Հին մայր տաճար (Վիբորգ)
Հին մայր տաճար, Վիբորգ քաղաքում ավերակ վիճակում պահպանված տաճար։ Կառուցվել է 15-րդ դարում, հաջորդաբար եղել է կաթոլիկական, լյութերական և ուղղափառ։
 | |
 | |
 |
Պատմություն խմբագրել
Վիբորգի կաթոլիկ ծխական համայնքն առաջին անգամ հիշատակվել է 1351-1352 թվականներին, սակայն այն գոյություն է ունեցել ավելի վաղ։ Եկեղեցին ի սկզբանե փայտյա է եղել և այրվել է Նովգորոդի պաշարման ժամանակ՝ 1411 թվականին։ Քարե եկեղեցու վերականգնումը սկսվել է 1413 թվականին, իսկ 1418 թվականին օծվել է Սուրբ Աստվածածնի և Սուրբ Օլաֆի անունով։ Մինչ բարեփոխումը եկեղեցում շատ զոհասեղաններ են եղել (Սբ. Էրիկի, Սբ․ Օլաֆի, Սբ. Բրիգիտի, Սբ. Լավրենտիայի, Սբ․ Մարիամ Մագդալենացու)[1]։
1554 թվականին տեղի ունեցած բարեփոխման ընթացքում հիմնադրվել է Վիբորգի թեմը և եկեղեցին դարձել է մայր տաճար։ Հյուսիսային պատերազմի ժամանակ տաճարը մեծ վնասներ է կրել։ Երբ Վիբորգի բնակիչները Ռուսաստանի ռազմական վարչակազմին ներկայացրեցին շենքերի ցուցակ, որոնք կցանկանային վերանորոգել և շարունակել օգտագործել, Պետրոս I-ը զարմացավ, երբ մայր տաճարը չտեսավ այդ ցուցակում։ Հավանաբար, այն այնքան ավերված էր, որ դրա վերականգնումը անհնար էր թվում քաղաքաբնակներին[2]։ Պետրոս I-ի հրամանագրով 1722 թվականին նախկին լյութերական տաճարը վերանորոգվեց, և այնտեղ բացվեց ուղղափառ եկեղեցի՝ օծված ի պատիվ Սուրբ Պետրոս և Պողոս առաքյալների։ 1725 թվականին եկեղեցում տեղադրվեց նոր մեծ զոհասեղան Քրիստոսի անունով, և տաճարը սկսեց կոչվել Սուրբ ծննդյան տաճար՝ Սուրբ Պետրոս և Պողոս առաքյալների անվամբ մատուռով։ Այն գործել է մինչև 1788 թվականը։
Այնուհետև, Սպասո Պրեոբրաժենսկի տաճարի կառուցման որոշումից և հերթական հրդեհից հետո, նախկին եկեղեցու շենքը փոխանցվեց Վիբորգի կայազորին որպես պահեստ, իսկ 1913 թվականին այդտեղ վերաբացվեց ֆիննական 8-րդ հրաձգային կայազորի գնդի ուղղափառ եկեղեցի՝ Երեք սրբազանների եկեղեցին։ Եկեղեցում կառուցվել է երեք զոհասեղան, միջինն ի պատիվ Քրիստոսի ծննդյան, կողմնասեղաններից մեկն ի պատիվ Սուրբ Պետրոս և Պողոս առաքյալների, իսկ մյուսը ի պատիվ երեք սրբազանների՝ Վասիլի Մեծի, Գրիգոր Աստվածաբանի և Հովհաննես Ոսկեբերանի։ 1918 թվականից տաճարը ծառայել է որպես կայազորային լյութերական եկեղեցի։ Առաջարկություններ են եղել Միքայել Ագրիկոլայի տաճարում հնարավոր թաղման մասին։ Վերջին անգամ տաճարն ավերվել է Խորհրդա-ֆիննական պատերազմի ժամանակ` 1939 թվականին[3]։
1930-ականներին ֆինն նկարիչները հաճախ փորձել են պատկերել Հին տաճարի սանդուղքների մուտքը և եկեղեցին շրջապատող դեկորատիվ ցանկապատը։ Հետպատերազմյան ժամանակաշրջանում դեկորատիվ վանդակաճաղը տեղափոխվել է նախկին Սբ. Հիացինտի եկեղեցի[4]։ Մուտքի մոտ գտնվող բակը զարդարված է եղել ծառերով, իսկ 20-րդ դարի 1-ին քառորդի նկարիչների նկարները թույլ են տալիս տեսնել, թե ինչպիսին է եղել միջնադարյան Վիբորգի այդ անկյունը[5]։
Ներկայումս պահպանվել են միայն տաճարի պատերը և նախկին զանգակատունը, որը հայտնի է որպես Ժամացույցի աշտարակ։ Եկեղեցու հարավային պատին հուշարձան է տեղադրված եղել 20-րդ դարի պատերազմներում զոհված եկեղեցու ծխականների թաղման վայրում, որը չի պահպանվել։
Վերականգնում խմբագրել
Հնագիտական հետազոտությունների վերջին շարքը տաճարի տարածքում իրականացվում է 2010 թվականից։ Պեղումների ակտիվ փուլը սկսվել է 2013 թվականին[6]։
2014 թվականի դեկտեմբերից 2015 թվականի հունվար աշխատանքներ են տարվել տաճարի զանգակատան (Ժամացույցի աշտարակ) արտակարգ պահպանման ուղղությամբ, որը գտնվում էր փլուզման վտանգի տակ։ Այս տեսքով աշտարակը, անհրաժեշտության դեպքում, կարող է կանգուն մնալ երեքից հինգ տարի[7][8]։
2015 թվականի դեկտեմբեր ամսվա դրությամբ նախատեսվում էր երեք տարվա ընթացքում վերականգնել տաճարը՝ պահպանված պատերի և ժամանակակից նյութերի միջոցով։ Մեկնարկային կետերն էին պեղումների արդյունքները և դրանց հիման վրա պատմամշակութային փորձաքննությունը։ Շենքի արտաքին տեսքը կողմնորոշված է Ֆինլանդիայի միջնադարյան տաճարների ուղղությամբ, այնպիսին, ինչպես Պորվուի մայր տաճարն է՝ սրածայր գոթական տանիք, սպիտակեցված ճակատներ և այլ բնորոշ դեկորատիվ տարրեր։ Մոտավորապես այսպիսի տեսք ուներ Վիբորգի տաճարը 1793 թվականի մեծ քաղաքային հրդեհից առաջ։ Քանի որ տաճարը բազմիցս վերակառուցվել է, առաջարկվել է պահպանել և ցուցադրել տարբեր դարաշրջանների ինտերիերի կառուցվածքային տարրերը, ինչպիսիք են պատերը և հիմքի մնացորդները։ Այդ պատճառով, ի թիվս այլ բաների, գլխավոր դահլիճում հատակի մակարդակը նվազել է մոտ 1 մետրով։ Դահլիճը կունենա 15-16-րդ դարերի նմուշի կամարակապ առաստաղ։
Նախագծողների մտահղացմամբ տաճարի շենքում կարող է տեղակայվել ռուս-ֆիննական մշակութային կենտրոն։ Բացի կենտրոնական դասախոսությունների և ցուցադրությունների դահլիճից, այնտեղ կտեղակայվի թանգարան, գրադարան և վարչատնտեսական սենյակներ։ Հարակից տարածքը, որը ժամացույցի աշտարակի հետ կազմում է միասնական համալիր, կանաչապատվելու է։ Ձևավորման տարրերը կլինեն սալաքարերը, նստարանները և մի քանի ծաղկանոցներ։ Ինչպես ընդունված էր Ֆինլանդիայում, տաճարի տարածքը շրջապատված կլինի գլաքարերից պատրաստված ցանկապատով։
Հին մայր տաճարի վերակառուցումը համարվում է ընդհանուր ծրագրի մի մասը, որը ներառում է նաև Սուրբ Հիացինտի եկեղեցու վերականգնումը Վիբորգի պատմական կենտրոնի վերակառուցման լայնածավալ ծրագրի շրջանակներում[9][10][11]։
Գրականություն խմբագրել
Сакса А. И. Старый кафедральный собор в Выборге — уникальный объект культурного наследия // Stratum plus. - №6 - 2014. - С.261-270.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Древний Выборг. Город с католическим прошлым
- ↑ «Выборгское благочиние». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
- ↑ Храмы Выборга
- ↑ Мартынова, А. Г. Выборг в произведениях русских и финских художников XX — начала XXI вв.: образно-художественный анализ : автореферат дис. ... кандидата искусствоведения : 17.00.09 // [Место защиты: Рос. гос. пед. ун-т им. А. И. Герцена]. — СПб.. — 2017. — С. 22.
- ↑ «"Выборг в искусстве". Авторский блог искусствоведа Анастасии Мартыновой».
- ↑ «Старый кафедральный собор в Выборге могут восстановить под культурный центр». Karpovka.net. 2013 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- ↑ «Часовая башня Выборга ожидает восстановительных работ». Телеканал «Культура». 2014 թ․ դեկտեմբերի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- ↑ Березовская, Елена; Соловьёва, Светлана (2015 թ․ հունվարի 23). «Часы на башне в Выборге могут вновь пойти только через 8 лет». iVyborg.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Андреева, Ирина (2015 թ․ դեկտեմբերի 8). «Старый кафедральный собор восстановят». Реквизит. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- ↑ Винокурова, Елена (2015 թ․ դեկտեմբերի 11). «Кафедральный собор решили восстановить». Выборгские Ведомости. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- ↑ Подскребаева, Юлия (2015 թ․ դեկտեմբերի 11). «Выборг. Реставрация от первого лица. А пользователь кто?». Выборг. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Հին մայր տաճար (Վիբորգ) կատեգորիայում։ |