Ձյալդովո (համակենտրոնացման ճամբար)
Ձյալդովո կամ Զոլդաու (լեհ.՝ Działdowo, գերմ.՝ Soldau), նացիստական համակենտրոնացման ճամբար։ Այն ստեղծվել է 1939 թվականի ձմռանը օկուպացված Լեհաստանի Ձյալդովո քաղաքում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին այս ճամբարում կալանավորվել են 30 հազար մարդիկ, որոնցից 13 հազարին սպանել են։
 Ձյալդովո համակենտրոնական ճամբարի զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձան | |
| Տեսակ | համակենտրոնացման ճամբար |
| Այլ անվանում | Զոլդաու |
| Երկիր | Լեհաստան |
| Տեղագրություն | Ձյալդովո |
| Վայր | Ձյալդովո |
| Ղեկավար կազմակերպություն | ՍՍ |
| Կառուցման սկիզբ | 1939 |
| Հիմնադրված է | 1939 |
| Սկսել է աշխատել | 1939 թվականի ձմեռ |
| Փակվել է | 1945 թվականի հունվար |
| Կարգավիճակ | ավերված |
| Իրադարձություններ | Հոլոքոստ |
 | |
 | |
Պատմություն խմբագրել
Ձյալդովո համակենտրոնացման ճամբարը հիմնվել է 1939 թվականին։ Այն գտնվում էր Ռեյնհարդ Հայդրիխի տնօրինության տակ։ Ձյադովոն օգտագործվում էր ոչ միայն որպես տարանցիկ ճամբար, այլև հանդիսանում էր աշխատանքային համակենտրոնացման ճամբար[1]։ «Т-4» ծրագրավորած գործողության արդյունքում դեպի Ձյալդովո արտաքսվեցին հոգեկան հիվանդությամբ տառապողներին մոտակա կլինիկաներից։ Սկսած 1940 թվականի մայիսի 21-ից մինչև հունիսի 8-ը Հերբերտ Լանգի վարչակազմը սպանեց 1․558 հիվանդների գազային ավտոմոբիլներում՝ գազվագեններում[2][3]։
1941 թվականի ամռանը Ձյալդովոն վերակառուցվեց որպես աշխատանքային ճամբար, որտեղ կալանավորներին ստիպում էին աշխատել դաշտերում։ Ձյալդովո համակենտրոնացման ճամբարը փակվել է 1945 թվականի հունվարին[4]։
Հայտնի կալանավորներից այստեղ պահվում էին՝
- Անտոնի Յուլիան Նովովեսկի (1858-1941) — Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու երանելի, եպիսկոպոս, պատմաբան, մարտիրոս[5]
- Լեոն Վետմանսկի (1886-1941) — եպիսկոպոս[5][6]
- Մեչիսլավա Կովալսկայա (1902-1941) — Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու երանելի
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Henry Friedlander. The Origins of Nazi Genocide: From Euthanasia to the Final Solution. The University of North Carolina Press, 1997. ISBN 0-8078-4675-9
- ↑ The Simon Wiesenthal Center. «Responses to Revisionist Arguments»
- ↑ Jewish Virtual Library. «The Development of the Gas-Van in the Murdering of the Jews»
- ↑ Keom.de. «Deutschland — ein Denkmal — ein Forschungsauftrag 1996 bis… Արխիվացված 2007-09-27 Wayback Machine»
- ↑ 5,0 5,1 Document 3264-PS. Nazi Conspiracy and Aggression, Volume V. US Government Printing Office, Washington DC: 1946, pp. 1018—1029.
- ↑ История католической церкви в России Արխիվացված 2014-04-09 Wayback Machine, history.catholicspb.ru Կաղապար:Проверено
Գրականություն խմբագրել
- Christopher Browning (2004). The Origins of the Final Solution : The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942 (With contributions by Jürgen Matthäus), Lincoln : University of Nebraska Press.
- Zygmunt Gertner: Koszmar: wspomnienia, relacje, dokumenty. Mława 2003. 83-917871-0-9
- Przewodnik po upamiętnionych miejscach... ROPWiM, Warszawa 1966 r. s.269-260
- B. Machcewicz: Różne strony życia czyli czego nie zawierała teczka 5786. w KC PZPR. Warszawa "Ypsylon" 1999, 83-85135-92-8
- Tadeusz Pulcyn: Do nieba przez Działdowo. Warszawa 2000, 83-87229-80-6
- Wiesław Wielopolski: Pamięci zamurowanych żywcem. "Tylko Polska", nr 37(209)/2004 – 9–15.09.2004