Կարմիր վանք (Քարվաճառ)
Կարմիր վանք, հայկական եկեղեցի Արցախի Հանրապետության Քարվաճառի շրջանում։ Այն գտնվում է պատմական Մեծ Հայքի Արցախ նահանգի Ծար գավառում, որը եղել է միջնադարի հայ գրչության կենտրոն[1]։ Ներկայումս Կարմիր վանքը գտնվում է Ադրբեջանի կողմից օկուպացված տարածքներում[2]։
| Կարմիր վանք | |
|---|---|
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | եկեղեցի |
| Երկիր |  Արցախ |
| Տեղագրություն | Քարվաճառի շրջան |
 | |
 | |
Տեղադրություն խմբագրել
Եկեղեցին տեղակայված է Դուտխու գետի Մոս վտակի աջ ափի ձորահովտին առանձնացած մի բլրակի՝ ծովի մակարդակից 1736 մետր բարձրության վրա, պատմական Մոս և Ապահեն բնակավայրերի միջև[3]։
Պատմություն խմբագրել
Կարմիր վանքի մասին վիմագրական և մատենագրական տեղեկություններ չեն պահպանվել։ Հայտնի չէ եկեղեցու իրական անունը և կառուցման ստույգ թվականը։
Ճարտարապետություն խմբագրել
Եկեղեցին հորինվածքով միանավ թաղակապ փոքր սրահ է։ Երկարությունը արտաքինից 6,9 մետր է, լայնությունը՝ 4,53 մետր, իսկ պատերի հաստությունը՝ 0,8 մետր։ Նախնական պատերի շարվածքը թույլ է տալիս կառույցը թվագրել ամենաուշը 9-10-րդ դարով։ Այն կառուցված է եղել բարձիկատեսք (ռուստիկ) մշակում ունեցող կվադրերով։ Հետագա վերանորոգումը եղել է կոպտատաշ քարերով։ Եկեղեցու մուտքը արևմուտքից է, իսկ միակ լուսամուտը բացված է արևելքից։ Եկեղեցուց արևմուտք է ընկած մուտքի բարավորը, որն արձանգրություն չունի։ Եկեղեցու ծածկը փլված է[4]։
Հավանաբար եկեղեցու շուրջ եղել է գերեզմանատուն, որից գրեթե ոչինչ չի պահպանվել։ Եկեղեցու ներսում մինչև 2020 թվականը եղել է խաչքարի մեկ պատվանդան։
Խորհրդային տարիներին ադրբեջանցիները եկեղեցու քարերն օգտագործել են մոտակա Ֆաթալիլար գյուղի տների կառուցման համար։
Ներկա վիճակ խմբագրել
Արցախյան ազատամարտի և 44-օրյա պատերազմի ժամանակ եկեղեցին չի տուժել ռազմական գործողություններից։ 2020 թվականի նոյեմբերի 25-ին Քարվաճառի հանձնումով եկեղեցին հայտնվել է Ադրբեջանի օկուպացիայի ներքո և որևէ տեղեկություն չկա նրա ներկա վիճակի մասին։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Կարապետյան, Սամվել (2019). Մռավականք (PDF). Երևան.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ «Արցախի տարածքները համարվում են օկուպացված Ադրբեջանի կողմից. ԱՀ ԱԺ հայտարարությունը». armenpress.am. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 7-ին.
- ↑ «Կարմիր վանքը». Monument Watch. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 7-ին.
- ↑ Կարապետյան, Սամվել (1999). Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում. Երևան.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)