի բաժնի վարիչ Գևորգ Տեր-Վարդանյանի գլխավորությամբ այս աշխատանքի մեջ ընդգրկված են 25 երիտասարդ մասնագետ։

Զուգահեռաբար նկարագրվում են Մատենադարանի Հայերեն ձեռագրերի հիմնական (11.230 միավոր), Հայերեն պատառիկների (2.200 միավոր) և Հայերեն ժապավենաձև հմայիլների (530 միավոր) հավաքածուները։ Գիտական ընդարձակ նկարագրության են ենթարկվել առաջինի 7 հազարից ավելի ձեռագիր, երկրորդի՝ 100 և երրորդի՝ 150 միավոր։ Սկզբնական նկարագրութեան փուլին հաջորդում է նոյն նկարագրության ստուգում-սրբագրումը, ապա՝ խմբագրումը (վերջին հատորները խմբագրել է Գևորգ Տեր-Վարդանյանը), հատոր առ հատոր հրատարակության պատրաստումը և անվանացանկերի կազմումը, որ այժմ անում է բանասեր Վարդան Դևրիկյանը։ Ցուցակի նախատեսելի ծավալը շուրջ 40 հատոր է[1]։

Կառուցվածք

խմբագրել

Բոլոր հատորների մեջ կան հետևյալ ցանկերը՝

  1. Գրչության ժամանակագրական ցանկ,
  2. Նախագաղափար և հետագա հիշատակարանների ցանկ,
  3. Նյութերի ցանկ,
  4. Տեղանունների ընդհանուր ցանկ,
  5. Անձնանունների ընդհանուր ցանկ,
  6. Գրչության վայրերի ցանկ,
  7. Գրիչների ցանկ,
  8. Ծաղկողների ցանկ,
  9. Կազմողների ցանկ,
  10. Պատվիրատու-ստացողների ցանկ,
  11. Մանրանկարների ցանկ,
  12. Կնքադրոշմների ցանկ,
  13. Գաղտնագրություն ունեցող ձեռագրերի ցանկ,
  14. Ի մի տփի ձեռագրերի ցանկ,
  15. Մետաղե կրկնակազմեր, խաչեր և այլ զարդեր ունեցող ձեռագրերի ցանկ,
  16. Ձեռագրերի ընդհանուր աղյուսակ,
  17. Պատառիկ պահպանակների ընդհանուր աղյուսակ։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել