Խլոպուզ ընձյուղավոր
| Խլոպուզ ընձյուղավոր | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Շուշանածաղկավորներ (Liliales) |
| Ընտանիք | Շնդեղազգիներ (Colchicaceae) |
| Ցեղ | Խլոպուզ (Merendera) |
| Տեսակ | Խլոպուզ ընձյուղավոր (M. sobolifera) |
| Միջազգային անվանում | |
| Merendera sobolifera | |
Խլոպուզ ընձյուղավոր (լատին․՝ Merendera sobolifera), շնդեղազգիների ընտանիքին պատկանող ծածկասերմ բույս։ Գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում։
Նկարագրություն խմբագրել
12-16 սմ բարձրությամբ, բազմամյա անցողուն պալարասոխուկավոր ստոլոններ՝ ստորգետնյա ընձյուղներ, առաջացնող բույս է։ Տերևները 3 են, գծային-նշտարաձև, ծաղկին հավասար կամ դրան գերազանցող։ Ծաղիկները 1-2 են և ունեն սպիտակավարդագույն գույն։ Առէջները հիմքի մոտ լայնացած են։ Փոշանոթները լինում են բաց դեղին կամ սև։ Տուփիկը ձվաձև է, դեպի վերև՝ նեղացող, սրացած, դարչնագույն։ Սերմերը բազմաթիվ են, մեծ սպիտակավուն սերմնաթիկնոցով[1]։
Տարածվածություն խմբագրել
Հայաստանում հանդիպում է միայն Երևանի ֆլորիստիկական շրջանում (Արարատ, Մարմարաշեն, Երևան)։ Ընդհանուր արեալը ընդգրկում է նաև Արևելյան Կովկասը, Կենտրոնական և Հարավային Կովկասը, Բուլղարիան, Սիրիան, Փոքր և Միջին Ասիան, Իրանը, Աֆղանստանը, Պակիստանը[1]։
Էկոլոգիա խմբագրել
Աճում է ստորին լեռնային գոտում` ծովի մակարդակից 800-850 մ բարձրությունների վրա, աղակալած ճահճացած տեղերում, ճմակալած խոնավ մարգագետիններում։ Ծաղկում է փետրվար-ապրիլ ամիսներին, պտղաբերում՝ մայիսին[1]։
Պահպանություն խմբագրել
Կրիտիկական վիճակում գտնվող տեսակ է։ Տարածման և բնակության շրջանների մակերեսը 500 կմ²-ից պակաս է։ Հայաստանի Կարմիր գրքի առաջին հրատարակության մեջ ընդգրկված էր որպես ոչնչացման սպառնալիքի ենթակա տեսակ։ CITES-ի և Բեռնի կոնվենցիաների հավելվածներում ընդգրկված չէ[1]։
ՀՀ կառավարության 2008 թվականի որոշմամբ՝ Արարատի ճահիճները ընդգրկվել են բնության հուշարձանների ցանկում որպես «Աղակալած ճահճուտ», սակայն իրական պահպանություն դեռ չի իրականացվում[1]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.