Խաղամոլը (ռուս.՝ Игрок), Ֆեոդոր Դոստոևսկիու վեպերից մեկը, առաջին անգամ տպագրվել է 1866 թվականին։ Վեպի մտահղացումը եղել է դեռ 1863 թվականի աշնանը սեպտեմբերի 18 (30)-ին, երբ Դոստոևսկին նամակ է ուղարկել Հռոմից Նիկոլայ Ստրախովին վեպի սյուժեով։ Վեպը գրվել է 21 (25) օրվա ընթացքում։

Խաղամոլը
Игрок
The Gambler (novel) 1866 first edition cover.jpg
ԵնթավերնագիրИз записок молодого человека
ՀեղինակՖեոդոր Դոստոևսկի
Տեսակգրական ստեղծագործություն
Բնօրինակ լեզուռուսերեն
Ստեղծման տարեթիվ1866
Նկարագրում էԵվրոպա
ՆախորդՈճիր և պատիժ
ՀաջորդԱպուշը
ԵրկիրFlag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg Ռուսական կայսրություն
Հրատարակման տարեթիվ1866
Թվային տարբերակprojekt-gutenberg.org/dostojew/spieler/spieler.html
Commons-logo.svg The Gambler (novel) Վիքիպահեստում
Тут Достоевский написал Игрок (Баден-Баден).jpg

Ստեղծման պատմությունըԽմբագրել

1863-ին Ֆեոդոր Դոստոևսկին այցելում է Բադեն-Բադեն։ Այնտեղ մի քանի օրվա ընթացքում պարտվել է իր ունեցած ողջ գումարը, բացի այդ սիրուհու՝ Պոլինա Սուսլովայի կանխիկ գումարը։ Պարտքերը հատուցելու նպատակով Դոստոևսկին պայմանագիր է կնքում հրատարակչական տան հետ։ Բադեն-Բադենում Դոստոևսկին մի քանի անգամ գնացել է խաղատուն և տանուլ տվել մեծ գումարներ։ Խաղից ստացված տպավորությունները օգտագործել է վեպը գրելուց։

Վեպը գրելու ընթացքում Դոստոևսկին մտերմացել է իր սղագրուհու՝ Աննա Սնոտկինայի հետ և հետագայում ամուսնացել։ Ամուսնանալուց հետո նորապսակները ուղևորվել են շրջագայության Եվրոպայով, մեծ մասամբ Բադեն-Բադեն։ Այնտեղ Ֆեոդոր Միխայլովիչը կրկին խաղում և պարտվում է։ Դրանից հետո նա երդվում է չխաղալ և պահում է երդումը՝ չխաղալով իր կյանքի վերջին 10 տարիներին։

Երբ 1864 թվականի հուլիսի 10-ին Պետերբուրգում մահացավ Դոստոևսկու մեծ եղբայրը՝ Միխայիլ Դոստոևսկին, ամբողջ պարտքերը «Ժամանակաշրջան» ամսագրի իր վրա է վերցնում Ֆեոդոր Միխայլովիչը։ Եվ որպեսզի հետ վերադարձնի եղբոր պարտքերը նա կնքում է ոչ շահավետ պայմանագիր՝ գրել նոր վեպ՝ «Խաղամոլը»։ Խաղամոլ վեպը գրվել է միաժամանակ Ոճիր և պատիժ վեպի հետ։

ՍյուժեԽմբագրել

Գրքի իրադարձությունները տեղի են ունենում գերմանական հորինված քաղաքում՝ Ռուլետտենբուրգում ռուս.՝ Рулеттенбург։ Գրքի գլխավոր հերոսը՝ 25 տարեկան Ալեքսեյ Իվանովիչը, աշխատում է պաշտոնաթող գեներալի ընտանիքում, որպես նրա երեխաների ուսուցիչ։ Ալեքսեյը սիրահարված է գեներալի խորթ աղջկան՝ Պոլինային, որը իր հերթին՝ ֆրանսիացի Մարկիզ դե Գրիեին։ Ամբողջ ընտանիքը սպասում է Մոսկվայում բնակվող ծեր, մեծահարուստ բարեկամուհու՝ Անտանիդա Վասիլյևնայի (ռուս.՝ Антонида Васильевна Тарасевичева) մահվանը՝ հույս ունենալով ստանալ նրա ունեցվածքը։ Բայց 75-ամյա բարեկամուհին գալիս է Ռուլետտենբուրգ լիովին առողջ և հայտարարում, որ չի պատրաստվում գեներալին դրամական որևէ օգնություն հատկացնել։ Նա պատճառաբանում է գեներալի վերաբերմունքը իր հանդեպ։ Որպեսզի օգնի Պոլինային, Ալեքսեյը մեծ գումար է շահում նրա համար, բայց հպարտ աղջիկը չի ընդունում գումարը։ Ալեքսեյը լիովին տարվում է ռուլետկայով։ Որոշ ժամանակ բոլոր հերոսները ապրում են՝ «անտեղյակ» միմյանցից։ 2 տարի անց Ալեքսեյն իմանում է, որ ամբողջ այս ընթացքում Պոլինան իրեն է սիրել։

ՀերոսներըԽմբագրել

  • Ալեքսեյ Իվանովիչ
  • Պոլինա Ալեքսանդրովնա Զագորյանսկայա
  • Գեներալ
  • Մարիա Ֆիլիպովնա
  • Մարկիզ դե Գրիեյ
  • Աստլեյ
  • Անտանիդա Վասիլևնա Տառասևիչևա
  • Մադեմուազել Բլանշ
  • Մադամ դե Քոմինգես

Մշակութային ազդեցությունըԽմբագրել

1929 թվ.-ին՝ Բրյուսելում, առաջին անգամ տեղի ունեցավ «Խաղամոլ» օպերան, որի հեղինակը Սերգեյ Պրոկոֆևն էր, իսկ 1974-ին՝ Մոսկվայում։ Վեպը ունի բազմաթիվ ադապտացիաները՝

Հայտնի քաղվածքներԽմբագրել

  • Հաճույքը միշտ օգտակար է, իսկ վայրի, անսահմանափակ իշխանությունը նույնիսկ ճանճի վրա, դա էլ մի ուրիշ տեսակի հաճույք է։ Մարդը բնությունից դեռ բռնակալ է և սիրում է դահիճ լինել։
  • Իսկապես, մարդը սիրում է տեսնել իր լավագույն ընկերոջ նվաստացումը։ Ընկերությունը մեծ մասամբ հիմնված է նվաստացման վրա, և սա հին, բոլոր խելացի մարդկանց հայտնի ճշմարտություն է։
  • Գիտեք, թե Դուք մի անհավատալի բան՝ ես Ձեզ ամեն օր ավելի շատ եմ սիրում, բայց դա գրեթե անհնար է։
  • Խեղդվողը բռնվում է ծղոտից, համաձայնվեք ինքներդ, բայց եթե նա չխեղդվեր, ապա չէր համարի ծղոտը, որպես ոստոտ։

Հայերեն թարգմանությունԽմբագրել

«Խաղամոլը» վեպը հայերեն թարգմանել է Պողոս Մակինցյանը։

Արտաքին հղումներԽմբագրել