Վիքիպեդիա

Հակակղերական օրենքներ (Ֆրանսիական հեղափոխություն)

Հակակղերական օրենքները Ֆրանսիայում ընդունվել են Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության ժամանակ[1][2][3][1]՝ ընդհուպ մինչև 1801 թվականին Նապոլեոնի Կոնկորդատի կնքումը։

Նախապատմություն խմբագրել

18-րդ դարում Ֆրանսիայի մոտավորապես 27 միլիոն բնակչության 95 %-ը պատկանում էր Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցուն, իսկ մնացած հավատացյալների մեծ մասը հուգենոտ բողոքականներ էին, նաև երկրում եղել է մոտ 40 հազար հրեա և փոքր մուսուլմանական համայնք։ Թագավորական Ֆրանսիայում հոգևորականությունը ինստիտուցիոնալացվել է որպես երկրի առաջին դաս։ Եկեղեցին երկրի հողերի ամենամեծ սեփականատերն էր և մեծ եկամուտներ էր ստանում եկեղեցական տասանորդներ հավաքագրման միջոցով։ Քանի որ հենց եկեղեցին էր զբաղվում ծնունդների, մահերի և ամուսնությունների գրանցմամբ, և միակ ինստիտուտն էր, որը տրամադրում էր տարրական ու միջնակարգ կրթություն, ինչպես նաև զբաղվում էր հիվանդանոցներով, այն հսկայական ազդեցություն ուներ ամբողջ բնակչության վրա[4][5][6][7][8][9][10]։

Իրադարձությունների ընթացք խմբագրել

 
Ֆրանսիայի քարտեզը (ժամանակակից սահմաններում), որը ցույց է տալիս (ըստ դեպարտամենտների) նոր քաղաքացիական օրենսդրության համաձայն երդում տված հոգևորականների տոկոսը

1789 թվականի օգոստոսին պետությունը վերացրել է եկեղեցու հարկերի հավաքագրման իրավունքը, որից հետո ծառացել է նոր հեղափոխական կառավարության քաղաքականության կենտրոնական հարցը՝ եկեղեցական սեփականության հարցը։ Հայտարարվել է, որ Ֆրանսիայում եկեղեցական ամբողջ ունեցվածքը պատկանում է ժողովրդին, և առգրավված գույքը վաճառվել է հանրային աճուրդներում։

1790 թվականի հուլիսին Ազգային հիմնադիր ժողովն ընդունել է նոր օրենք՝ «Հոգևորականության քաղաքացիական կառուցվածքը»։ Հոգևորականությունը դուրս է եկել Հռոմի պապի իշխանությունից և դարձել պետության գործիք։ Հռոմի պապ Պիոս VI-ը ութ ամիս է ծախսել այս հարցի լուծման համար, և 1791 թվականի ապրիլի 13-ին մերժել է «Հոգևորականության քաղաքացիական կառուցվածքը», որը հանգեցրել է պառակտման ֆրանսիացի քահանաների շրջանում։ Հոգևորականների միայն հինգ տոկոսն է երդում տվել նոր օրենքին համապատասխան, մյուսները մերժել են։

1792 թվականի սեպտեմբերին օրենսդիր մարմինը օրինականացրել է ամուսնալուծությունը, որը չէր ճանաչվում որպես կաթոլիկ վարդապետությունը։ Միաժամանակ պետությունը եկեղեցուց վերցրել է ծնունդների, մահերի ու ամուսնությունների գրանցման իրավունքը։

Հասարակության մեջ շրջանառվում էր այն կարծիքը, որ եկեղեցին հակահեղափոխական ուժ է, ուստի երբ սկսվել են սեպտեմբերյան սպանությունները, հաշվեհարդար են տեսել ձերբակալված շատ հոգևորականների նկատմամբ։

1793 թվականին Օրենսդիր ժողովը, նրան փոխարինելու եկած Ազգային կոնվենցիան, ինչպես նաև դեպարտամենտների խորհուրդները, շարունակել են ընդունել հակակղերական օրենսդրական ակտեր, որոնք հիմնականում ուղղված էին եկեղեցական գույքի բռնագրավմանը։ 1793 թվականի հոկտեմբերի 5-ի ազգային կոնվենցիայի հրամանագիրը չեղյալ է հայտարարել Գրիգորյան օրացույցը և ներդրել Ֆրանսիական հանրապետական օրացույցը։

Քրիստոնեության փոխարեն սկսել է ակտիվորեն տարածվել Բանականության պաշտամունքը։ Մտքի պաշտամունքի արարողություններն ուղեկցվում էին կառնավալների, շքերթների անցկացմամբ, երբ քահանաներին ստիպում էին հրաժարվել կոչումից, եկեղեցիների կողոպուտներով, քրիստոնեական սուրբ առարկաների ոչնչացմամբ կամ պղծմամբ (սրբապատկերներ, արձաններ, խաչեր և այլն)։ Բացի այդ, անցկացվել են «հեղափոխության նահատակների» պաշտամունքի արարողություններ։ Ամենամեծ զարգացումը պաշտամունքը հասել Է Փարիզում՝ «ազատության փառատոնի» (ֆր.՝ Fête de la Liberté) անցկացման ժամանակ Փարիզի Աստվածամոր տաճարում 1793 թվականի նոյեմբերի 10-ին (20 Բրումեր)։ 1793 թվականի նոյեմբերի 24-ին Փարիզի կոմունան հրաման է արձակել արգելել կաթոլիկ երկրպագությունը և փակել բոլոր եկեղեցիները։

1793 թվականի դեկտեմբերի 6-7-ը Կոնվենցիան պաշտոնապես դատապարտել է բռնության այն միջոցները, որոնք «հակասում են պաշտամունքների ազատությանը»։ 1794 թվականի մարտին Բանականության պաշտամունքն արգելվել է, և սկսել է ներդրվել Գերագույն Էակի պաշտամունքը[4][5][6][7][8][9][10]։ 1794 թվականի հունիսի 8-ին Փարիզում կազմակերպվել է Գերագույն Էակի հանրային հանդիսավոր տոնը, որտեղ ելույթ է ունեցել Ռոբեսպիերը։ Տերմիդորի իննից հետո Գերագույն Էակի պաշտամունքը, որը կապված էր Ռոբեսպիերի բռնապետության հետ, արագորեն անհետացել է։

1795 թվականից ի վեր հակակղերականությունն անկում է ապրել։ 1795 թվականի փետրվարի 21-ի օրենքը թույլ է տվել հանրային ծիսակատարություններ (չնայած խիստ սահմանափակումներով՝ զանգի ղողանջը, կրոնական երթերը և խաչի ցուցադրումը դեռ արգելված էին)։

Արդյունքներ և հետևանքներ խմբագրել

Մոտ քսան հազար հոգևորականներ, որոնք նոր օրենսդրությանը համապատասխան երդում են տվել, ստիպված են եղել հրաժարվել աստիճանից, իսկ վեցից ինը հազարը համաձայնել են (կամ հարկադրված են եղել) ամուսնանալ։ Տասնամյակի վերջին մոտ երեսուն հազար հոգևորականներ ստիպված էին լքել Ֆրանսիան։

Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության ժամանակաշրջանի հակակղերական օրենքները զգալի ազդեցություն են ունեցել ֆրանսիական կյանքի վրա. նրանցից շատերը, ովքեր այդ ժամանակահատվածում հրաժարվել են ավանդական կրոնից, այլևս երբեք չեն վերադարձել դրան։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Tallett, 1991, էջ 1-17
  2. ↑ Spielvogel, 2006, էջ 549
  3. ↑ Tallett, 1991, էջ 1
  4. ↑ 4,0 4,1 Collins, Michael (1999). The Story of Christianity. Mathew A Price. Dorling Kindersley. էջեր 176–177. ISBN 978-0-7513-0467-1. «At first the new revolutionary government attacked Church corruption and the wealth of the bishops and abbots who ruled the Church -- causes with which many Christians could identify. Clerical privileges were abolished ...»
  5. ↑ 5,0 5,1 Kennedy, Emmet (1989). A Cultural History of the French Revolution. Yale University Press. էջ 343. ISBN 9780300044263.
  6. ↑ 6,0 6,1 Helmstadter, Richard J. (1997). Freedom and religion in the nineteenth century. Stanford Univ. Press. էջ 251. ISBN 9780804730877.
  7. ↑ 7,0 7,1 Heenan, David Kyle. Deism in France 1789-1799. N.p.: U of Wisconsin--Madison, 1953. Print.
  8. ↑ 8,0 8,1 Ross, David A. Being in Time to the Music. N.p.: Cambridge Scholars Publishing, 2007. Print. "This Cult of Reason or Deism reached its logical conclusion in the French Revolution..."
  9. ↑ 9,0 9,1 Fremont-Barnes, p. 119.
  10. ↑ 10,0 10,1 Tallett, Frank Religion, Society and Politics in France Since 1789 pp. 1-17 1991 Continuum International Publishing

Գրականություն խմբագրել

  • Alphonse Aulard, Le culte de la raison et le culte de l'être suprême (1793-1794) : essai historique, Paris, Félix Alcan, coll. «Bibliothèque d'histoire contemporaine », 1892, VIII-371 p.
  • Raphaël Bange, «Recherches sur les prénoms révolutionnaires à Paris », Annales historiques de la Révolution française, no 295,‎ janvier-mars 1994, p. 39-65.
  • Raphaël Bange, «Les prénoms de l'an II et les autres : typologie des attributions de prénoms dans la France en Révolution», Annales historiques de la Révolution française, no 322 «les prénoms révolutionnaires»,‎ octobre-décembre 2000, p. 61-86.
  • Simone Bernard-Griffiths, « Autour de La Révolution (1865) d'Edgar Quinet. Les enjeux du débat Religion-Révolution dans l'historiographie d'un républicain désenchanté », Archives de sciences sociales des religions, nos 66-1,‎ juillet-septembre 1988, p. 53-64 (JSTOR 30114701).
  • Jacques Bernet, « La déchristianisation dans le district de Compiègne (1789-1795) », Annales historiques de la Révolution française, no 248,‎ avril-juin 1982, p. 299-305 (JSTOR 41913619).
  • Jacques Bernet, « Les origines de la déchristianisation dans le district de Compiègne (septembre-décembre 1793) », Annales historiques de la Révolution française, no 233 « La déchristianisation de l'an II »,‎ juillet-septembre 1978, p. 405-432 (JSTOR 41915975).
  • Serge Bianchi, « La déchristianisation de l'an II : essai d'interprétation », Annales historiques de la Révolution française, no 233 « La déchristianisation de l'an II »,‎ juillet-septembre 1978, p. 341-371 (JSTOR 41915973).
  • Philippe Bourdin et Philippe Boutry, «L'Église catholique en Révolution : l'historiographie récente», Annales historiques de la Révolution française, no 355 «L'Église catholique en Révolution»,‎ janvier-mars 2009, p. 3-23
  • Nicole Bossut, «Aux origines de la déchristianisation dans la Nièvre : Fouché, Chaumette ou les jacobins nivernais?», Annales historiques de la Révolution française, no 264,‎ avril-juin 1986, p. 181-202
  • Edmond Campagnac, « Les débuts de la déchristianisation dans le Cher, septembre 1793-frimaire an II », Annales révolutionnaires, t. 4, no 5,‎ octobre-décembre 1911, p. 626-637 (JSTOR 41920425).
  • Edmond Campagnac, « Les débuts de la déchristianisation dans le Cher, septembre 1793-frimaire an II (suite et fin) », Annales révolutionnaires, t. 5, no 4,‎ juillet-septembre 1912, p. 511-520 (JSTOR 41920541).
  • Gérard Cholvy, « Religion et Révolution : la déchristianisation de l'an II », Annales historiques de la Révolution française, no 233 « La déchristianisation de l'an II »,‎ juillet-septembre 1978, p. 451-464 (JSTOR 41915977).
  • Richard Clay, « Violating the Sacred : Theft and "Iconoclasm" in Late Eighteenth-Century Paris », Oxford Art Journal, Oxford University Press, vol. 26, no 2,‎ 2003, p. 3-22 (JSTOR 3600388).
  • Richard Cobb, « Les débuts de la déchristianisation à Dieppe (Note sur les origines du mouvement déchristianisateur en province)», Annales historiques de la Révolution française, no 143,‎ avril-juin 1956, p. 191-209 (JSTOR 41925693).
  • Michael Culoma, La religion civile de Rousseau à Robespierre, Paris, L'Harmattan, 2010.
  • Éric Desmons, « Réflexions sur la politique et la religion : de Rousseau à Robespierre », Revue française d'histoire des idées politiques, Paris, L'Harmattan, no 29,‎ 1er semestre 2009, p. 77-93 (JSTOR 24610574).
  • Jean-Philippe Domecq, « La fête de l'Être suprême et son interprétation », Esprit, no 154,‎ septembre 1989, p. 91-125 (JSTOR 24273934).
  • Maurice Dommanget, « La déchristianisation à Beauvais. Les laïcisations des prénoms », Annales révolutionnaires, t. 8, no 2,‎ mars-avril 1916, p. 230-249 (JSTOR 41920863).
  • Maurice Dommanget, « La déchristianisation à Beauvais. La fête et le culte de la raison », Annales révolutionnaires, t. 9, no 3,‎ mai-juin 1917, p. 346-369 (JSTOR 41921915).
  • Maurice Dommanget, « La déchristianisation à Beauvais. La fête et le culte de la raison (Suite) », Annales révolutionnaires, t. 9, no 4,‎ juillet-septembre 1917, p. 512-532 (JSTOR 41921002).
  • Maurice Dommanget, « La déchristianisation à Beauvais. La fête et le culte de la raison (Suite et fin) », Annales révolutionnaires, t. 9, no 5,‎ octobre-décembre 1917, p. 654-668 (JSTOR 41921019).
  • Maurice Dommanget, « La religion révolutionnaire », Annales révolutionnaires, t. 10, no 3,‎ mai-juin 1918, p. 318-326 (JSTOR 41921048).
  • Maurice Dommanget, « La déchristianisation à Beauvais. Les sacrements civiques », Annales révolutionnaires, t. 11, no 2,‎ mars-avril 1919, p. 160-194 (JSTOR 41921123).
  • Maurice Dommanget, « La déchristianisation à Beauvais. Le décadi », Annales révolutionnaires, t. 11, no 3,‎ mai-juin 1919, p. 337-358 (JSTOR 41921142).
  • Maurice Dommanget, « La déchristianisation à Beauvais. La fête et le culte de l'Être suprême », Annales révolutionnaires, t. 13, no 4,‎ juillet-août 1921, p. 265-296 (JSTOR 41921298).
  • Maurice Dommanget, « Robespierre et les cultes », Annales révolutionnaires, no 3,‎ mai-juin 1924, p. 193-216 (JSTOR 41923347).
  • Maurice Dommanget, « Le symbolisme et le prosélytisme révolutionnaire à Beauvais et dans l'Oise : les arbres de la liberté », Annales historiques de la Révolution française, no 16,‎ juillet-août 1926, p. 345-362 (JSTOR 41923609).
  • Maurice Dommanget, « Le symbolisme et le prosélytisme révolutionnaire à Beauvais et dans l'Oise : la Montagne sacrée », Annales historiques de la Révolution française, no 25,‎ janvier-février 1928, p. 46-57 (JSTOR 41924413).
  • Maurice Dommanget, « Le symbolisme et le prosélytisme révolutionnaire à Beauvais et dans l'Oise : les apôtres de la Raison à Beauvais », Annales historiques de la Révolution française, no 29,‎ septembre-octobre 1928, p. 442-456 (JSTOR 41923785).
  • William R. Everdell, « The Rosières Movement, 1766-1789 : A Clerical Precursor of the Revolutionary Cults », French Historical Studies, Duke University Press, vol. 9, no 1,‎ printemps 1975, p. 23-36 (doi:10.2307/286003, JSTOR 286003).
  • Charles A. Gliozzo, « The Philosophes and Religion : Intellectual Origins of the Dechristianization Movement in the French Revolution », Church History, vol. 40, no 3,‎ septembre 1971, p. 273-283 (doi:10.2307/3163003, JSTOR 3163003).
  • Philippe Goujard, « L'homme de masse sans les masses ou le déchristianisateur malheureux », Annales historiques de la Révolution française, no 264,‎ avril-juin 1986, p. 160-180 (JSTOR 4191530).
  • Philippe Goujard, « Sur la déchristianisation dans l'Ouest : la leçon des adresses à la Convention nationale », Annales historiques de la Révolution française, no 233 « La déchristianisation de l'an II »,‎ juillet-septembre 1978, p. 433-450 (JSTOR 41915976).
  • Marie-Hélène Huet, « Le sacre du printemps : essai sur le sublime et la Terreur », MLN, vol. 103, no 4,‎ septembre 1988, p. 782-799 (doi:10.2307/2905017, JSTOR 2905017).
  • Jacques Le Goff et René Rémond (dir.), Histoire de la France religieuse, xviiie siècle - xixe siècle, Paris, Seuil, 1991.
  • Henri Guillemin, Robespierre, politique et mystique, Paris, Le Seuil, 1987, 422 p.
  • Hervé Leuwers, Robespierre, Paris, Fayard, 2014, 458 p. (ISBN 978-2-213-67156-7)
    • Réédition : Hervé Leuwers, Robespierre, Paris, Pluriel, coll. « Pluriel », 2016, 456 p., poche (ISBN 978-2-8185-0509-0).
  • Xavier Maréchaux, Noces révolutionnaires, le mariage des prêtres en France (1789-1815), Paris, Vendémiaire, 2017, 191 p. (ISBN 978-2-36358-153-2).
  • Albert Mathiez, « Robespierre et la déchristianisation », Annales révolutionnaires, t. 2, no 3,‎ juillet-septembre 1909, p. 321-355 (JSTOR 41921650).
  • Albert Mathiez, « Robespierre et la déchristianisation (suite et fin) », Annales révolutionnaires, t. 2, no 4,‎ octobre-décembre 1909, p. 513-540 (JSTOR 41921676).
  • Albert Mathiez, « les philosophes et la séparation de l'Église et de l'État en France à la fin du xviiie siècle », Revue historique, Paris, Félix Alcan, t. 103,‎ janvier-avril 1910, p. 63-79.
  • Albert Mathiez, « Robespierre et le culte de l'Être suprême », Annales révolutionnaires, t. 3, no 2,‎ avril-juin 1910, p. 209-238 (JSTOR 41920244).
  • Albert Mathiez, « Le programme hébertiste », Annales révolutionnaires, t. 12, no 2,‎ mars-avril 1920, p. 139-142 (JSTOR 41921198).
  • Albert Mathiez, « Coup d'œil critique sur l'histoire religieuse de la Révolution française », Revue d'histoire moderne et contemporaine, vol. 7, no 2,‎ 1905-1906, p. 109-132 (JSTOR 20523963).
  • Albert Mathiez, Études robespierristes, Paris, Messidor, 1989.
  • Yvan-Georges Paillard, « Fanatiques et patriotes dans le Puy-de-Dôme : la déchristianisation », Annales historiques de la Révolution française, no 233 « La déchristianisation de l'an II »,‎ juillet-septembre 1978, p. 372-404 (JSTOR 41915974).
  • Bernard Plongeron, « Débats et combats autour de l'historiographie religieuse de la Révolution : XIXe-XXe siècles », Revue d'histoire de l'Église de France, t. 76, no 197,‎ juillet-décembre 1990, p. 257-302
  • Dominique Rondelot, « Robespierre et la déchristianisation », Bulletin de l'AMRID, no 28, novembre 2003.
  • Joost Rosendaal et Jost Rosendaal, « Qui était l'Être suprême pour les réfugiés bataves ? », Annales historiques de la Révolution française, no 277,‎ juillet-septembre 1992, p. 197-209 (JSTOR 41915666).
  • Jonathan Smyth, Robespierre and the Festival of the Supreme Being : The search for a republican morality, Manchester, Manchester University Press, 2016, 200 p. ISBN 978-1-5261-0378-9
  • Albert Soboul, « Sentiment religieux et cultes populaires pendant la Révolution : saintes patriotes et martyrs de la liberté », Annales historiques de la Révolution française, no 148,‎ juillet-septembre 1957, p. 193-213 (JSTOR 41929587).
  • Timothy Tackett, La Révolution, l'Église, la France, Paris, Cerf, 1986 ; préface de Michel Vovelle : « Sur la question du serment à la constitution civile du clergé ».
  • R. Voeloeltzel, « L'« Être suprême » pendant la Révolution française (1789-1794) », Revue d'histoire et de philosophie religieuses, 1958, p. 250-272.
  • Michel Vovelle, « La déchristianisation de l'an II : sur le compte rendu de Gérard Cholvy », Annales historiques de la Révolution française, no 233 « La déchristianisation de l'an II »,‎ juillet-septembre 1978, p. 465-470 (JSTOR 41915978).
  • Michel Vovelle, 1793 : la Révolution contre l'Église : de la Raison à l'Être suprême, Bruxelles, Complexe, coll. « La Mémoire des siècles » (no 208), 1988, 311 p. ISBN 2-87027-254-5
  • John Whitworth, « L'envoi d'adresses à la Convention en réponse au décret du 18 floréal : une étude des archives parlementaires », Annales historiques de la Révolution française, no 298,‎ octobre-décembre 1994, p. 651-669
  • John Whitworth, « L'exploitation de l'« athéisme » par les promoteurs du culte de l'Être suprême », dans Jean-Paul Bertaud, Françoise Brunel, Catherine Duprat...[et al.] (dir.), Mélanges Michel Vovelle : sur la Révolution, approches plurielles / volume de l'Institut d'histoire de la Révolution française, Paris, Société des Études robespierristes, coll. « Bibliothèque d'histoire révolutionnaire. Nouvelle série » (no 2), 1997, XXVI-598 p. (ISBN 2-908327-39-2), p. 107-116.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հակակղերական_օրենքներ_(Ֆրանսիական_հեղափոխություն)&oldid=9011719» էջից