Հայոց Ձոր

Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Հայոց Ձոր (այլ կիրառումներ)

Հայոց ձոր (նաև Երվանդունիք), գավառ Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգում, իսկ հետագայում գավառակ Վանի վիլայեթի Վանի գավառում: Տեղակայված է նահանգի արևմուտքում՝ Վանա լճից հարավ-արևելք, Հայոց ձոր գետի ընդարձակ հովտում։

Գավառակ
Հայոց Ձոր
Հայկաբերդի ավերակները
Վարչական տարածք	Արևմտյան Հայաստան
Վիլայեթ	Վանի վիլայեթՎանի վիլայեթ
Գավառ	Վանի գավառ
Այլ անվանումներ	Խավաձոր, Խավուձոր, Հայկաձոր
Ազգային կազմ	հայեր
Տեղաբնականուն	հայոցձորցի
Ժամային գոտի	UTC+3

Բովանդակություն

Աշխարհագրություն

Վանա լճի հարավ–արևելյան եզերքից տարածվում է մինչև Հայկական Տավրոսի լեռնաշղթան։ Հիմնականում համապատասխանում է հին Երվանդունիք գավառին։ Հյուսիսից սահմանակից էր Տոսպ, հարավ–արևելքից՝ Ռշտունիք, արևելքից՝ Կուղանովիտ գավառներին։ Կլիման բարեխառն է, հողը՝ արգավանդ։ Հարուստ է հատկապես հացահատիկով։ Հանդերը ջրվում էին Շամիրամի ջրանցքով:

Պատմություն

Անունը ծագել է Երվանդունի արքայատոհմի անունից։ Երվանդունիները սկզբնապես մթա VI–IV դդ Երվանդունիքում և հարակից շրջաններում են ծավալել իրենց քաղաքական գործունեությունը։

Երվանդունիքում էր գտնվում Հայք ամրոցը, որի անունը կապվում է առավելապես Հայկ նահապետի հետ։ Այստեղ ըստ Մովսես Խորենացու, Հայկը սպանել է Տիտանյան Բելին։

Ըստ ավանդական պատմության, Հայոց ձորում է տեղի ունեցել հայոց նախնի Հայկի հաղթական ճակատամարտը աշշուրա–բաբելական աշխարհակալ Բելի դեմ։ Ճակատամարտի տեղում Հայկը կառուցել է Հայք կամ Հայկաբերդ դաստակերտը, որի անունով այնուհետև գավառը կոչվել է Հայոց ձոր։ Միջին դարերում մտել է Վասպուրականի իշխանության, ապա՝ թագավորության մեջ։

Մինչև 19 դարի վերջը գավառը եղել է գրեթե միատարր՝ հայաբնակ։ Քրդական ցեղերն այնտեղ հաստատվեցին հատկապես 1896 թվականի հայկական կոտորածներից հետո։ Հայոց ձորի շուրջ 10000-ի հասնող հայերը բնաջնջվեցին, իսկ փրկվածները տեղահանվեցին 1915 թվականի Մեծ Եղեռնի ժամանակ:

Տես նաև

• Հայոց ձոր (գիրք)
• Վասպուրական
• Մեծ Հայքի վարչական բաժանում