Կույսերի երկիր

Կույսերի երկիր (կամ Կանանց երկիր, Կանանց կղզի, Օրիորդաց կղզի և այլն), իռլանդական դիցբանության և միջնադարյան գրականության մեջ, հատկապես՝ ասպետական վեպի ժանրում հանդիպող գաղափար։ Վերջինում կղզու փոխարեն հաճախ ամրոց է նկարագրվում, որը հայտնի է Կույսերի դղյակ անունով։

Իռլանդական դիցաբանություն խմբագրել

Հին իռլանդական առասպելներում ու ժողովրդական հեքիաթներում կելտական անդրաշխարհը գտնվում էր կա՛մ ժայռի մեջ, կա՛մ լճի խորքերում, կա՛մ էլ ծովից այն կողմ։ Իռլանդիայի մեծագույն բանաստեղծ Օշինին Նիավը ծովով տանում է Երիտասարդության երկիրը, որի արքայադուստրն էր, բայց մի քանի շաբաթ անց Իռլանդիա վերադառնալով նա պարզում է, որ շատ հարյուրավոր տարիներ են անցել իր բացակայության ընթացքում^[1]։ Մեկ այլ իռլանդական լեգենդում Կուխուլինի որդի Կոնլային մի խորհրդավոր կին մի խնձոր է տալիս ու մեկ ամիս անց նրան նորից այցելելով՝ ստիպում իր հետ գնալ իր երկիրը․ «Արի իմ փայլող նավը, չնայած պայծառ արևը մայր է մտնում, մենք այնտեղ կհասնենք մինչև գիշեր։ Բացի կանանցից ու աղջիկներից այնտեղ ուրիշ ոչ ոք չի ապրում»։ Կոնլան նստում է նրա նավն ու այլևս ոչ ոք նրան չի տեսնում^[2]։

12-րդ դարում գրված հին իռլանդերեն «The Voyage of Bran» գրքում նշվում է, որ Բրան մաք Ֆիբեյլին այցելում է մի խորհրդավոր կին ու նրան ստիպում իր հետ նավարկել դեպի Կանանց երկիրը^[3]։ Այդ կնոջ ձեռքին խնձորենու ճյուղ կար, այնպես ինչպես Վերգիլիոսի «Էնեական»-ում Էնեասին ցած դեպի անդրաշխարհ ուցեկցող սիբիլի ձեռքին^[4]։ Այս խորհրդավոր կինը ստիպում է Բրանին նավարկել դեպի Կանանց երկիրը, և վերադառնալուց հետո Բրանը նույնպես տեսնում է, որ Իռլանդիայում հարյուրավոր տարիներ են անցել իր բացակայության ընթացքում։ «Book of the Dun Cow» գրքի մեկ այլ առասպելում ճանապարհորդ Մաել Դուինը նավարկում է մի խորհրդավոր օվկիանոսով ու մեկ անգամ ափ իջնում մի ապակե կղզում, որտեղ մի կին էր ապրում կախարդական, գավաթանման պոչով, մեկ ուրիշ անգամ՝ Կանանց կղզում^[5]։

Արթուրյան լեգենդ ու միջնադարյան գրականություն խմբագրել

Սուրբ Միխայիլի աշտարակը համանուն բլրի վրա, 2009 թվական

Անդրաշխարհում նշվող Օրիորդաց երկիրը չի սահմանափակվում միայն իռլնդական առասպելներով։ «The Isle of Ladies» միջին անգլերենով գրված մի երազի մեկնաբանության մեջ նշվում է, որ երազ տեսնողն այցելել է մի կախարդական կղզի, որտեղ միայն կանայք էին ապրում^[6]։ Իռլանդացի Մաել Դուինի նման, այստեղի երազ տեսնողն ապակե կղզում մի կնոջ է հանդիպում, որն ուղեկցում է այդ և հարևան կղզու թագուհիներին, իսկ հարևան կղզում խնձորներ էին աճում, որով ապրում էին այդ կանայք։ Այդ կախարդական կղզու անունը Ավալոն է, որը ղեկավարում է Մորգանա փերին մյուս ինը կախարդուհիների հետ, ինչպես նշում է Ջեոֆրի Մոնմուտցին իր 12-րդ դարի «Մեռլինի կյանքը» գրքում, իսկ կղզու անունն առաջացել է «խնձորների կղզի» բառակապակցությունից (անգլ.՝ island of apples)^[7]^[8]։ Մորգանի ու այլ կախարդուհիների նավակը գալիս է մահացու վիրավոր Արթուր արքային Ավալոն տեղափոխելու, ինչպես նշվում է ֆրանսերեն «Լանսելոթ-Գրաալ» ասպետական վեպում ու հետագա շրջանի այլ գործերում, այդ թվում՝ Թոմաս Մելորիի «Արթուրի մահը» գրքում^[9]։ Միջնադարյան ժամանակներից ի վեր Ավալոնը նույնացվել է այժմ Անգլիայում գտնվող սուրբ Միխայիլի բլրի հետ, որը նախկինում կղզի է եղել։

Էդինբուրգյան դղյակը 2018 թվականին

Կույսերի դղյակը (երբեմն երկու տարբեր դղյակներ) հանդիպում է արթուրյան լեգենդների տարբեր հատվածներում․ այն պատկանում է Մորգանային կամ կապվում Սուրբ Գրաալի հետ։ Սովորաբար նույնացվում է շոտլանդական Էդինբուրգյան դղյակի հետ, որն առնվազն 11-րդ դարից հայտնի է որպես «կույսերի դղյակ», կամ էլ ըստ ուելսական տարբերակի՝ գտնվում է Անգլիայի Գլոստեր քաղաքի շրջակայում^[10]^[11]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Rolleston, Thomas, 1911. Myths of the Celtic Race. The Gresham Publishing Company. (Reprinted 1993. The Illustrated Guide to Celtic Mythology. Research and additional text by Christine O'Brien. BCA by arrangement with Studio Editions Limited, London).
↑ Gregory, Lady A., 1904. Gods and Fighting Men: The Story of the Tuatha de Danaan and of the Fianna of Ireland, Arranged and put into English by Lady Gregory. John Murray, London. (Reprinted, 1998. Irish Myths and Legends. Running Press Book Publishers, Philadelphia, USA). Part One, Book IV, Chapter 13. [Manannan's] Call to Connla, pp131–133 in the Running Press edition.
↑ Gregory, Lady A., 1904. Gods and Fighting Men: The Story of the Tuatha de Danaan and of the Fianna of Ireland, Arranged and put into English by Lady Gregory. John Murray, London. (Reprinted, 1998. Irish Myths and Legends. Running Press Book Publishers, Philadelphia, USA). Part One, Book IV, Chapter 10. [Manannan's] Call to Bran, pp119–123 in the Running Press edition.
↑ Jackson Knight, W F, 1956. The Aeneid: Virgil. Translated from Latin with an introduction. Penguin Books Limited. Book Six. The Visit to the Underworld, pp 147–174.
↑ Rolleston, Thomas, 1911. Myths of the Celtic Race. The Gresham Publishing Company. (Reprinted 1998. Myths and Legends of the Celts. Senate, an imprint of Tiger Books International plc). Chapter VII, The Voyage of Maeldun, pp 309–331.
↑ Pearsall, Derek, 1990; reprinted 1992. The Floure and the Leafe; The Assembly of Ladies; The Isle of Ladies. Kalamazoo, Michigan: Medieval Institute Publications. TEAMS introduction to The Isle of ladies.
↑ Graves, Robert, 1961. The White Goddess: A Historical Grammar of Poetic Myth. Faber and Faber, London, p 109.
↑ From Old Welsh aballon, apple. Collins English Dictionary, Second Edition, 1986.
↑ Vinaver, Eugene, 1971. Malory: Works. Oxford University Press. The Most Piteous Tale of the Morte Arthur saunz Guerdon. IV. The Day of Destiny, p 716. "And whan they were ther, evyn fast by the banke hoved a lytyll barge wyth many fayre ladyes in hit, and amonge hem all was a queen, and all they had blak hoodis."
↑ Connolly, Peter; Gillingham, John; Lazenby, John (2016 թ․ մայիսի 13). The Hutchinson Dictionary of Ancient and Medieval Warfare (անգլերեն). Routledge.
↑ Lacy, Norris J.; Ashe, Geoffrey; Mancoff, Debra N. (2014 թ․ հունվարի 14). The Arthurian Handbook: Second Edition (անգլերեն). Routledge. ISBN 9781317777441.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Castle of Maidens Արխիվացված 2019-01-28 Wayback Machine at Nightbringer.se

[1] Rolleston, Thomas, 1911. Myths of the Celtic Race. The Gresham Publishing Company. (Reprinted 1993. The Illustrated Guide to Celtic Mythology. Research and additional text by Christine O'Brien. BCA by arrangement with Studio Editions Limited, London).

[2] Gregory, Lady A., 1904. Gods and Fighting Men: The Story of the Tuatha de Danaan and of the Fianna of Ireland, Arranged and put into English by Lady Gregory. John Murray, London. (Reprinted, 1998. Irish Myths and Legends. Running Press Book Publishers, Philadelphia, USA). Part One, Book IV, Chapter 13. [Manannan's] Call to Connla, pp131–133 in the Running Press edition.

[3] Gregory, Lady A., 1904. Gods and Fighting Men: The Story of the Tuatha de Danaan and of the Fianna of Ireland, Arranged and put into English by Lady Gregory. John Murray, London. (Reprinted, 1998. Irish Myths and Legends. Running Press Book Publishers, Philadelphia, USA). Part One, Book IV, Chapter 10. [Manannan's] Call to Bran, pp119–123 in the Running Press edition.

[4] Jackson Knight, W F, 1956. The Aeneid: Virgil. Translated from Latin with an introduction. Penguin Books Limited. Book Six. The Visit to the Underworld, pp 147–174.

[5] Rolleston, Thomas, 1911. Myths of the Celtic Race. The Gresham Publishing Company. (Reprinted 1998. Myths and Legends of the Celts. Senate, an imprint of Tiger Books International plc). Chapter VII, The Voyage of Maeldun, pp 309–331.

[6] Pearsall, Derek, 1990; reprinted 1992. The Floure and the Leafe; The Assembly of Ladies; The Isle of Ladies. Kalamazoo, Michigan: Medieval Institute Publications. TEAMS introduction to The Isle of ladies.

[7] Graves, Robert, 1961. The White Goddess: A Historical Grammar of Poetic Myth. Faber and Faber, London, p 109.

[8] From Old Welsh aballon, apple. Collins English Dictionary, Second Edition, 1986.

[9] Vinaver, Eugene, 1971. Malory: Works. Oxford University Press. The Most Piteous Tale of the Morte Arthur saunz Guerdon. IV. The Day of Destiny, p 716. "And whan they were ther, evyn fast by the banke hoved a lytyll barge wyth many fayre ladyes in hit, and amonge hem all was a queen, and all they had blak hoodis."

[10] Connolly, Peter; Gillingham, John; Lazenby, John (2016 թ․ մայիսի 13). The Hutchinson Dictionary of Ancient and Medieval Warfare (անգլերեն). Routledge.

[11] Lacy, Norris J.; Ashe, Geoffrey; Mancoff, Debra N. (2014 թ․ հունվարի 14). The Arthurian Handbook: Second Edition (անգլերեն). Routledge. ISBN 9781317777441.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]