Մանուշակագույն միջուկ
Մանուշակագույն միջուկ[1] (լատին․՝ Cardamine purpurea), Խաչածաղկավորների ընտանիքի (Brassicaceae) խոտածածկ բույսերի տեսակ։ Մասունքային տեսք[2]։ Ներկայիս տաքսոնոմիական անվան տակ այն նկարագրվել է 1826 թվականին Linnea բուսաբանական ամսագրում գերմանացի բուսաբաններ Ադելբտերտ ֆոն Շամիսոյի և Դիդերիխ Ֆրանց Լեոնարդ ֆոն Շլեխտենդալի կողմից[3]։
| Մանուշակագույն միջուկ | ||||
| Գիտական դասակարգում | ||||
|---|---|---|---|---|
|
ՍԽԱԼԻ ՄԱՍԻՆ ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ
latin և parent արժեքները դատարկ են | ||||
| Միջազգային գիտական անվանում | ||||
|
ՍԽԱԼԻ ՄԱՍԻՆ ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ
latin արժեքը նշված չէ | ||||
| ||||
Նկարագրություն խմբագրել
Բազմամյա խոտաբույս մինչև 10 սմ բարձրությամբ։ Կոճղարմատը ուղղահայաց է, 1-3 մմ տրամագծով։ Ցողունները մի քանի կամ մեկ են, դուրս են գալիս երկար ռիզոմի գագաթից, ուղղաձիգ, չճյուղավորված։ Ցողունի վերին մասը պեդիկելների հետ միասին թավոտ է։ Բազալային տերևները քնարաձև-փետրավոր են, 1-3 զույգ նստակյաց կլորացված տերևներով, լայն կարճ վերին բլթակով, 1,5 − 7 սմ տրամագծով; ցողունի տերևներն ավելի փոքր են, քան բազալ տերևները։ 1,2 − 5 սմ երկարությամբ կոթուն[4][5]։
Ծաղկաբույլ − 6-10 ծաղիկների խոզանակ, առանց բեկորների:Sepals-ը երկարավուն է, մազոտ, չափը՝ 2 − 5 մմ։ Ծաղկաթերթերը մանուշակագույն են, ավելի հազվադեպ՝ սպիտակ, հակառակաձև, 6 մմ երկարությամբ, արագորեն նեղանում են դեպի հիմքը գծային նարգիզի մեջ։Փոշանոթները դեպի վեր են ձգված, 0,6 − 0,9 մմ երկարությամբ։ Ծաղկում է հունիսից օգոստոս։ Պտուղը մերկ պատիճ է՝ 10-15 մմ երկարությամբ։ Սերմերը շագանակագույն են, երկարավուն մինչև լայնաձև, 1,7 − 2,1 × 1,4 − 1,7 մմ չափերով[4][5]։
Քրոմոսոմների դիպլոիդ թիվը 2n= 96[5]:
Արեալ խմբագրել
Կալցեֆիլ, կրիոհիգրոմեզոֆիտ[2]։ Աճում է հում բուսական տունդրաներում կարբոնատային ապարների ելքերի վրա[4]։ Ռուսաստանում տեսակը գտնվում է իր հիմնական տիրույթից դուրս։ Հայտնի է ընդամենը երեք տեղանք Վրանգելի կղզու Արևելքում և հյուսիս-արևելքում (Չուկոտկայի ինքնավար շրջանՉուկոտկայի ինքնավար շրջան)։ Ռուսաստանից դուրս այն հանդիպում է Ալյասկայում, Յուկոնում, Բերինգի նեղուցի կղզիներում[2][4]։
Անվտանգության կարգավիճակ խմբագրել
Նշված Է Ռուսաստանի Դաշնության Կարմիր գրքում և Չուկոտկայի ինքնավար օկրուգի Կարմիր գրքում։ Ընդգրկվել է ԽՍՀՄ և ՌԽՖՍՀ Կարմիր գրքում[2]։ Սահմանափակող գործոններն են արկտիկայի ցուրտ հումիդային կլիման և բնակչության փոքր թիվը[2][4]։
Սինոնիմիկա խմբագրել
Ըստ The Plant List-ի՝ տեսակների հոմանիշները ներառում են հետևյալ անունները[3]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Կաղապար:Плантариум
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Краснокнижный вид Cardamine purpurea в Красной книге Российской Федерации». ООПТ России. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 5-ին.
- ↑ 3,0 3,1 Կաղապար:TPL
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 «Краснокнижный вид Cardamine purpurea в Красной книге Чукотского автономного округа». ООПТ России. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 5-ին.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «Cardamine purpurea». Flora of North America.